مازندنومه؛ سرویس محیط زیست و گردشگری، احمد محمدی، کارشناس ارشد جامعه شناسی: يكي از مهمترين خبرهاي هفته های اخير رسانه هاي مختلف در ايران، تعداد غير قابل پيش بيني و غافلگير كننده مسافرت ها به خصوص به چند نقطه از كشور و همچنين همزاد آن يعني ترافيك جاده اي بود.

بي گمان مقصد بسياري از اين مسافران شهرهاي ساحلي درياي مازندران بود. نگاهي به آمارهاي مراجع رسمي اين گزاره را تاييد مي كند (هر چند كه وقتي در ايران صحبت از آمار  مي شود، بي درنگ بايد تأمل كرد!).

در مورد عوامل مؤثر بر افزايش اين گونه مسافرتها خيلي كم و در حد كليات بحث و گفتگو شده است. در اينجا فقط به چند نكته اشاره مي كنم: گسترش شهرنشيي موجب دوري انسان از طبيعت و هواي آزاد شده است، اما انسان ذاتا دوستدار طبيعت و فضاي باز و تحرك است در اولين فرصت تلاش مي كند از فضاي بسته فرار كند.

دو عامل ديگر نیز اين وضعيت را تقويت و تشديد مي كند: افزايش ماشين/ خودرو موجب شده است كه قدرت تحرك افراد قشرها مختلف اجتماعي افزايش يابد. در كنار آن تغيير الگوي گذران اوقات فراقت و رقابت پنهان براي مسافرت در بين گروه هاي مختلف اجتماعي موجب ظهور الگوهاي مختلف مسافرت و گردشگري به تناسب موقعيت اجتماعي- فرهنگي اين گروه ها شده است.

در سال هاي اخير به دليل افزايش قيمت ارزهاي خارجي، مسافرت به خارج از كشور گران شده است. همچنين نا امني در دو مقصد اصلي گردشگري مذهبي خارج از كشور يعني عراق و سوريه موجب افزايش بار مسافرت داخلي شده است. در نتيجه بخشي از مسافران خارجي سالهاي گذشته در خيل انبوه مسافران ديده مي شوند. اين واقعيت را مي توان با كمي دقيق شدن در تنوع مسافران و خودروهاي مسافرين تشخيص داد: مثلاً پيكان و پرايد در كنار پورشه و پرادو و ... .

* مسئله اصلي در راه و مقصد مسافرت

 يكي از بزرگ ترين كمبودها نبود تناسب امكانات جاده اي چه از نظر زيرساخت جاده و چه از نظر تسهيلاتي مانند استراحتگاه و رستوران ها است.

شكي نيست كه در دهه ها و سالهاي گذشته برنامه ريزان بخش گردشگري، اين پديده يعني افزايش انفجار گونه مسافر و گردشگر را پيش بيني نمي كردند.

براي روبه رويي با اين پديده و اتفاق غافلگير كننده سالها برنامه ريزي و تفكر  و اقدام و عمل معقول و منطقي لازم است. به نظر مي آيد 4 بانده  و 6 بانده كردن جاده هراز و فيروزكوه و ساير جاده ها نه تنها مسئله را حل نمي كند، مسائل جدي تر و وسيع تري را دامن مي زند. برخي كارشناسان ترافيك بر اين اعتقادند كه ساخت جاده جديد به معني دعوت از  ماشين هاي بيشتر براي تردد در آن است.

مشكل اساسي در شهرهاي مقصد كمبود جا و مكان براي اقامت، كمبود آب و مهمتر از همه نبود مديريت جامع جهت نظارت بر فعاليت اصناف و كسبه ها  و در نتيجه گراني كالاها است.

 البته اگر چه تعداد مسافران در چند روز تعطيلات عيد فطر بيش از حد و خارج از تصور همگان بود و در نتيجه اقدامي براي برنامه ريزي و مديريت شهر و ساحل و ... براي اسكان و خدمات رساني اين حجم جمعيت صورت نگرفت، اما مشكلات يادشده مشكلات ساختاري و مزمن هستند و معمولاً در روزهاي آخر هفته و همچنين ديگر تعطيلات مشابه هم ديده مي شود.

آشكار است كه تأسيسات زير بنايي شهرهاي شمالي تنها كمي بيشتر از نياز عادي و روزمره اهالي است و توان بر آوردن افزايش تقاضا در ايام خاص را ندارد. نمونه اش كاهش فشار آب در مناطق شهري و روستايي در تعطيلات اخير و گذشته است.

در اين فرصت به افزايش قيمت اجاره جا و مكان اسكان  و پيامدهاي آن اشاره مي كنم؛ دودي كه به نظر من در نهايت و البته در زمانی نه چندان دور به چشم خود اهالي مي رود.

 افزايش قيمت اجاره جا و مكان براي مسافران به دليل كمبود است. به نظر من براي تبيين و توضيح گراني سرسام آور موضعي اجاره خانه يا به اصطلاح رايج آن ويلا! در روزهاي پاياني هفته و به خصوص در روزهايي مثل تعطیلات تابستانی و عيد، اين ضرب المثل مازني (زيك برف روز گيرنه) از هر نظريه اقتصادي ديگري مناسب تر است!

قيمت كالا به تناسب عرضه و تقاضا تغيير مي كند، اما در يك بازار واقعي، دو طرف معامله در يك وضعيت روشن و مشخص و با پيروي از قواعد مشخص چانه زني مي كنند. حتي در يك بازار كاملاً آزاد، عرضه كننده با مرزهايي مواجهه است و از برخي قواعد پيروي مي كند. اما در مورد موضوع بحث ما با انحصار شديد حاكم است، در يك طرف مسافر خسته و شديداً نيازمند است، و در سوي ديگر ... . در چنين مواقعي اجاره يك واحد محل مسكوني با حداقل امكانات به صورت تصاعدي افزايش مي يابد. علت آن هر چه باشد، پيامدهاي آن مشخص است.

بسيار آشكار است كه بازنده نهايي اين بازي، بوميان هستند. مسافري كه امسال براي چند روز اقامت آن هم با كمترين امكانات، يك يا دو ملييون هزينه كرده است، قطعاً تلاش مي كند يك يا دوسال ديگر زميني خانه اي، ويلايي دست و پا كند و مي كند.

 موج ساخت اين آلونك هاي 60 – 70 متري در زميني حداكثر 150 – 200 متري در مناطق مختلف مازندران نتيجه زيك و ورف روز است و البته نبود برنامه منسجم در زمينه گردشگري و الگوي اسكان روستايي.

يكي از نتايج بلند مدت اين بي برنامگي تبديل چشم انداز زيباي مناطق روستايي به چشم اندازي چشم آزار است. اگر اين روند كنترل و مديريت نشود، مناطق روستايي ما تبديل به انبوه خانه هاي ويلايي درهم تنيده - مانند حومه هاي فقير نشين شهرهاي بزرگ- خواهد شد كه طبعا مسائل و مشكلات خاص خود را به دنبال مي آورد.