آیا آزولا نام کشور یا شهری است؟نام سیاستمداری جنگ طلب وخطرناک است؟یا نام موجودی درنده و یا بیماری مهلکی است؟

در وهله اول شنیدن نام آزولا، پرسش ها و چرایی های زیادی را به اذهان تداعی می کند که نام چه موجودی است که تهدیدش این گونه موجب تشویش خاطر مسولان و مردم شده است؟! آزولا چیست؟!

****

 طبیعت بکر و مسحور کننده شمال سال هاست دامان پرمهر و خوان گسترده اش را سخاوتمندانه به روی همگان گشاده دارد و علی رغم بی مهری های مداوم انسان ها،هیچ گاه بخل نمی ورزد.

شمال با سواحل زیبای دریا و جنگل های سر به فلک کشیده اش ضمن پذیرایی از میلیون ها مسافر در فصول مختلف سال، تن و جان های خسته را درآغوش مهربانانه اش به آرامش می رساند و با هدیه سفره بی منتهایش به انسانها، نمادی از اوج ایثار و بخشندگی و عطوفت را به نمایش می گذارد؛ لیکن ما انسان ها با طبیعت آرام نیز همانند دیگر مواهب خدادادی بی رحمانه برخورد می کنیم!

روانه شدن فاضلاب های بیمارستانی،صنعتی و پساب های خانگی به آب های خزر، رها کردن زباله در سواحل زیبای دریا و جاده های سرسبز و قطع بی رویه درختان و به آتش کشاندن جنگل ها نمونه هايي از نامهربانی ما انسان ها در پاسخ به این همه مهمان نوازی و سخاوت طبیعت است.

 اکنون نیز عملکرد نابخردانه آدمی موجب تهدید آزولا به تالاب ها و حتی پهنه نیلگون دریای خزر شده است و رفته رفته دامنه این تهدید بسیار جدی تر می شود.

 اما آزولا که این گونه به طبیعت شمال تاخته و آن را در آستانه نابودی کشانده، فقط گیاه کوچکی است که می تواند بسیار خطرناک باشد.

 / آزولا تالابها را می بلعد!

چندی پیش در برنامه ای تلویزیونی از شبکه سراسری بحث ورود آزولا به طبیعت سرسبز شمال و نابودی تالاب ها بحث کارشناسانه ای مطرح شد و طی آن کارشناسان از پیشروی آزولا در مانداب های شمال و در معرض تهدید بودن دریای خزر اظهار نگرانی کردند.همين مساله بهانه ای شد تا به تهیه گزارشی در این رابطه بپردازیم.

ریشه کلمه آزولا ،یونانی و به معنی "در خشکی مردن" است و معنای آن وابستگی کاملش به آب را نشان می دهد.

بر اساس تحقیقات به عمل آمده آزولا سرخس شناور آزادی است که زیستگاه اولیه آن کالیفورنیای آمریکاست و معمولا در آب های راکد و آرام نهر ها، تالاب ها و شالیزارهای نواحی معتدله و نواحی گرمسیری یافت می شود و با ریشه های نازک و در هم تنیده اش همانند فرشی روی سطح آب را می پوشاند و این استعداد بی نظیر را دارد که در عرض دو تا سه روز به دو برابر حد معمول خود برسد.

 اين گياه با ريشه‌هاي چند ميلمتريش در سطح آب و مناطق مرطوب به طورسريع رشد مي‌كند و همانند فرشی روی آب را می پوشاند و در محيط هاي تالابي همانند تالاب انزلي با گرفتن اکسیژن هوا، مانع رسیدن نور خورشید به آب و رشد پلانگتون های گیاهی و نابودی جانوران آبی می شود و با ایجاد اختلال در مهاجرت و ورود پرندگان تعادل اکوسیستم را به هم می زند.

/تكثير و گسترش بی مهابای"آزولا " در آبگيرها و مزارع شاليزاري شمال كشور

ابطالی-کارشناس جهاد کشاورزی مازندران- آزولا را سرخس آبزی کوچک و غیر بومی می داند که از 25 سال پیش به عنوان گياه جاذب ازت هوا براي غني‌سازي خاک شالیزارهای شمال کشور و اجراي طرح‌هاي مطالعاتي از مرکز تحقیقات بین المللی برنج«ایری»وارد کشور شد و پس از مدتی به دلیل بستر مناسب و رشد بی رویه حالت طغیانی یافت و موجب نگرانی هایی برای طبیعت شمال به ویژه مرداب انزلی شد.

ربیعی -کارشناس محیط زیست استان- نیز می گوید: آزولا گیاهی آب دوست است که البته با رشد غیر قابل کنترلش موجب بر هم زدن اکوسیستم منطقه می شود،لیکن با خشک شدن اراضی شالیزاری این گیاه هم از بین می رود.

 آزولا بدون مطالعه همه‌جانبه آثار و عواقب آن به كشور وارد و در سال ‪ ۱۳۶۷‬در اكثر مانداب‌هاي شمال كشور از جمله تالاب انزلي منتشر شد که پس از مدت کوتاهی با رشد انفجاری و تعجب برانگیزش در محیط های آبی استان گیلان و سواحل شور دریای خزر‬ به ‌نحو خطرناكي سطح تالاب انزلي را پوشاند و دامنه آن به قدري گسترش يافت که به عنوان يك معضل بزرگ و بحران زيست محيطي در استان گيلان مطرح شده است.

 ابطالی گسترش آزولا در مازندران را در بخش های محدودی از شالیزارها بیان می کند و معتقد است این گیاه در تراکم کم و محدود نه تنها ایجاد خسارت نمی کند، منفعت هم دارد و در معدود نقاطی ممکن است به دلیل نبود مدیریت صحیح و مصرف کودهای فسفاته و رها کردن این گیاه همراه با جریانات آب مشکل آفرین باشد.

 کارشناسان تاکید دارند آزولا فقط در آب های شیرین می تواند تکثیر یابد و در آب شور از بین می رود. سازگاری این گیاه با آب های شور سواحل خزر تعجب بسیاری از کارشناسان را برانگیخت.

 مشكل آزولا كه در گذشته به تالاب انزلي ختم مي‌شد اكنون فراتر از محيط آبي اين تالاب در سطح وسيعي از تالاب‌ها و محيطهاي آبي استان‌هاي گيلان و مازندران پراكنده و از كنترل خارج شده و اکنون تهدیدش دردریای خزر جدیست و هر گونه اقدامي براي اين گياه نیز مستلزم هزينه بالايي است.

 البته ابطالی معتقد است آزولا در مهم ترین تالاب مازندران «میانکاله»به دلیل بالا بودن سطح آن نمی تواند وارد و منتشر شود و اگر تالاب انزلی از بین رفت دقیقا به همین دلیل بوده است.

لیکن با توجه به آثار مخرب آزولا بر تالاب‌ها ، بسياري از شالي كاران برخلاف انتظار اين گياه را يك مشكل براي شاليزارهاي خود مي‌دانند و معتقدند اين گياه مانع رسيدن اكسيژن كافي به ساقه برنج شده و براي آن مشكل ايجاد مي‌كند.

 ربیعی در این خصوص می گوید: آزولا اگر در زمان مناسب در شالیزارها ورود پیدا کند ضمن جذب ازت هوا وانتقال آن به خاک موجب غنی سازی شالیزارها و مصرف کم کودهای شیمیایی می شود و در نهایت محصولی طبیعی را در اختیار می گذارد.

 با تمام این تفاسیر شایسته است مسولان مازندراني به این مهم توجه کنند و جلوی حادثه را قبل از وقوع بگیرند تا آب بندان ها، تالاب ارزشمند میانکاله و دریای خزر به سرنوشت تالاب انزلی دچار نشود ، گرچه نسبت به خطر تهاجمي غيربومي آزولا در اوايل دهه ‪ ۷۰‬ هشدارهای لازم توسط كارشناسان داده شده بود ولي كسي به اين هشدارها توجهی نكرد! 

ايميل نويسنده: ( heyran55@yahoo.com)