دریای خزر که از آن به دریای مازندران، و دریای قزوین(کاسپین) نیز نام برده می شود به عنوان بزرگ ترین پهنه آبی بسته دنیا یکی از مناطقی است که مورد توجه کشورهای پیرامونی و قدرت های فرامنطقه ای بوده است.

موقعیت و وضعیت این پهنه آبی به علت عدم ارتباط با آب های آزاد جهان، سبب گردیده است تا توجه کشورهای اطراف آن بیش از پیش به آن معطوف شود.

یکی از مسائل مهم این دریاچه مسائل زیست محیطی آن می باشد و از آنجایی که حفظ سلامت زیست محیطی که امروزه بشر در آن زندگی می کند از مسائل مهمی است که با رشد دانش و تکنولوژی قرن جدید اهمیت آن بیش از پیش نمایان شده است مسائل زیست محیطی این دریاچه نیز روز به روز به عنوان یک چالش مهم برای دولت های پیرامون آن قد علم می کند.

از آنجا که گمانه زنی ها برای وجود ذخایر عظیم نفت و گاز در این منطقه بسیار است مسئولیت این کشورها برای حفظ سلامت این محیط دو چندان می باشد.

به همین منظور وزرات خارجه که یکی از نهادهای مسئول در امر رسیدگی به امور این پهنه آبی می باشد با درک این مسئولیت اقدام به انتشار کتاب حاضر یعنی "حفظ محیط زیست دریای خزر" کرده است.

اثر حاضر در یک مقدمه و دو بخش تدوین گردیده که هر بخش نیز دارای چند فصل و هر کدام یک نتیجه گیری می باشد.

کتاب بخش اول فصل نخست خود به اهمیت مسائل زیست محیطی این دریا اختصاص داده است و در پی آن مباحثی در خصوص محیط زیست طبیعی دریا ، اهمیت آن برای ایران و محیط زیست انسانی حاشیه این دریا اشاره می کند.

همچنین از دیگر بحث های مورد اشاره رودها، خلیج ها، و تالاب های ساحل جنوبی آن و رویش گونه های گیاهی در این ساحل می پردازد.

منابع غیر نفت و گاز این دریا از دیگر مسائل مورد بحث در این فصل است و بحث شیلات و گردشگری از جمله مسائلی است که کتاب به تشریح آن می پردازد.

نویسنده در ادامه این فصل به منابع نفت و گاز دریا نیز اشاره می کند که منابعی جدید به شمار می روند.

متاب در این مبحث به پیشینه و ابعاد اقتصادی منابع گاز و نفت و قرار دادهای بهره برداری از آن اشارت دارد.

اثر حاضر در فصل دوم به بحث آلودگی اشاره می کند که ناشی از منابع واقع در خشکی است و عمدتاً شامل فاضل آب شهری، آلودگی با منشاء صنعتی و کشاورزی است و نقش کشورهای ساحلی دراین آلودگی و همچنین آلودگی ناشی از بهره برداری از منابع نفت و گاز در جمهوری های آذربایجان، قزاقستان، ترکمنستان روسیه و ایران از دیگر مباحث مطرح در این کتاب به شمار می رود.

همچنین در این قسمت نویسنده به بهره برداری نفت در کشورهای اخیر اشاره می کند و در آن بحث آلودگی و پیامدهای آن را مورد بررسی قرار می دهد.

بخش دوم کتاب به بررسی ابعاد حفظ محیط زیست دریای خزر می پردازد و در آن به وضع حقوقی و نظامی دریا که از سوی دولت های پیرامونی پیشنهاد شده است و همچنین پیامدهای عدم توافق بر رژیم حقوقی، نظامی کردن منطقه و ضرورت تقویت همکاری و هماهنگی ، حفظ محیط زیست در بهره برداری از منابع آن و اقدامات هماهنگ برای بهبود محیط زیست با همکاری دولت ها، سازمان های دولتی و غیر دولتی اشاره  می کند. 

کتاب «حفظ محیط زیست دریای خزر» اثری است که بوسیله "بهرام مستقیمی " به رشته تحریر در آمده و چاپ اول آن در پاییز سال 1384 بوسیله دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی با شمارگان 1000 نسخه و در 186 صفحه منتشر شده است.(mehrnews)