مازندنومه؛ سرویس محیط زیست و گردشگری، علیرضا صادقی امیری، دبیر انجمن جوانان سپید پارس: متاسفانه هر روز در گوشه و کنار این سرزمین تاریخی، گزارش های ناگواری را نسبت به تخریب و ویرانی آثار و یادگارهای فرهنگی و تاریخی گواه هستیم، از شکستن حریم منظری فرهنگی گرفته تا شکستن ستون ها و پایه های ساختمان ها و محوطه های چند هزار تا چند صد ساله که اگر همین گونه پیش رویم در آتیه نزدیک شاهد شکستن پایه های فرهنگ و تاریخ و هنر این سرزمین خواهیم بود و چه پاسخی را در دادگاه تاریخ خواهیم داشت، نمی دانم!

به عنوان نمونه ساخت کارخانه رب گوجه و ترشی سازی در حریم درجه میراث جهانی پاسارگاد، که اکنون بیش از نود و پنج درصد ساختمان آن به پایان رسیده است و تا چندی دیگر باید منتظر نصب تجهیزات تولید آن بود. اگر این اتفاق رخ دهد جلوگیری و تخلیه ان تقریبا غیر ممکن و هزینه ها و تبعات متوقف نمودن آن به مراتب خیلی بالاتر از حال خواهد بود.

 مهم این نیست که چه کسی و یا کسانی تخطی و اشتباه کرده اند، پرسش این است که چگونه سازمان دراز و طویلی مانند سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری که ریاست آن معاون مقام ارشد اجرایی کشور است، نمی تواند از این تخلفات جلوگیری کند!

 به همین سادگی با اشتباه عامدانه و یا سهوی یک نفر حریم درجه یک، اثری جهانی مورد تعرض قرار می گیرد و حقوق ملتی و یا به نوبه ای حقوق مردم جهانی پایمال می شود! شگفت تر این که چگونه فردی راضی به آن می شود که به این حریم و عرصه دست اندازی کند و چه آسان آن را مورد تعرض قرار می دهد و نه تنها از موضوع پا پس نمیکشد بلکه با تهدید و تطمیع کوشش در به انجام رساندن این عمل خلاف قانون دارد.

 درست است که آثار بسیار زیادی در سیاهه ملی ایران به ثبت رسیده اند، اما مگر چند اثر جهانی و شاخص آن هم به مهمی پاسارگاد که شناسنامه جهانی دارد در کشور وجود دارد؟

متاسفانه بخش حقوقی میراث فرهنگی بسیار منفعلانه و ضعیف عمل کرده و همچنان عمل می کند. بر فرض این موضوع که بهره بردار کارخانه مذکور ناآگاهانه و بدون تقصیر وارد حریم درجه یک این اثر جهانی شده است و قصور بر گرده ارگان های خاطی است و حق مالکیت و خسران و زیان مالی بهره بردار مهم و غیر قابل انکار است، آیا میراث کشور نمی تواند خسران های آن را تامین و با شکایت از خاطیان حقوق پایمال شده خود را بستانکاری کند؟

 پاسارگاد نامی جهانی است که متاسفانه در پس نام تاریخی و جهانی خود گم شده است، و برخلاف شهرت جهانی خود منطقه ای به شدت فقیر از نگاه توسعه پایدار در حوزه های گردشگری و صنعتی است. متاسفانه با وجود پیگیری های مستمر سازمان های مردم نهاد و ابراز علاقه فرمانداری و میراث شهرستان هیچ برنامه علمی و عملی درست و بنیادینی برای رفع این فقر وجود ندارد؛ هرچند به تازگی یک تفاهم نامه در راستای طرح توسعه منطقه میان چند سازمان مردم نهاد، دفتر پایگاه میراث جهانی منطقه و دستگاه های اجرایی شهرستان منعقد شده است.

 علاوه بر این بی توجهی ها روش خروج آثار تاریخی را از سیاهه آثار ملی از سوی دیوان عدالت اداری را نیز باید بدان افزود. ماه ها و شاید سال ها به درازا می کشد که یک اثر به ثبت ملی و جهانی برسد، اما در عرض یک ساعت و آن هم به بهانه احترام بر اصل مالکیت، میلیون ها تومان پول و ماه ها انرژی انسانی به هدر می رود.اگر قرار است که از ثبت خارج شود، چرا ثبت می شود؟

 به عنوان نمونه می توان به تنها عرصه باقیمانده از شهر باستانی آمل ( موسوم به باغ توکلی به مساحت 46 هزار متر مربع ) در محله پایین بازار آمل که در مورخه 13/2/1378 با شماره ثبت 2330 در سیاهه آثار ملی جای گرفته است اشاره کرد که این روز ها با شکایت مالک خصوصی از ثبت خارج و در تهدید تفکیک زمین های آن و فروش برای ساخت ساز است.

 با احترام به اصل مالکیت، باید از دیوان عدالت اداری پرسید چگونه مالکیت یک فرد به یک جامعه ارجح است؟ زمانی که اثری در سیاهه ملی ثبت می شود مالکیت آن نه متعلق به سازمان میراث فرهنگی بلکه متعلق  به همه آحاد یک ملت و این با غصب و تصرف یک ملک معمولی بسیار متفاوت است.

 پاسخ این نیست که مالکیت و حریم خصوصی افراد نادیده گرفته شود، راهکار اینجاست که بجای آن که دیوان محترم، فوری و شتابزده رای به خروج آثار دهد، از روش های جایگزین مانند موظف نمودن ارگان ها و دستگاه های ذیربط به خرید و یا معاوضه ملک بهره ببرند.

 چگونه می شود اثری را که جنبه عمومی و ملی دارد، متعلق به فرد یا دستگاهی تلقی کرد و به آسانی و بدون توجه به تضییع حقوق یک ملت رای بر تخریب و محو آن داد؟

 البته در این پیوند موضع انفعالی سازمان میراث نیز بسیار موثر است، و حتی گاهی شبهاتی نیز برای عموم پیش می آید.

تنها راه نجات محوطه باستانی شهرستان آمل راضی نمودن مالک آن و خرید ملک است، اگر همین گونه و بی تفاوت پیش برویم شاهد رقابت ساخت و ساز های غیرمجاز به بهانه توسعه صنعتی در میان متقاضیان منابع ملی و ویرانی منطقه چندهزارساله آمل خواهیم بود.