مازندنومه؛ سرویس محیط زیست و گردشگری، علیرضاصادقی امیری، دبیر انجمن جوانان سپید پارس: سال هاست که کنشگران و انجمن های میراث فرهنگی مازندران، دغدغه تعیین حریم برای آثار تاریخی این استان را دارند. متاسفانه با وجود نگرانی ها و درخواست ها مکرر این مهم همچنان مغفول مانده است.

 آثار تاریخی در مازندران و استان های اباختری ایران به برهان موقعیت جغرافیایی و نوع آب هوای نمناک آن، به شدت در معرض تخریب های طبیعی قرار دارند، به گونه ای که بیشترین آثار موجود در این مناطق مربوط به تپه های تاریخی و آثار متاخرتر است.

حال اگر بر این روند تخریب های عامدانه و یا غیر عمد انسانی نیز افزوده شود، به این نکته خواهیم رسید که وضعیت آثار تاریخی این استان به شدت اسفناک است که مهمترین علت آن ایجاد نشدن حریم هایی برای آثار تاریخی و حفاظت آن است. نبود شناخت، آگاهی و همکاری مردم در حفاظت از بناهای تاریخی نیز مزید بر علت شد است.

 در این میان مجموعه میراث جهانی "باغ عباس آباد" بهشهر که در سال ۲۰۱۱ به عنوان یکی از نه باغ ایرانی با معیارهای (i، ii، iii، iv، vi) با شماره 1372 همراه با باغ‌های ایرانی "پاسارگاد، ارم، چهلستون، فین، شازده، دولت‌آباد، پهلوان‌پور و اکبریه" به ثبت رسیده است.، وضعیتی به مراتب بدتر نسبت به دیگر بناهای ثبت شده در سیاهه اثار جهانی و حتا برخی از آثار ملی کشور دارد.

 این مجموعه فرهنگی، تاریخی و طبیعی که تنها اثر ثبت شده میراث جهانی مازندران است، هر ساله پذیرای بسیاری از گردشگرانی است که متاسفانه بیشتر ناآگاهانه و غیرمسئولانه بدانجا سفر می کنند و هدف اصلی بیشترشان جنگل های زیبا و بکر منطقه است، نه میراث جهانی آن.

 مجموعه میراث جهانی باغ عباس آباد شامل سد، مخزن  و دریاچه سد، گرمابه، برج های آجری، سنگ فرش ها، جوی ها و آب نماها، آسیاب و کاخ است.

چندی پیش که برای بازدید میدانی دوره ای از آثار تاریخی بدانجا رفتیم، گواه تخریب های ناگواری در این مجموعه بودیم، گردشگرانی که به وسیله پدالو بر سطح دریاچه  در اطراف بنای مشهور و میانی دریاچه قایقرانی می کنند، بدون هیچ محدودیتی وارد دالان های بنا شده، و به برهان نبود کنترل پدالو و پهنای کم دالان ها، به شدت با بدنه بنا برخورد و آسیب های جبران ناپذیری بدان وارد می کنند.

همچنین به دلیل تخلیه انرژی بوسله فریاد زدن از سوی گردشگران در درون دالان ها، سبب ایجاد لرزش های آوایی می شود که برای بنای چند سد ساله به شدت مخرب  است.

 این ویرانی ها و نبود توجهات در رویی رخ می دهد که به آسودگی می توان پیرامون و یا ورودی دالان ها را مسدود کرد تا مانع از ورود پدالو ها به درون بنا شد، هرچند امواج ناشی از پدالو و قایق های موتوری همچنان بر بدنه بنا آسیب می زند، اما این اقدام بسیار ساده و کم هزینه می تواند بخش بزرگی از تخریب ها را بکاهد؛ چراکه ایجاد سازه های حفاظتی موقت منعی را برای آثار تاریخی ملی و جهانی به وجود نمی اورد.

 در بخشی دیگر نیز که باقی مانده جوی ها و آب نما ها در آنجاست، وضعیت مناسب نیست. با وجود حصار کشی(سیم خاردار) جهت محدودیت رفت و آمد، گردشگران بی توجه به آن، از حصار ها گذشته و در حوضچه های مقسم و فشار شکن آب نماها جهت پخت خوراک و یا درست کردن کباب آتش می افروزند و متاسفانه هیچگونه رصدی جهت جلوگیری از این اقدامات صورت نمی گیرد.

 البته شاید بخشی بزرگی از این دست رفتارها به برهان نبودآگاهی و مسئولیت پذیری گردشگران نسبت به مکان مورد نظر باشد. در همین راستا تعبیه ننمودن تابلوهای آگاهی رسانی و آموزشی و معرفی نیز مزید بر علت جهت تجاوز به عرصه آثار شده است. هر چند آن بخش از بناهایی را که در محوطه اداری نیز وجود دارند، در زیر انبوهی از علف های هرز مدفون شده و چهره ای بسیار زننده را ترسیم کرده و این ذهنیت را در گردشگران پدید می آورد که این اثار هیچگونه حریم و حرمت تاریخی و معنوی ندارند.

 گذشته از تخریب های تاریخی، متاسفانه حجم انبوهی از زباله نیز در کناره های دریاچه و سطح جنگل از سوی گردشگران رها می شود که این منافات بسیاری با توسعه پایدار گردشگری دارد.

 برای رسیدن به صنعت گردشگری آگاهانه، مسئولانه و پایدار باید سطح آگاهی و حساسیت عمومی را بالا برد. حفاظت و پاسداشت آثار تاریخی نیازمند همگامی و همراهی مردم با دستگاه های متولی است. در این میان سازمان های مردم نهاد به عنوان کنشگران خستگی ناپذیر در کنار رسانه های متخصص این حوزه می توانند نقش مهمی را ایفا کنند.