مازندنومه؛ سرویس اجتماعی، احسان شریعت: چند روزی از اجرای طرح ساماندهی بازار قائم شهر می گذرد. در این طرح دست فروشان بازار که پیش تر در حاشیه خیابان های بازار به فروش محصولات خود می پرداختند، به دو بازار جدید که در نقاط دیگر شهر واقع شده اند منتقل شدند.

 بر اساس مقررات جدید دیگر کاسب و فروشنده ای برای فروش محصولات حق ایجاد بساط در پیاده رو و حاشیه خیابان را ندارد. نیروی انتظامی، فرمانداری شهرستان و شهرداری قائم شهر اصلی ترین نهادهای متولی این طرح هستند.

هنگامی که به کلیت طرح نگریسته شود می توان آن را در چارچوب برنامه ریزی شهری از بالا نگریست. برنامه ریزی شهری از بالا به تصمیمات و سیاستگذاری های کلانی گفته می شود که توسط مسئولان و تصمیم گیرندگان سیاسی و اجرایی به منظور بهبود وضعیت شهر و ساماندهی شهر اجرا می شود.

هدف اصلي برنامه ريزي شهري عبارت است از محيطي راحت تر، بهتر، آسانتر و موثرتر براي شهر نشينان.  برنامه ريزي شهري مجموعه گسترده اي از فعاليتهاي نظام مند است که به منظور نيل به اهدافي براي آينده شهر در نظر گرفته مي شود. نکته مهمي که در  برنامه ريزي شهرها اهميت دارد مساله آينده نگري است، زيرا زندگي شهرها بدون ساز و کارهاي انتظام و قابل اجرا دچار هرج و مرج و آشفتگي خواهد شد. بنابراين برنامه ريزي شهري تلاشي به منظور انجام اعمالي است که نتايج آنها نظارت بر شهر را براي حفظ منافع شهروندان و بهبود محيط آنها در پي دارد.  

وجود معضلات شهري امروزه احساس نياز به برنامه ريزي را بيشتر مي کند ودر چارچوب اين تفکر، ايجاد تعادل، تناسب و هماهنگي در بخش هاي مختلف شهر امکان پذير است؛ بنابراين برنامه ريزي شهري، شهر و حيات شهر را به عنوان يک ساز و کار پويا، هدف دار و زنده ياري مي رساند. در اين شرايط است که مديريت شهري با وجود برنامه آينده نگرانه شهري در مسير مناسب حرکت کرده و مي تواند پاسخگوي دگرگوني هاي آتي شهر و خواسته ها و نيازهاي شهروندان باشد. در صورتي که چنين باوری به صورت راسخ وجود داشته باشد، مي توان با صحت و دقت وضع موجود را شناخت، نيازها را در نظر گرفت، اولويت ها را دیده و چشم اندازها را  ترسيم کرد.

درباره جوانب، مسائل، پیامدها و حاشیه های این طرح بحث های فراوانی شده است. در این باره می توان نظرهای کلی به موضوع را به 3 دسته تقسیم نمود. از این حیث باید نظرات را از جنبه ی اقشار مختلفی که با طرح مواجه شده اند بررسی کرد :

1- دست فروشان : فروشنده هایی که صاحب مغازه نبوده اند و پیش تر به صورت دست فروش کالاها و میوه ها را در حاشیه خیابان به فروش می رساندند اصلی ترین گروهی بودند که در این طرح ساماندهی شده و زندگی اقتصادی شان تغییر کرد.

2- شهروندان قائم شهری : مردم شهر که قبلاً با وضعیت پیشین کنار آمده بودند با وضع مقررات جدید باید خود را منطبق سازند. دیدگاه های مردم در این باره بسیار گوناگون است. برخی مخالف و برخی موافق اجرای طرح هستند.

3- مسئولان مجری طرح : نهادهایی که در بالا بیان شدند اصلی ترین نهادهای تصمیم گیرنده و مجری طرح بودند. مسلماً مسئولان نهادهای تصمیم گیرنده دلایل کافی برای اجرای طرح داشته و آن را با هماهنگی های فراوانی که از پیش به عمل آمده بود انجام دادند.

برنامه ریزی شهری اگر با تفکر، برنامه، و جامع نگری همراه بوده و نگاه درستی به آینده داشته باشد می تواند منشأ تحولات چشمگیری در اوضاع شهرها باشد. اما در این بین باید به تمامی اقشار مختلفی که درگیر طرح ها می شوند، نگاه عادلانه و مناسبی داشت.

 یکی از اصلی ترین اقشاری که در این طرح مورد اشاره قرار گرفت دست فروشان بودند. در این باره باید به اصلی ترین بخش فعالیت آنان یعنی فعالیت اقتصادی نگریست. آیا با اجرای این طرح بخش زیادی از فعالیت اقتصادی این افراد دچار تغییرات جدی نشده است؟ آیا درآمد آنان که از این راه روزی خانواده های خویش را تأمین می کردند کاهش نیافته است؟

 مسلماً ساماندهی این افراد در بازارهای دائمی همچون بازار الماس و بازار شهروند در بلند مدت به سود تمامی شهروندان و خود این افراد است؛ اما آنچه حائز اهمیت است دوره انتقال و جا افتادن آنان در بازارهای جدید و رسیدن به نقطه درآمد پیشین است. از این نظر باید اقدامات مناسب در جهت سوق دادن شهروندان به محل استقرار جدید انجام گیرد تا عدالت اقتصادی درباره تمامی اقشار اجرا شود.

قشر بزرگ دیگری از افراد که در این طرح حضور خواهند داشت تمامی شهروندان قائم شهری اند که مایحتاج روزانه خویش را از این بازار بزرگ تهیه می کردند. پیش تر این بازار وضعیت تقریباً نامنظم و بسیار شلوغی داشت. به طوری که در برخی ایام همچون روزهای پایان سال ازدحام بسیار شدیدی محوطه بازار را فرا می گرفت. در طرح جدید فضا به شکل بسیار منظمی سامان یافته و در وضعیت عبور و مرور شهروندان تا حد زیادی بهبود حاصل شده است.

اغلب مردم از پاکیزگی و نظم روزهای اخیر راضی بوده و آن را نشانه ی یک شهر سامان یافته می دانند. اما نکته ای که می توان به آن اشاره داشت احتمال بالا رفتن قیمت ها در بازار است. چه آنکه با حذف دستفروشان که رقیب جدی مغازه داران در کاهش قیمت ها بوده اند، احتمال آن می رود که قیمت ها از جانب مغازه داران بالا رود. در این باره باید اقدامات نظارتی جدی لحاظ شود.

قشر دیگری که در مواجهه ی مستقیم با طرح قرار دارند دست اندرکاران و مجریان طرحند. در این باره نقش دو نهاد نیروی انتظامی و شهرداری که در برخورد مستقیم با طرح قرار دارند انکارناشدنی است.

نتیجه آنکه با اجرای طرح مذکور به نظر می رسد نشانه هایی از برنامه ریزی و مدیریت شهری در شهرهای استان در حال وقوع است. این نوید طرح های بلند مدت و آینده نگری را می دهد که می تواند در آینده مشکلات شهرهای استان را کاهش دهد. آنچه بیشتر در این طرح برجسته می نماید همکاری و همیاری تمامی دستگاه ها و نهادهای مسئول در اجرای طرح و مردم و اقشار گوناگون شهری است. از این رو باید طرح ساماندهی بازار روز قائم شهر سرمشقی موفق برای ساماندهی فضاهای شهری در شهرهای استان مازندران دانست.