كندلوس كه امروزه آن را ميخساز مي گويند در دامنه هاي سرسبز و خرم البرز در منطقه كجور مازندران قرار دارد و شاهد تمدن هاي گوناگوني در ادوار مختلف تاريخ بوده و نشانه هايي از تمدن قبل از ميلاد، تمدن ايران قبل از اسلام و تمدن ايران بعد از اسلام را در خود دارد. ميخساز شامل چهار دهكده به نامهاي پيده، گيل كلا، ميركلا و كندلوس است. دهكده كندلوس كه يكي از قديمي ترين مجتمع هاي انساني منطقه به شمار مي رود در دامنه هاي سلسله جبال البرز منتهي به دره زانوس واقع است.

 كندلوس شامل محله هايي به نام هاي : درزي كلا، ملاكلا، جورسري، جيرسري، بنيم سري و سري دله تقسيم مي شود مردم كندلوس خانه هايشان گلي ولي چشمه هايشان گوارا، امكاناتشان اندك ولي مهربان و ميهمان نواز، سوخته از آفتاب و رنج كشيده از زمانه ولي صبور و بردربارند. هنوز بانگ خروس و پرندگان رنگ دهنده روزشان و زوزه شغال و صداي رودخان زمزمه خواب شبانگاهشان است.

كار و پيشه اهالي اين دهكده از قديم الايام تهيه و توليد چوب و ذغال در زمستان و كشاورزي در تابستان بوده است و اكنون به دليل قانون مراقبت از جنگل اهالي علاوه بر كشاورزي به خياطي و نجاري روي آورده اند. از صنايع دستي اين دهكده مي توان به بافتن جاجيم، ايزار (پارچه پشمي چارخانه دستباف) بافتن جوراب، دستكش و بلوز پشمي گلدار و نمدمالي اشاره كرد.

علاوه بر ني (ني هفت بند) كه متداول ترين آلت موسيقي كندلوس است دهل و سرنا نيز از سابقه و شهرت بسزايي در اين منطقه برخوردار است سرنا در محل به پسپسي معروف است كه از چوب شمشاد تراشيده مي شود. مردم دهكده كندلوس به خصوص بوميان آن سفيدپوست و در بعضي موارد بور و چشم آبي هستند اهالي كندلوس مردماني مهربان و ميهمان نوازند هرگز محبتي را بي پاسخ نمي گذارند.

در اين دهكده گدا وجود ندارد عموما قانع اند و پرتلاش. هرگز سرقت، قتل و جنايت در اين دهكده صورت نگرفته است با آن كه نه ماه از سال اكثر خانه ها خالي از سكنه است و درهاي منازل همه باز است. در اين دهكده به ندرت شنيده شده است كه زني طلاق گرفته باشد. زنان بيشتر از مردان براي تامين هزينه زندگي و خانواده تلاش مي كنند. آسياب كردن گندم، سفيد كردن خانه، شكستن هيزم براي تنور، دوشيدن گاو، جاليزكاري، كاشتن سبزي خوردن ازجمله وظايف قطعي يك زن به شمار مي رود.

مراسم نوروز و تحويل سال نو ازجمله مراسم بسيار زيبايي كه در حلول سال نو اجرا مي گردد مراسم سال مج (خوش قدم) مي باشد كه به شرح ذيل است: ابتدا نام چند كودك يا نوجوان خانواده را انتخاب و با استخاره از قرآن مجيد نام هر يك كه خوب آمد به عنوان سال مج انتخاب مي گردد. اين كودك يا نوجوان به محض تحويل سال نو با سيني محتوي كلام الله مجيد، سبزه، شيريني و يك ظرف پر آب قبل از ديگران وارد خانه مي شود و با ظرف آبي كه در دست دارد آب در گوشه اتاق ها مي ريزد و به اين ترتيب سالي پربار و پربركت براي خانواده به ارمغان مي آورد. ازجمله فعاليتهايي كه به كندلوس در كنار زيبايي هاي طبيعي جلوه اي خاص بخشيده و موجب شده است كه اين دهكده از شهرت بسزايي برخوردار شود برپايي دو موزه مردم شناسي و موزه گياهان دارويي است.

در موزه مردم شناسي كه در دامنه تپه اي در دهكده كندلوس قرار دارد اشيا و آثار متعلق به مردمان اين منطقه ازجمله ظروف، كتب خطي، صنايع دستي و… نگه داري مي شود. موزه گياهان دارويي مجتمع كشاورزي كندلوس در سال 1365 با هدفهاي كشت، پرورش، توليد و بسته بندي گياهان اصلي دارويي و معطر و همچنين توليد اسانس ها و روغن هاي گياهي تاسيس شد و براي اولين بار در ايران مبادرت به برپايي باغ بوتانيك (موزه گياهان دارويي) در زميني به مساحت ده هكتار نمود كه با كاشت بالغ بر 250 گونه گياه ژنتيك ارزشمند در ايران به توليد و عرضه محصولات گوناگون در زمينه هاي مختلف اقدام نموده و محصولات خود را به اكثر كشورهاي جهان صادر مي نمايد.

محمدحسين ملايي کندلوسي - (kandelous_village@yahoo.com)