سيد ابوالحسن مختاباد:hamshahri - در چند سال گذشته به مدد حضور پژوهشگراني چون محمدرضا درويشي، ساسان فاطمي، جهانگير نصري اشرفي و ديگر پژوهشگران جوانتر، فضاي موسيقي نواحي ايران توانسته وضعيت مناسبي به خود بگيرد، در اين ميان البته موسيقي تعزيه مورد توجه چنداني قرار نگرفته و تاكنون جز برگزاري برخي مجالس تعزيه و يا اجراي ميزگردها و سخنراني هاي كلي ،درباره موسيقي تعزيه كمتر شنيده ايم. در اين جا بايد ذكر خيري هم از زنده ياد عنايت الله شهيدي كنيم كه بحث موسيقي تعزيه و تناسب آن با رديف موسيقي ايراني را جدي تر از ديگران پيگيري كرد. اين تلاشها پژوهشگر شاخص فرهنگ و فولكلور و موسيقي نواحي ايران، جناب جهانگير نصري اشرفي را بر آن داشت در حركتي اثرگذار مكاتب آوازي را در تعزيه مناطق مختلف ايران مورد بررسي قرار دهد. اين كنگره _ جشنواره كه با امكاناتي اندك و قليل برگزار مي شود، گامي اساسي در حركت به سوي جشنواره هاي تخصصي تر موسيقي و تعزيه است، قدمي كه مي تواند، مصاديق و گوشه هاي بكر و ناآشنا از گنجينه عظيم موسيقي تعزيه و نسبت و نسب آن با موسيقي رديفي _ دستگاهي و آبشخورهاي آن را بيش از گذشته در معرض قضاوت افكار عمومي و نخبگان قرار دهد. در هفته هاي آينده بيشتر از اين جشنواره خواهيم نوشت. براي نخستين بار به همت سازمان فرهنگي هنري شهرداري تهران، كنگره بررسي مكاتب آوازي تعزيه نواحي ايران اواخر فروردين در تهران برگزار مي گردد. در اين كنگره كه با تلاش جهانگير نصري اشرفي از پژوهشگران خستگي ناپذير فولكلور و فرهنگ نواحي كشورمان پا گرفته است، انواع آوازهاي تعزيه نواحي ايران مورد كنكاش مطلعين موسيقي تعزيه قرار مي گيرد و زبده ترين تعزيه خوانان كشور نيز در كنار سخنراني پژوهشگران به ارائه نمونه هاي مورد بحث مي پردازند. به همين مناسبت با يكي از سرشناس ترين تعزيه خوانان خطه شمال، يعني مازندران، به گفت وگو نشستيم تا وي از ويژگي هاي تعزيه در اين منطقه برايمان سخن بگويد. محمدرضا اسحاقي علاوه بر تعزيه خواني، يكي از مراجع موسيقي محلي مازندران محسوب مي شود كه با دوتار و آواز دلنشينش هميشه قادر است دل ها را بربايد.او علاوه بر موسيقي زادگاهش، با موسيقي دستگاهي ايران هم آشناست و ضمن اجراي آن با كمانچه، مي تواند آوازهاي رديف دستگاهي را نيز با حنجره پرتوانش بخواند. وي هم اينك ساكن گرجي محله بهشهر بوده و در آنجا به تربيت علاقه مندان دوتار و آواز اشتغال دارد. * آقاي اسحاقي! در ابتدا از ويژگي هاي تعزيه در مازندران برايمان بگوييد. - از ديرباز، گرجي محله بهشهر به پايتخت تعزيه معروف بوده است. در اين منطقه ما حدود ۶۳ مجلس تعزيه داريم كه در حال حاضر ۱۳ تا ۱۵ مجلس بيشتر خوانده نمي شود. زمان اجراها از اول تا سيزدهم ماه محرم است. ديگر اين كه تعزيه هاي حماسي و جنگي موسوم به مجالس شهادت در فضاي باز و روز روشن اجرا مي شوند، مثل مجلس حضرت عباس(ع) حضرت علي اكبر(ع) و مسلم. مجالس ديگري هم داريم كه در آنها خبري از جنگ و حماسه نيست. اينها مجالس وفات نام دارند و محل اجراي آنها در فضاي بسته و معمولا در شب مي باشد. در مجالس وفات سلاح و شمشير كاربرد ندارد و فقط حركات نمايشي توأم با آواز اجرا مي شود، مثل مجلس موسي بن جعفر(ع)، حضرت رقيه، فاطمه صغري يا مجلس عقيل. * موسيقي آوازهاي تعزيه شما از چه نوعي است؟ - در تعزيه هاي ما هميشه از موسيقي دستگاهي استفاده مي شود. عباس خواني را در چهارگاه و گاهي افشاري اجرا مي كنند. اغلب تعزيه ها نيز با درآمد نوا و يا گاهي چهارگاه آغاز مي شوند. در اولياخواني يا زن خواني كه به نقش حضرت زينب يا ام ليلا مي پردازد، گرچه در مايه هاي موسيقي دستگاهي است ولي لحن متفاوتي به خود مي گيرد كه ما آن را لحن درويشي مي گوييم. اين نوع لحن تحرير سنتي ندارد اما از يك نوع تحرير محلي برخوردار است. در كل لحن درويشي حالت حزن اش بيشتر است. * آيا هر كسي مي تواند هر نقشي را بازي كند؟ - خير، كسي كه در نقش حضرت عباس بازي مي كند بايد قد و قامت خوبي داشته باشد و علاوه بر اين از صداي خوبي هم برخوردار باشد. حسين خوان بايد چهره مظلومي داشته باشد. ولي مخالف خوان مثل شمر و غيره، نيازي به صداي خوش ندارد. چون آواز نمي خواند، همه اش اشتلم خواني است. اما از نظر ظاهري بايد پرهيبت باشد. * متن تعزيه روخواني مي شود؟ - معمولا از حفظ مي خوانند ولي گاهي نيم نگاهي به نسخه لازم مي شود. البته حرفه اي ها كمتر به نسخه نگاه مي كنند. * به جز موسيقي رديف دستگاهي، از چه مقام هايي برگرفته از موسيقي محل خود در تعزيه استفاده مي كنيد؟ - علاوه بر گوشه هاي رديف، برخي مقام هاي محلي مثل نجما يا چوپاني و يا اميري در تعزيه كاربرد دارد. همينطور مقام مثنوي كه نام ديگرش غريبي است