مازندنومه؛فریده یوسفی،پژوهشگر و ناشر:در تقويم جشن‌هاي ايران باستان میانه ی دي‌ماه به روز «سير سور» معروف است.

رضا مرادي غياث آبادي در كتاب « جشن‌ها و گردهم‌آيي‌هاي ملي ايران باستان» با تأييد اين مطلب، مي‌نويسد: چهاردهم دي، جشن گياه‌خواري و به ويژه‌خوردن سير و نيز روز غلبه‌ي ديوان و كشته‌شدن جمشيدشاه در روايت‌هاي ايراني است.»

ايرانيان باستان روز چهاردهم هرماه را گوش مي ناميدند. نام گوش از واژه‌ی پارسی باستان گئوش اورون (geush urvan) گرفته شده است.

گئوش اورون نام فرشته‌ی پاسدار تندرستی جانداران و پرستار جانوران سودمند و در برخی منابع، فرشته‌ی موكل بر مهمات خلق عالم معرفی شده است.

در زبان پارسی پهلوی به «گوشورون» و پس از اسلام در فارسی دری به «گوش» دگرگونی یافته است.

آن‌ها بر اين باور بودند در چنين روزى جمشيدشاه کشته شد و ديوان غالب شدند.

از آنجايي كه مردم معتقد بودند ديوان عامل شر و بيماري هستند، براى رفع شر آنان، با خوراک‌هاى‌شان سير مى‌خوردند تا آثار شر شياطين رفع شود.

آنان بر این باور بودند كه سیر و برخی سبزی‌های دیگر موجب دور شدن بیماری از انسان می‌شود. به این ترتیب همه ساله در 14 دی ماه برای دوری از بیماری، «سیرسور» را برپا می‌داشتند.

در اين روز سير و سبزي را باگوشت پخته مي‌خوردند و صورتي از خمير يا گل سرخ مي‌ساختند و در فرداي جشن سير سور يعني پانزدهم دي‌ماه بالاي درگاه منزل مي‌نهادند. از آن پس هر سال در چهاردهم دى ماه اين جشن را برپا ‌کرده، غذاهاي متنوعي از سير آماده و ميل مي‌كردند.

شايد گزارش بالا به نظر بي‌اهميت و غير واقعي باشد اما اندكي كندوكاو در باره‌ي ارزش غذايي سير اثبات مي‌كند كه اين جشن هم مانند ديگر جشن‌هاي مردمي معني‌دار و از لايه‌هاي دروني بسيار بااهميت برخوردار بوده، ريشه‌ي علمي دارد.

در برخی از منابع اسلامی در مورد «گوش روز» چنین آمده است: گوش نام روز چهاردهم از هر ماه خورشیدی است.

پارسیان درین روز از ماه دی جشن كنند و عید سازند و آن را سیرسور گویند. درین روز سیر خورند، گوشت را با گیاه و علف پزند نه با چوب و هیزم.

گویند این باعث امان یافتن از مَس و لامسه اهریمن است بدان داروي امراضی كنند كه منسوب به اعصاب و روان است.

درین روز نیك است فرزند به مكتب دادن و پیشه آموختن. برهان قاطع، محمدحسین بن خلف تبریزی ابوریحان بیرونی نیز چنین می‌گوید: « در گوش روز از دیماه جشنی بوده موسوم به سیرسور كه در آن روز با غذا سیر می‌خورند و برای دفع اهریمنان سبزی ویژه با گوشت می‌خورند.»

جالب است بدانیم كه ابوریحان بیرونی كه ماندگاری بسیاری از جشن‌ها و مراسم باستانی ایران پس از اسلام را مدیون او هستیم، تنها دو روز از سال را تعطیل می‌كرده و به جای پژوهش، آموزش و نوشتن كتاب به استراحت می‌پرداخته است: عید نوروز و جشن مهرگان. ماهنامه‌ی حافظ، فروردین 1385 در این روز سنت بر آن بوده كه از خوردن چربی احتزار كنند.

زین‌الاخبار، ابوسعید عبدالحی بن ضحاك گردیزی زرتشتیان همانند دیگر ایرانیان به آن گوش، اعراب جوش، در ناحیه‌ی تاجیكستان و سغد غوش و در خوارزم غوشت گویند.

 فرهنگ فارسی معین، دكتر محمد معین پژوهشگران در جریان این مطالعه پی بردند كه مصرف روزانه قرص‌های كمكی سیر كه شامل «آلیسین» باشد احتمال ابتلا به سرماخوردگی را به نصف كاهش می‌دهد.

 همچنین معلوم شد افرادی كه از قرص‌های كمكی واقعی استفاده می‌كنند درصورت ابتلا به سرماخوردگی سریع‌تر بهبود می‌یابند و احتمال عفونت دوباره در آنها به شدت كاهش می‌یابد.

 مصرف سیر علا‌وه بر درمان بیماری‌های قلبی می‌تواند در درمان برخی از انواع سرطان‌ها مفید باشد.

 آزمایش‌هایی كه درباره فواید سیر در چین، هند، مصر و ایتالیا انجام شده فواید شگفت‌آور پزشكی را در سیر اثبات كرده است.

سیر می‌تواند توان افراد و انرژی آنان را در كار افزایش دهد. ایرانیان روزگار كهن، به ارزش مواد غذایی، گیاهان خوراكی و خواص سلامت‌بخش آنها باوری استوار داشتند و براساس باورهای خود در بسیاری از روزها جشن‌هایی را برپا می‌كردند.

  خوردن سير خام باكتري‌ها را از بين برده و قدرت ايمني بدن را بالا مي‌برد. سير سرشار از فوليك اسيد، ويتامين C، كلسيم، آهن، منيزيم، پتاسيم و مقدار كمي روي و سير پخته نيز نقش كاهش دهنده كلسترول خون را دارد، آن را رقيق كرده و از تشكيل لخته‌هاي خوني جلوگيري مي‌كند.

 سير پخته يك ضداحتقان، ضدسرفه و پيشگيري كننده از برونشيت است. سير براي درمان بيماري‌هاي مختلفي ازجمله آسم، برونشيت، روماتيسم، نقرس، ميخچه و زگيل (موضعي)، سل، دندان‌درد، نيشزدگي و فشارخون بالا مفيد است.‌ سنگ كليه را خرد مي‌كند و در ضدعفوني كردن دستگاه‌هاي ادراري و عفونت‌هاي واژينال و مثانه مؤثر است.این گیاه حافظه را تقويت كرده و فراموشي را از بين مي‌برد.

 انجمن تغذيه ايران تلاش مي‌كند تا اين روز را به عنوان روز ملي تغذيه در تقويم كشور بگنجاند.يادمان باشد به احترام نياكان مان و به خاطر حفظ سلامت خودمان روز 14 دي چربي از برنامه‌ي غذايي‌مان حذف و سير را جايگزين آن کنیم.