رنج سال هاي متمادي است،رنجي كه کشاورزان و باغداران تحمل می کنند، فريادهاي شان ره به جايي نمي برد، ناملايمات و بي مهري ها را به جان می خرند ، نااميد نمي شوند، در اندیشه توليدي بهتر سخت تر تلاش مي كنند، اما درست در بهترين ایام برداشت دسترنج شان که با مشقات فراوان حاصل شده همانند خوشه چینان برخوردار هستند، درست زمان برداشت محصول و ورود به بازار مصرف، ناگهان برخی از دولتمردان فارغ از دغدغه هاي بي پايان ركن اول توليد به فکر حمایت از مصرف کننده می افتند و با واردات انواع و اقسام محصولات-که این روزها در کشورمان به مرز خودکفایی رسیده ایم- حاصل تلاش های شبانه روزی تولید کننده ها را بر باد فنا مي دهند!بیچاره كشاورز مي ماند با آتشي كه به خرمن توليدش افتاده و افسوس و حسرتی تلخ از بي تفاوتي متولياني كه فرياد حمايت از توليد كننده را سر مي دهند و ...

***

 این روزها اگر در باغ های مرکبات قدم بزنیم از رسیدن زودهنگام میوه ها و زرد شدن شان متعجب خواهیم شد ، نکند باغداران هم مانند واسطه ها یاد گرفتند میوه ها را با شیوه های جدید و عجیب رنگ آوری کنند اما این بار روی درخت! اما نه! گویی درختان خانه تکانی کرده اند و...

مهمان ناخوانده اي بر سر سفره توليد باغداران جا خوش كرده و چنان همه چيز را به هم ريخته و درنورديده كه در كمال ناباوري از اعجاز اين جثه كوچك، بیم نابودی کامل باغ هاي سرسبز و آبادمان می رود!

آفتی ویرانگر که باغهای مرکبات را تهدید مي كند، آفتي كه باغداران اطلاعات درستي از آن ندارند و نمي دانند در مقابل اين هيولاي كوچك چه بايد بكنند: مگس مدیترانه ای!

 بلاي جان درختان مركبات!

 اين آفت به باغ هاي اکثر باغداران خسارات هنگفتی وارد کرده و نتيجه زحمات چندین ماه شان را طي چند روز هدر داده و از نظر اقتصادي و روحي لطمات زيادي بر آنها تحمیل شده است.

 حسین رمضانی یکی از باغداران که اكثر درختان باغش را به تله های زردرنگ جسبنده مجهز کرده، می گوید: هجوم این همه مگس به باغ های ما بی سابقه است، شرکت خدمات حمایتی کشاورزان این تله ها را در اختیارمان قرار داده تا مگس ها به درون میوه نروند.

 ساداتی یکی دیگر از باغداران با تاسف از نابودی چندین تن میوه باغش می گوید: من دیر متوجه این آفت شدم، جهاد و شرکت خدمات حمایتی کشاورزان اصلا درباره این آفت به ما اطلاعات نداد. وقتی متوجه شدم که بخشی از مرکباتم از بین رفت.

کریمی از باغداران باسابقه است که هجوم مگس مدیترانه ای رابه باغ های مرکبات طی 50 سال اخیر بی سابقه می داند و می گوید: وقتی دیدم نارنگی های چندین درخت باغم زرد شده و ریزش کرده ،میوه های پوسیده را به شرکت خدمات حمایتی کشاورزان بردم،آنجا متوجه شدم مگس مدیترانه ای به باغ من هجوم آورده و برای کنترل این بیماری سمی به من دادند که باید درون بطری های آب معدنی یا نوشابه بریزم و بعد روی هر درخت بگذارم تا مگس که بوی این سم را دوست دارد به درون بطری رفته و از بین برود.

اسدی یکی از باغداران هم می گوید: کارشناسان به من گفتند میوه های پوسیده را جمع آوری و در زیر نیم متر خاک در گودالی دفن کنم،نمی دانم واقعا با این شیوه مگس ها از بين مي روند يا نه؟

 مگسی 4 میلی متری ، خسارتی میلیاردی

کارشناسان معتقدند مگس میوه مدیترانه ای که به مگس میوه و یا مگس مرکبات معروف است،یکی از آفات مهم و خطر ناک میوه است.

مگس بالغ به طول 5-4 میلی متر به رنگ زرد، سفید و سیاه با سری زرد رنگ و بزرگ با یک نوار قهوه ای روشن است .

 اندازه بدن حشره ماده به علت وجود تخم ریز بزرگ تر از حشره نر می باشد. تخم مگس به شکل دانه برنج و بیضی کشیده و کمی خمیده به طول 9/0 – 7/0 میلی متر به رنگ سفید شیری بوده و روی آن نقش و نگارهای تور مانند وجود دارد .

لارو کامل مگس به طول 10-7 میلی متر به شکل دوکی کشیده و کمی خمیده و سفید رنگ و فاقد پا می باشد. شفیره بیضی شکل به طول 5-4 میلی متر به رنگ قهوه ای تیره می باشد.

 مگس بالغ معمولاً در پشت برگ یا سطح زیرین میوه استراحت می کند و در شرایط عادی ،پرواز مگس کوتاه بوده و اغلب در سطح میوه های مجاور می نشیند، اما در صورتی که در معرض باد شدید قرار گیرد تا مسافت 2-1 کیلومتری و گاه حتی بیشتر از محل اولیه خود می تواند پرواز کند.

 عمر مگس بالغ بسته به درجه حرارت و رطوبت و چگونگی وضع تغذیه آن دارد، در شرایط مساعد 8-6 ماه می تواند زنده بماند.

مگس ماده ، تخم های خود را زیر پوست میوه های میزبان به صورت گروهی به تعداد 10-2 تائی می گذارد. محل تخم گذاری آفت پس از مدت کوتاهی رنگ پریده و سپس قهوه ای تیره می شود.

 لارو پس از خروج از تخم توسط یک جفت قلاب آرواره از گوشت میوه تغذیه می کند. طول دوره لاروی بین 50- 9 روز می باشد که می تواند طی این مدت 3 بار جلد عوض کند.

 میوه های آفت زده ریزش کرده و لارو پس از خروج از آن در خاک تا عمق 5 سانتی متری تبدیل به شفیره می شود.

 لارو این آفت جهنده است و پس از خروج از میوه می تواند تا 3 متر جا به جا شود . این آفت در شرایط مناسب تا 12 نسل می تواند در سال داشته باشد .

در مناطق معتدل، زمستان را به صورت شفیره و در مناطق گرمسیری، آفت در تمام طول سال فعال است.

 هلو و شلیل های مانده روی درختان، کانون پرورش مگس مدیترانه ای

 مهندس ولی پور- مدیر حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی مازندران- آفت مگس مديترانه اي را يك آفت قرنطينه اي خواند و گفت:در مازندران به دليل خصوصيات آب و هوايي و اقليم ،شرايط براي آفت ها فراهم است.

 بر اساس منابع موجود 30 تا 40 درصد محصولات كشاورزي توسط آفات خسارت مي بينند و در ايران بيش از 600 عامل توسط محققان شناسايي شده كه بر روي محصولات كشاورزي فعاليت مي كنند .

 به گفته وي مازندران به دليل كشت متراكم نسبت به ساير استان ها متفاوت است و در برخي از مزارع كشت توام وجود دارد كه توصيه نمي شود.

مدير حفظ نباتات سازمان جهاد كشاورزي استان مگس مديترانه اي را بومي آفريقا مي داند و مي گويد: اين آفت در حال حاضر در تمام قاره ها و بيش از 90 كشور دنيا منتشر شده است، البته اين آفت در ايران در دهه هاي 40،50 و 60 هم وجود داشت و در مازندران تا سال 62 انتشار داشته و پس از آن در سال 85 مجددا گزارش شده و سال 86 هم در فارس و اكنون از كرمانشاه،گلستان،مازندران و برخي ديگر از استان ها مشاهده شده و باغداران را شاكي كرده است.

وي معتقد است نمي توان به طور قطعي گفت که اين آفت از قبل وجود داشته و يا طي سال هاي اخير وارد كشور شده است ليكن بر اساس منابع خارجي بيش از 250 ميزبان از قبيل هلو، خرمالو، انجير، سيب، گلابي، انار،مركبات و ... دارد كه اگر بهداشت باغ رعايت شود با مديريت صحيح قابل كنترل است.

 مهندس ولي پور بخشي از مشكل شيوع آفت مگس مديترانه اي را به دليل ماندن بيش از موعد ميوه هاي هلو و شليل روي درختان در استان مي داند و می گوید : در باغ هايي كه اين آفت به صورت طغياني پديدار شده به دليل ماندن بيش از حد هلو و شليل روي درختان بوده كه به كانوني براي مگس ميوه تبديل شده است.

 به گفته وي اين مگس قبل از جفت گيري حتما بايد تغذيه كند بنابراين از لاشه پوسيده گياهان مي خورد سپس درون ميوه تخم گذاري مي كند و ممكن است تا مدتها در ميوه پوسيده باقي بماند.

 تغییر رنگ در محل تخم ریزی مگس بر روی میوه ،پوسیدگی میوه در اثر تغذیه لارو آفت و ریزش شدید میوه از علائم شيوع آفت مگس مديترانه اي است، پس لازم است در وهله اول پس از شناسایی این آفت با تله های زردرنگ، میوه های پوسیده از زیر درخت جمع آوری و در عمق 50 سانتی زمین دفن شود، سپس با تركيب 3 ليتر پروتيين 3 درصد و حشره كش مالاتيون 2 در هزار به ميزان 200 سي سي در 100 ليتر آب براي 150 اصله درخت در 1 هكتار باغ ترجيحا با سم پاش هاي تلمبه اي در قسمت جنوبي باغ و رو به آفتاب به عنوان طعمه مسموم سم پاشي شود و اين كار نيز هر هفته تا تغيير شرايط آب و هوايي استمرار يابد.

 باغ هایی با در بسته!

اما چرا باغداران از شیوع این آفت و نحوه مبارزه با آن بی خبرند و چنین غافلگیر شده اند؟! مهندس ولی پور مي گويد:به كشاورزان و باغداران اطلاع رساني خوبي شده و 625 كلاس آموزشی براي 131 هزار باغدار فقط در زمينه مبارزه با مگس مديترانه اي تشكيل شده است.

وی حتی می گوید: برای بازرسی و نظارت به باغ های زیادی سر زده ایم،اما در ورودی قفل بوده و نتوانستیم وارد باغ شویم!

ولی پور اعتقاد دارد اکثر باغداران چند شغله هستند و در باغ هایشان حضور فعال ندارند ،طبیعتا نمی توانند اطلاعات خوبی در زمینه مبارزه با آفت ها دریافت کنند.

بهتر است کارشناسان جهاد کشاورزی و شرکت های خدمات حمایتی با همکاری دهیاران و شوراها ،باغداران را در جریان شیوع آفت ها بگذارند و با توزیع بروشورها و بازرسی های متناوب، بیماریها و آفات را کنترل کنند نه اینکه با یک بار به در بسته خوردن از خود سلب تکلیف کنند،چرا که در این آتش تر و خشک با هم می سوزند و دودش به چشم همه می رود! 

ايميل نويسنده: (heyran55@yahoo.com )