مازنيها در چهارشنبهسوري هفت بوته را آتش ميزنند؛ تا مرگ و بدي را بسوزانند.
مردم مازندران سرخي آتش را نشانهي سلامت و گرمايش را زندگي بخش ميدانند.
علي برزگر - پژوهشگر مردمشناس اداره ميراث فرهنگي مازندران - درباره رسم چهارشنبه سوري گفت: مردم در هنگام پريدن از آتش با اين عبارتها با آتش سخن ميگويند: ”زردي من از تو، سرخي تو از من، سرخي آتش مال ما، زردي ما مال شما، چهارشنبهسوري ميكنيم، سينه بلوري ميكنيم. گل چهارشنبه سوري، درد و بلا رو ببري” سپس آش “چهل گياه” ميپزند كه دوا و درمان است. صداي برخورد قاشق و كاسه نيز نشان دهندهي شروع مراسم قاشقزني است و دختر و پسر با پوشيدن چارقد و چادر در كوچهها قاشقزني ميكنند و ميگويند: ”اي اهل محل، اهل در اين منزل شگون امشب است، هديه بريزيد داخل پيمانه و كاسه”.
وي ادامه داد: در هنگام غروب دختران دم بخت به كوچهها ميروند و در پشت پنجره يا دكهي كسب فال گوش ميايستند تا ببينند پدري با دخترش چه ميگويد، آن سخن را به فال خوب يا بد ازدواج خود تعبير ميكنند.
او با بيان اينكه آخرين پنجشنبهي سال عرفه نام دارد، اظهار داشت: مردم در اين روز به زيارت اهل قبول و امامزادهها ميروند و در برگشت دستهاي نرگس و سنبل وحشي ميچينند. بچهها نيز در ايام عيد اين شعرها را ميخوانند “عيد آمد و ما لختيم، ديشب به بابا گفتيم، بابا گفت كه من پيرم، سال ديگه ميگيرم”
برزگر درباره رسم “نوروزخواني” در مازندران توضيح داد: نوروزخوانها با آمدن عيد اين اشعار را ميخوانند: ”نوروز سلطان آمد، گل در بهاران آمد، مژده دهيد به دوستان، گل به گلستان آمد.
علي با ذوالفقار، قنبر جلودار، علي با ذوالفقار آمد خوش آمد
الا نورزتان نوروز ديگر، شما رو سال نو باشه مبارك
مشتي خاله مهربون، لب شكري خوش زبون
الهي به خراسون بري، چرا انعام منو نميدي؟”
و مردم هم معمولاð چند تخم مرغ، كاسهاي گندم يا برنج يا چند قرص نان به نوروزخوان ميدهند.
وي بيان داشت: سفرهي هفت سين بر روي يك سفره ساده يا ترمه چيده ميشود و شامل كلامالله، آيينه، تنگ بلور ماهي، گندم سبز شده، سنبل، سنجد، سركه، سير، سكه و سمنو است. در آخرين دقايق مانده به تحويل سال كسي كه خوش قدم است “مارمه” به معناي مادر ماه جديد يا سال نو ميشود و در حالي كه سبزه، قرآن، آيينه و نان را به نشانهي حيات و بركت در دست دارد، بيرون از در خانه منتظر تحويل سال ميماند.
برزگر در پايان سخنان خود به توضيح رسم سيزده بهدر پرداخت: در باور مردم روز سيزدهم نحس است و نبايد رد خانه ماند؛ سبزههاي نوروزي هم كه به سال نو طراوات دادهاند طالع بد را به خود ريخته و پلاسيده و زرد شدهاند بايد دور ريخته شوند. در جشن سيزده به در هر كسي به نيتي سبزه گره ميزند كه بيشتر اين نيتها به گشايش بخت دختران مربوط ميشود. دختران به دور از چشم ديگران كنار آب و جوي سبزهها را گره ميزنند و ميخوانند:
”سيزده را به در ميكنيم
چهارده را به سر ميكنيم
سال ديگه شوهر ميكنيم
بچه را بغل ميكنيم”