مازندنومه؛حسین برزگر ولیکچالی،بازرس خانه مطبوعات مازندران و مدرس دانشگاه:اگر ما بخواهیم رسانه های گروهی را عموماً و مطبوعات محلی را خصوصاً در استان مازندران در این سه دهه بررسی کنیم، باید اذعان کرد که به لحاظ کمی و عددی این رسانه ها گسترش و رشد قابل توجهی را داشته اند.

 فعالیت بیش از یکصد رسانه نوشتاری نشان از تقاضا برای فعالیت در این حوزه است. استان مازندران استعدادهای بالقوه فرهنگی، علمی و اجتماعی فراوان و سرمایه های انسانی ارزنده و گران سنگی دارد، اما به لحاظ کیفی، نقدهای جدی به حوزه مطبوعات محلی وارد است.

این مشکلات و ضعف ها را باید با نگاه عالمانه،کارشناسانه و مطابق با مقتضیات و ملاحضات اجتماعی و سیاسی برطرف کرد و به یک نقطه مطلوب گسیل ساخت.

بخشی از این ضعف ها و آسیب ها برخاسته از نوع نگاه،نگرش و بینش گردانندگان مطبوعات محلی است که بی تاثیر از علقه های عقیدتی، فکری و سیاسی آنان نیست.

 به نظر می رسد حرکت به سمت برخورداری مخاطبان از یک نشریه مستقل،آزاد،کیفی و اثرگذار در این سامان، ضعیف و کمرنگ است.

البته در کنار این نباید از مشکلات اقتصادی پیش روی مطبوعات محلی غافل بود. به عبارتی مطبوعات محلی به لحاظ مالی مستقل نیستند و نوعی وابستگی و تعلق به بنگاه های اقتصادی دولتی و غیر دولتی دارند.

گرایش مطبوعات به سمت صاحبان سرمایه و قدرت (سیاسی و اقتصادی) تا حدودی اجتناب ناپذیر است و کم رنگ بودن جلوه های انتقادی و پرسشگری از صاحبان قدرت در این نشریات بی ارتباط با تامین هزینه ها و نیازهای اقتصادی نیست.

 استان مازندران به لحاظ درآمد ناشی از بنگاه های اقتصادی وابسته به صنایع بزرگ و مادر، محروم است. بنابراین گرایش به سمت تبلیغ ، توجیه و توصیف خدمات صاحبان قدرت و سرمایه در اکثر نشریات و رسانه های گروهی استان بیش از پیش مشاهده می شود.

 یکی از کارکردهای اصلی مطبوعات و رسانه ها، افزایش سطح آگاهی و معرفتی جامعه است. البته نباید از کارکردهای پژوهشی،تبلیغاتی،آموزشی، تفریحی و سرگرمی و ... مطبوعات غافل ماند.

هرچقدر مردم از دانش،بینش و عمق آگاهی برخوردار شوند بیشتر می توانند به حقوق خود برسند. جامعه ای که از اطلاعات محروم باشد نمی تواند خوب تصمیم گیری کند و یا برنامه ریزی داشته باشد. حتی در مدیریت کلان هم با تنگناهایی مواجه خواهد شد. بنابراین افزایش سطح آگاهی و میزان سواد رسانه ای مردم به افزایش توانمندی و بالندگی جامعه منجر می شود.

مردم باید از آنچه در محیط پیرامون اتفاق می افتد باخبر باشند. جامعه به مثابه اندامواره یک انسان زنده است که هرنوع اختلال و ناکارآمدی باعث آسیب رسانی به کل مجموعه می شود.

 اگر رسانه ها به وظیفه ذاتی و رسالت های واقعی خود درست عمل کنند، می توانند نوع نگاه جامعه را تغییر دهند.

 البته در پاره ای از موارد ممکن است محدودیت ها و مضایقی بر سر راه فعالیت های مطبوعات ایجاد شود که به نوع نگاه، ذائقه، سلیقه، علقه سیاسی و عقیدتی بخش هایی از جامعه و ارکان جامعه برگردد و یا ناشی از بدکارکردی رسانه ها باشد.

عبور رسانه ها از خطوط قرمز پذیرفته نیست و احترام به قانون هم قابل دفاع است و هم قابل اجرا. اما در برخی از مواقع، موانعی ایجاد می شود که جنبه سلیقه ای دارد تا تنصیص قانونی.

بنابراین مطبوعات محلی به اعتبار اینکه در اختیار مردم قرار دارند می توانند با ارائه اطلاعات درست و کامل و تحلیل ها و تبیین های واقع بینانه و در پرتو یک فضای باز،آزاد و مستقل، قانونمند و هدفمندو با رویکردی علمی و کارشناسی سطح معرفتی جامعه را بالا ببرند و در آن صورت اگر چنین فضایی شکل بگیرد بر میزان مشارکت اجتماعی شهروندان در حوزه های مختلف تصمیم گیری و برنامه ریزی افزوده خواهد شد.

از جمله در شکل گیری گروه های اجتماعی ثانویه،نهادهای مدنی و اجماعی. میل و تقاضا به استفاده از تجربیات و توانمندی های رسانه ای در بین مقامات مسئول در حوزه های اجرایی، قضایی و تقنینی در سال های اخیر بیشتر شده است.

البته این نوع مشاوره گزینی و مشاوره یابی و مشاوره خواهی اگر واجد پیامدها و دستاوردهای مفید و ارزنده باشد قابل تحسین است.

ضمناً از افرادی باید استفاده کرد که هم سواد رسانه ای و هم شم رسانه ای و نگاه معرفتی و بینش عمیق مطالعاتی را با خود به همراه داشته باشند و اهل مطالعه و نظر باشند.

متاسفانه برخی از مدیران از افرادی به عنوان مشاور استفاده می کنند که از وزن، اعتبار، جایگاه و اصالت کاری و حرفه ای برخوردار نیستند و اغلب این افراد با اهداف دسترسی به مناصب سیاسی وارد فعالیت های رسانه ای به ویژه مطبوعات می شوند که در استان مازندران برخی از این مسائل مشاهده می شود.

امروز در عصری زندگی می کنیم که تفاوت عمده میان کشورهای پیشرفته و عقب مانده در نقش و ارزش اطلاعات آنها نهفته است. قدرت در جایی متمرکز می شود که بیشترین اطلاعات در آنجا وجود دارد. بنابراین هرکشور و جامعه ای که اطلاعات بیشتری را تولید کند با سیاست ها و برنامه های مناسب برای مهار وانتقال اطلاعات خود توانایی تسلط بر سایر حوزه ها را خواهد داشت.

 گردش آزاد اطلاعات و روزآمد بودن آن در زندگی انسان های امروزی بسیار موثر است. نیاز به اطلاعات در امور برنامه ریزی، سیاست گذاری و تصمیم گیری تا حدی است که برخی از جوامع اطلاعات را در ردیف مواد انرژی زا می دانند.

بنابراین مدیران اگر هوشمند باشند و مدیریت کارتابلی و از حالت روتین و روزمرگی خارج شوند باید از اهالی رسانه به عنوان مشاورانی وثیق، امین،کاردان، عالم و آشنا به محیط و جامعه به کارگیری کنند.

همانطور که اشاره شد فرهنگ سازی،آموزش،اطلاع رسانی و ایجاد مشارکت اجتماعی از عمده ترین نقش های وسایل ارتباط جمعی است.

مدیران نباید از نقد و نظر و تحلیل و تفسیر رسانه ها، گریزان و هراسان باشند.البته اهالی رسانه و اصحاب قلم نیز در نقد مسائل و ارزیابی فعالیت ها باید از هرگونه پیش داوری و جانب داری پرهیز کنند.

رجوع جامعه به ظرفیت ها و قابلیت های اجتماعی و فرهنگی به ویژه اهالی قلم و اصحاب رسانه می تواند گره بسیاری از دشواری ها و نارسایی ها را بگشاید.

به نظرم مطالبه حقوق مردم باید با مطلعه و دریافت عالمانه از شرایط سیاسی و اجتماعی عصر امروز همراه باشد.

 امیدوارم که شناخت مردم از پدیده ها و عناصر و ساختار تصمیم گیری ،برنامه ریزی و اجرایی بدون تحت تاثیر قرارگرفتن از فضاهای تبلیغی،احساسی و عاطفی انجام گیرد.

 مردم همانطور که نسبت به مسایل شخصی و تمنیات درونی خود مثل تغذیه،سرپناه،بهداشت،آموزش و ... دغدغه دارند باید نسبت به سرنوشت خود اهتمام ورزیده تا شایسته خواهی و شایسته گزینی در جامعه تحقق پیدا کند.

من توصیه می کنم به تمام دوستان در حوزه رسانه و امور فرهنگی اجتماعی که وارد فضای مشارکتی بشوند چراکه حضور در عرصه های تصمیم گیری و تصمیم سازی یک ضرورت اجتناب ناپذیر است.

 در هر صورت رسالت مهمی متوجه رسانه است.تجربه نشان داده که از فعالان حوزه رسانه ای در کشور، در پارلمان ملی، قوه مجریه و به نوعی ساختار اجرایی و حکومتی مسئولیت پذیرفته اند و در برخی از اتفاق ها و پدیده ها تاثیرگزار هم بوده اند.

البته امیدوارم که افکار عمومی با درک مقتضیات زمان به فعالان و اهالی رسانه اعتماد بیشتری پیدا کنند. انتظار داریم که رسانه های گروهی استان نیز زمینه ایجاد چنین فضایی را در استان فراهم کنند. 

ایمیل نویسنده: (h.barzegar52@gmail.com)