مازندنومه؛ سرویس فرهنگی و هنری، کلثوم فلاحی+مینامحسن پور: «طبرستان در دو سده نخست هجری» عنوان کتابی از حجت‌الاسلام دکتر مصطفی معلمی جویباری و احد مهربان‌نژاد است که به تازگی توسط انتشارات دانشگاه آزاد ساری منتشر شده است.

این کتاب شنبه شب در مرکز اسناد و کتابخانه ملی مازندران رونمایی شد و مورد نقد و بررسی قرار گرفت.

*افتتاح اندیشگاه مرکز اسناد و کتابخانه ملی مازندران

لطف‌الله محمدنژاد رئیس مرکز اسناد و کتابخانه ملی مازندران با اشاره به اینکه همزمان با مراسم رونمایی از کتاب «طبرستان در دو سده نخست هجری»، اندیشگاه مرکز اسناد مازندران هم افتتاح شد، اظهارداشت: خودمان را خادمان اهالی فرهنگ و اندیشه می‌دانیم.

وی با اشاره به اینکه اینجا قرائت‌خانه نیست و محل تراوش اندیشه اهالی قلم است، افزود: افتتاح اندیشگاه به خاطر این است که اهالی اندیشه به راحتی بتوانند جدای از سازمان‌های اداری دیگر که با اهل فرهنگ و قلم، برخورد سازمانی و اداری دارند، به فعالیت بپردازند.

محمدنژاد با بیان اینکه مرکز اسناد وکتابخانه مازندران آمادگی برگزاری هرگونه مراسم رونمایی و نقد کتاب و تجلیل از اصحاب فرهنگ و قلم را دارد، تصریح‌کرد: افتتاح اندیشگاه مرکز اسناد و تقارن آن را با مراسم رونمایی کتاب به فال نیک می‌گیریم.

وی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به اینکه مرکز اسناد، حافظه ملی مردم مازندران است، متذکرشد: هر کسی که می‌خواهد تاریخ ایران را بخواند باید ابتدا تاریخ مازندران را مورد مطالعه قرار دهد.

رئیس مرکز اسناد و کتابخانه ملی مازندران با بیان اینکه درنظر داریم در زمینی که تهیه کردیم هرچه زودتر مرکز اسناد را در حد استاندارد احداث کنیم، گفت: آن جا مکانی است که اهالی فرهنگ و هنر احساس کنند متعلق به خودشان است.

وی با اشاره به اینکه بیش از 2هزار سند تاریخی مربوط به مازندران را از کتابخانه مجلس به استان انتقال دادیم، خاطرنشان‌کرد: هنوز وضع تجهیزاتی و ساختارسازی ما به طور کامل آماده نشده و نیازمند اعتبارات ملی و استانی هستیم.

*نقد کتاب، جلوگیری از کتاب‌سازی است

در بخش دیگری از این نشست دکترعلی رمضانی -مورخ و پژوهشگر مازندرانی- اظهارداشت: نقد کتاب، جلوگیری از کتاب‌سازی است و کتاب‌سازی هم امروز بسیار زیاد است. شجاعتی که نویسندگان این کتاب در نقد اثر داشتند نشان می‌دهد که کار، متعلق به خوشان است.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه هنر مورخ، بازآفرینی تاریخ است، ادامه‌داد: مورخان در این راستا در حد مقدورات و ممکنات، به پدید آمدن نزدیک‌ترین تصویر از واقعیات گذشته در افق امروز منجر می‌شود.

وی افزود: نتایج کار مورخان همواره به دلیل لذت وصف‌ناپذیر ناشی از آگاهی به گذشته خود و دیگران و همچنین فراهم ساختن عناصر هویت‌بخشی، مخاطبانی پرتعداد داشته و دارد.

رمضانی با اشاره به اینکه مورخ کسی است که با داشتن روحیه نقادانه، دست به بازسازی و تدوین تاریخ می‌زند، یادآورشد:مورخ به روش‌های جدید و علمی رایج، کار بازسازی را انجام می‌دهد.

*مرکز اسناد، آبرو و پیشانی هر استانی است

حسین اسلامی -نویسنده، مورخ و مسئول مرکز ساری‌شناسی- در این نشست اظهارداشت: مازندران به استاد سیروس مهدوی بدهکار است؛ از این جهت که در مازندران قرائت‌خانه داشتیم و کتابخانه و مرکز مطالعات پدیده نویی بود که توسط استاد مهدوی راه‌اندازی شد و ساری‌شناسی هم دنباله‌رو مرکز مطالعات ایرانی است که توسط آقای مهدوی اداره می‌شود.

وی با بیان این که داشتن مرکز اسناد و کتابخانه ملی، یکی از آرزوهای مازندران و هر مازندرانی بود، افزود: من برای راه‌اندازی مرکز ساری‌شناسی، حداقل 10 سال جان کندم.

اسلامی با اشاره به اینکه مرکز اسناد، آبرو و پیشانی هر استانی است، گفت: نداشتن مرکز اسناد و موزه، 2 ننگ مازندران که بود که یکی از موارد رفع شد و امیدواریم موزه هم زودتر راه‌اندازی شود.

وی با بیان اینکه در دهه 30 و 40 مورخی به عنوان کارمند دادگستری وارد مازندران شد و ناله می‌کرد که این منطقه با پیشینه هزاران ساله، چهار کتاب هم درباره مازندران ندارد، متذکرشد: امروز کتاب‌های مرتبط با مازندران به صدها جلد رسیده است.

مسئول مرکز ساری‌شناسی با اشاره به اینکه به دانشگاه مازندران پیشنهاد دادیم رشته تاریخی محلی را با گرایش تاریخ مازندران تا رده دکترا راه‌اندازی کند، تصریح‌کرد: امروز دست ما از بابت منابع پر است و این تعهد را به دانشگاه مازندران دادیم.

* در طول تاریخ ستم های زیادی به مردم مازندران شده است

دکتر مصطفی معلمی جویباری-یکی از مولفان کتاب- با اشاره به جمع آوری اطلاعات این کتاب از منابع کمتر استفاده شده، گفت: منابعی از زیدیه شمال ایران در دست داریم که با وجود بهره گیری خاورشناسان از آن ها، کمتر مورد توجه مورخان ایرانی قرار گرفته است.

معلمی با بیان اینکه منابعی داریم که در بازنویسی تاریخ اجتماعی ایران می توان از آن بهره برد، خاطرنشان کرد: حتی در منبعی آمده که داعی کبیر، عمل جراحی برداشتن چربی که همان لیپوساکشن امروزه است، انجام داده است.

وی با بیان اینکه ما به دنبال نکات تاریخی مازندران و احیای آن هستیم، افزود: علت ناشناس ماندن فرهیختگان و ناآگاهی از مطالب تاریخی مازندران، اشاعه نیافتن آن است.

معلمی با بیان اینکه در طول تاریخ ستم های زیادی به مردم مازندران شده است، ابراز داشت: بازنویسی این ستم ها در تاریخ، از رنج آن می کاهد.

وی با تاکید بر وجود تعداد زیادی منجم در مازندران در سده های دوم و سوم، تصریح کرد: این در حالی است که تنها از جندی شاپور و خراسان، به عنوان مراکز علمی یاد می شود.

مولف کتاب «طبرستان در دو سده نخست هجری» با بیان اینکه پژوهش درستی راجع به زیج و رصد نشده است، گفت: منجمان تبری برجسته ای داریم از جمله محمدابن ایوب طبری که صاحب زیج است، اما در مراکز معروف نامی از او نیست.

معلمی در بخش پایانی سخنانش گفت: گنجینه معرفت در میان مازنی ها وجود دارد که مغفول مانده است.

*مرکز اسناد به تاریخ شفاهی بپردازد

احد مهربان نژاد کلاگری-دیگر مولف کتاب- با اشاره به نپرداختن زیاد به تاریخ سیاسی و تقویم مازندرانی در کتاب، پیشنهاد کرد: تاریخ شفاهی و اطلاعاتی که سینه به سینه نقل می شوند توسط مرکز اسناد تاریخی مازندران جمع آوری شود و همچنین به مقوله باستان شناسی و شناساندن بزرگان سایر شهرهای مازندران، پرداخته شود.

*ایرادهای ویرایشی و فنی مشهود است

دکتر زین العابدین درگاهی- پژوهشگر و منتقد- با تاکید بر استفاده زیاد از منابع تاریخی در تالیف کتاب، ابراز داشت: بیشتر این منابع محلی و متعلق به قرن هفتم به بعد است که در این میان، از سده دوم و سوم تا زمان تالیف آن منابع، چند قرن مغفول می ماند.

وی نقاط قوت اثر را، گاهی ردیابی و گاهی مقایسه اطلاعات یکسان، با منابع مختلف، دقت در پرداختن به حیات اجتماعی و فرهنگی مازندران و همچنین دقت در نگارش حاشیه هایی که بر متن آمده است، عنوان کرد.

درگاهی توضیحات پیرامون واژه تبرستان را در کتاب مطول اما با ظرافت توصیف کرد.

این منتقد، کتاب را دشوار خوان و آشفته از لحاظ ویرایشی، تایپ متن و صفحه آرایی دانست و افزود: خدمات پشتیبانی کتاب بسیار اندک است و ارزش های کتاب را در مقابل خواننده پایین می آورد.

وی همچنین بر دسته بندی و طبقه بندی کتاب اشکالاتی گرفت و استدلال کرد: فهرست و متن درون، بر اساس تیترها، قابل تفکیک و تشخیص نیست.

این نویسنده تاکید کرد: جملات از لحاظ ساختاری، آشفته است و زیادی منابع با وجود استحکام بخشیدن به متن، باعث تضعیف روحیه محققان نوپا می گردد.

*روش تحقیق کتاب منسجم و مشخص بود

دکترعلی اکبر عنایتی- مورخ و منتقد کتاب- حسن کتاب را، پرداختن به دوره ای مشخص از تاریخ دانست و گفت: آن دوره، به علت گرایش به اسلام، نه تنها برای تبرستان بلکه برای ایران اهمیت ویژه دارد.

عنایتی کم بود منابع برای آن دوران را مشکلی برای مولفان برشمرد، که اجبار استفاده از منابع موخر را برای شان به همراه دارد.

وی با اشاره روش تحقیق منسجم و مشخص کتاب، افزود: بهره گیری از 283 کتاب و مقاله فارسی، انگلیسی و عربی، مزیت کتاب را دوچندان می کند.

عنایتی این اثر را در پرداختن به حوزه سیاسی، اقتصادی و فرهنگی مازندران، موفق خواند و افزود: کتاب «طبرستان در دو سده نخست هجری» قدرت و قوت تاریخ نگاری را نشان می دهد.

وی ضعف کتاب را در ویرایش نشدن و ایرادهای نگارشی مطالب دانست.

*جای سکه شناسی خالی است

سیروس مهدوی-پژوهشگر، نویسنده و منتقد کتاب- هم به پرداخته نشدن مقوله سکه شناسی اشاره کرد و افزود: سکه به تنهایی یک کتاب است و اطلاعاتی از صنعت و مردم به دست می دهد.

حیاتی، یکی از حاضران در نشست نیز به بهره نجستن از نقشه و تصویر در کتاب اشاره کرد.

در ادامه تعداد دیگری از حاضران نظرات خود را درباره این کتاب به صورت کوتاه و خلاصه بیان داشتند و در پایان نشست نیز این کتاب رونمایی شد.