مازندنومه؛رضا اضغری: حاكمان آمار را پایه برنامه‌ریزی می دانند، ولی براي برنامه‌ريزي، آمار صحيح و كاملي در دست نيست.

 در گذشته كه هر ده سال آمارگيري مي‌شد نتايج آن كهنه شده و قابل استفاده نبود، پس آن را به پنج سال كاهش دادند؛بنایراین بعد از سرشماري سال 1385، سرشماري سال 1390 انجام شد.

 نقائص

 آماري كه قرار شد آنان به دست آورند جمعيت، خانوار، تعداد زن و مرد، و اطلاعات جانبي مانند شهري، تولد، ازدواج، طلاق، فوت، سواد، اشتغال، دين و مذهب، درآمد، نحوه سكونت، امكانات و تأسيسات، پروانه ساختماني و نقشه‌هاي GIS به تفكيك عناصر يا واحدهاي تقسيمات كشوري (مثل محله، ناحيه و منطقه و حريم در شهر و مكان «يا بافت مسكوني» و مزرعه در حريم روستا)، بود.

با وجود اولویت بالاتر در به کارگیری مأموران سرشماری برای مقطع یا مدرک و رشته تحصیلی مرتبط‌تر، در بررسي ميداني مشخص مي‌گردد نقائصي در جدول اطلاعات درخواستي و تطبيق با آمارهاي دستگاه‌ها وجود دارد كه بايد اصلاح شود، زيرا با هزينه سرسام‌آوري كه براي اجراي طرح صرف مي‌شود وقتي به نتيجه و بهره‌گيري مناسبت نرسد هزينه بيت‌المال هدر مي‌رود.

مردم و کارشناسان می پرسند:آیا آمار جمعیت سازمان ثبت احوال با آمار سرشماری یکی است؟

و چه وقت آمارهای مراجع مختلف با هم تلفيق شده و مورد استفاده مقام‌هاي محلي و محققان و مردم قرار مي‌گيرد؟

در پرسشنامه خانوار مشخصات اعضای خانوار و اطلاعات مشابهی که در طرح جمع‌آوری اطلاعات اقتصادی خانوار برای هدفمندسازی یارانه‌ها تکمیل شده بود وجود دارد.

 آماری که هنوز جهت تحلیل به طور كامل در دسترس قرار ندارد. اطلاعاتی مانند وفات، ازدواج، طلاق و تولد و اسناد و املاک که در اختیار سازمان‌هایی مانند ثبت احوال و ثبت اسناد و املاک (دفاتر ازدواج و طلاق) است.

 با وجودی که آمارهای منتشر شده توسط مراجع غیرآماری مانند نرخ رشد تورم بانک مرکزی با صرف هزینه کمتر و سرعت و دقت بیشتر، منتشر می شود، ولی مرکز آمار یافته‌های آمار دقیقی به دست نیاورده و در دسترس نیازمندان قرار نمی دهد تا برای جبران ضعف های موجود برنامه ریزی شود.

واژه های آماری

 در ردیف 2 از ردیف 8 فرم شماره 4- شناسنامه آبادی، به جای کلمه "بقعه" از کلمه "امامزاده" استفاده شد؛ زیرا امام‌زاده یعنی فرزندان یا نوادگان امام؛ در حالی که بسیاری از بناهای مذهبی، دارای چنین مشخصاتی نیستند.

مرکز آمار ایران همچنان از واژه های قدیمی مانند بلوک، حوزه و آبادی همچنان استفاده می نماید و قوانین جدید به ویژه قانون تقسیمات کشوری مصوب 1362 را به کار نمی بندد.

 نقشه برداری: هزینه های کلانی که برای نقشه برداری توسط مراجعی مانند سازمان نقشه برداری کشور، ثبت اسناد و املاک کشور، سازمان نقشه برداری نیروهای مسلح، سازمان مدیریت و برنامه ریزی، می گردد با هم ترکیب و یکی شده و نیازمندی های همه در آنها گنجانده تا همه از آن تبعیت نمایند.

 آمارگیری مجازی: آقای محمد مدد -رییس مرکز آمار ایران- در گفتگوی مورخ 15/2/1388 با خبرگزاری اقتصادی فارس گفته بود: به منظور كاهش هزينه‌هاي سرشماري نفوس و مسكن در سال 1390 احتمالا اين مركز از روش‌هايي مانند سرشماري از طريق اينترنت استفاده كند،ولی این ادعا عملی نشد تا اینکه در گفتگوي اختصاصي منتشر شده مورخ 7/5/1391 رئيس مركز آمار ايران با خبرنگار اقتصادي باشگاه خبرنگاران عنوان شد:‌ با برنامه ريزي هاي انجام شده براي استفاده از تجهيزات روز الكترونيكي مانند تبلت و لپ تاپ مقرر شد كه طرح سرشماري الكترونيكي به صورت آزمايشي در سال 92 براي سرشماري كشاورزي انجام و در سال 95 اين طرح به طور كامل براي سرشماري نفوس و مسكن اجرا مي شود.

 تجهيزات الكترونيكي با صرف هزینه مقدماتی سبب کاهش هزينه‌هاي ميلياردي در انجام سرشماري عمومي سنتي می شود، ولی مهمتر این که الکترونیکی نمودن اطلاعات مراجعي مانند سازمان ثبت احوال و سازمان ثبت اسناد منجر به به روز شدن و انتشار آمارهاي در اختيار مي گردد.

 بانک اطلاعات: آمارگيران وقتي به برخی مکان ها مي‌رفتند با در بسته مواجه مي‌شدند يا صاحب يا حاضر ملك، حاضر به پاسخگويي نبود يا پاسخ صحيحي ارائه نداد.

 با توجه به امکان پذیر بودن اطلاعات در دسترس مراجع مختلف عمومی، جمع آوری، تلفیق و انتشار آن (به صورتهایی مانند GIS) می تواند کمک شایانی به برنامه ریزی نماید.

 چنانچه بانک اطلاعاتی خانوار فوری و دقیق درست شود و همه شاخص‌های عمومی در آن گنجانده گردد در خرج جمع آوری سرشماری صرفه جویی می شود.

خروجی

 ناظران بر مرکز آمار ایران که با زحمت دولت در استان، شهرستان، بخش، دهیاری و شوراها سرشماری می‌نمايند لازم است نتایج اطلاعات را سریع‌تر در اختیارشان قرار دهند.

مردم انتظار دارند نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی جلوی ریخت و پاش هایی که به نام برنامه‌ریزی صرف می‌شود را بگیرند و این گونه نباشد که هزینه اصلی را مأموران پایین دست صرف کنند و مأموران بالاتر حق‌الزحمه بیشتری دریافت دارند.

 رییس جمهوری کار خوبی که انجام داد این بود که سازمان مدیریت را منحل کرد، چون آنان خود را مرجع فراقوه‌ای می‌دانستند و هر چه خود لایحه نوشته و از قوانین تفسیر می نمودند اجرایی می شد. ولی این حلقه کافی نیست. ضمن اینکه کل مراجع عمومی باید برنامه‌ریز شوند، خودمحوری و سیاسی کاری در برنامه ریزی آفت بزرگی است که جامعه را از پیشرفت باز می‌دارد.

 گاهی علاوه بر روستا، بخش، شهرستان، استان و مرکز کشور عناصر دیگر تقسیماتی ایجاد می گردد مثل ناحیه، شهرک یا منطقه با تعاریف متفاوت (گاهی درون شهر «طرح جامع شهری» و گاهی میان چند استان «‌آيين‌نامه نحوه بررسي و تصويب طرحهاي توسعه و عمران محلي، ناحيه‌اي، منطقه‌اي ‌و ملي و مقررات شهرسازي و معماري كشور مصوب 1378.10.12 هیأت وزیران اصلاحي 19/2/1384 شورايعالي شهرسازي و معماري ايران» آمده) که لازم است در برنامه‌ریزی‌ها خودداری شود.

نظرسنجی

 نظرسنجي‌ها یکی از پایه‌های آماری است که در تصمیم گیری‌ها می‌تواند کمک شایانی نماید، ولی به دلیل ثبت نشدن و شناسایی نظردهندگان، امکان دقت در صحت اطلاعات دریافتی به حداقل می‌رسد. اکنون برخي پایگاه‌های اطلاع رسانی مانند مازندنومه هر چند مدت یکبار اقدام به آمارگیری نمونه ای می نماید که کاری پسندیده است.

 یکی از آمارهایی که اخذ می شود وضعیت اشتغال است. وقتی از شاخص‌های پیشرفت، بیمه بازنشستگی است می‌توان این آمار را از مراکز بیمه‌ای استخراج و تجميع نمود که هزینه کمتر و دقت بیشتری دارد.

 شرع

 امام کاظم (ع) قرن‌ها پیش طی حديثی فرمودند: کسی که هر روز خود را ارزیابی نکند، از ما نیست. «به نقل از الاختصاص، ص 26» پس ارزيابي بدون دسترسي به آمار ممكن نيست.

 مقام معظم رهبري در بیانات مورخ 2/8/1390 در دیدار مسئولان طرح سرشماری نفوس و مسکن فرمودند: تحرك بر اساس اين آمار و استفاده‌ى از اين داده‌ها و برگرداندن بازخوردها، اينها كار دستگاه‌هاى مختلف است كه بايد با مركز آمار همكارى كنند.

گفت پایانی

 ملزومات مركز آمار ايران و مراجع وابسته، سياست‌گذاري براي حكومت در طراحي و انتشار آمار جامع با هزينه كمتر يا همين هزينه مي‌باشد نه تصدي‌گري آمار‌ كه نتيجه‌اي جز افزايش هزينه‌هاي عمومي و بدون خروجي مناسب ندارد.

 به همين منظور انتظار مي‌رود مركز آمار، دستگاه‌هاي مختلف را به انتشار آمار مستمر، سريع و مناسب (به صورت مجازي) هدايت نمايد.

 با توجه به تصويب مجلس بر حق مردم در دسترسي آزاد به اطلاعات عمومي و الزام مراجع به انتشار (از طريق ديدارگاههاي الكترونيك)، می‌طلبد مركز آمار ايران و مراجع وابسته استاني به سرعت نتايج آمار شهري و روستايي و اطلاعات كامل را تحويل مراجع عمومي شهري و روستايي دهند تا گرد و غبار روي آن ننشسته و هزينه‌ها به بطالت نگذرد.

ایمیل نویسنده: (rezapost@yahoo.com)