مازندنومه؛ سرویس اجتماعی، احسان شریعت: امروز پدیده طلاق در کشور به عنوان معضلی جدی مطرح شده و آمارها حکایت از رشد بی اندازه آن دارند. در این میان برخی از استان ها همچون تهران، البرز، مازندران و چند استان دیگر دارای میزان  بالای طلاق هستند؛  به طوری که در این استان ها میزان طلاق بالاتر از میانگین کشوری گزارش شده است.

با نگاهی به آمار مشاهده می شود که از سوی دیگر همزمان با افزایش میزان طلاق در مازندران، این استان میزان بالای استفاده از اینترنت را در کشور دارد،  به طوری که مازندران حتی بالاتر از تهران با 96 درصد بالاترین ضریب استفاده از اینترنت را به خود اختصاص داده است. امروز در مازندران حتی پیشرفت اینترنت در روستاها نیز همچون شهرها قابل مشاهده است که این روند دقیقاً همچون روند افزایش طلاق در روستاهای مازندران است.

به این صورت می توان گفت اولا افزایش مشابه استفاده از اینترنت و طلاق در مازندران پدیده ای نیست که به شهری یا روستایی بودن مربوط باشد.  دوم آنکه حرکت موازی این دو پدیده می تواند بسیار مهم و قابل تأمل تلقی شود. آیا می توان میان این دو متغیر رابطه ای یافت؟ آیا افزایش میزان طلاق در مازندران به افزایش میزان استفاده از اینترنت و شبکه های اجتماعی مرتبط است؟

محققان با رشد فزایندهشبکه های اجتماعی، نسبت به جدا شدن نسل جدید و حتی نسل قدیم از روابط اجتماعی خارج از فضای مجازی و فرو رفتن در دنیای مجازی خود ساخته، هشدار داده اند.

 نتایج بررسی های محققان دانشگاه نشان می دهد گذراندن زمان در شبکه های اجتماعی باعث تخریب زندگی زناشویی و همچنین بروز افسردگی در افراد می شود. بر همین اساس، میزان طلاق و جدایی در افرادی که زمان زیادی را در شبکه های اجتماعی می گذرانند به مراتب بیشتر از افرادی است که زندگی را بدون شبکه های اجتماعی تجربه می کنند.

 شبکه های اجتماعی به دلیل اعتیاد آور بودن، باعث کاهش توجه زوجین به یکدیگر، کمرنگ شدن نقش افراد در زندگی زناشویی و ایجاد دلسردی می شود. همچنین ایجاد حس کاذب سوء ظن یکی از اصلی ترین مسائلی است که عضویت در شبکه های اجتماعی برای همسران ایجاد می کند.

در خصوص تأثیر شبکه های اجتماعی در بروز طلاق در جامعه ایرانی تاکنون پژوهش هایی صورت گرفته است که در ادامه به پاره ای از آنها اشاره می شود:

در سال 1390 در پژوهشی با عنوان «گرایش به طلاق و عوامل موثر بر آن در بین مراجعه کنندگان به دادگاه های خانواده» نتایج زیر حاصل شد: نبود مسئولیت پذیری، دخالت خانواده همسر، ناتوانی در برقراری روابط عاطفی، بی علاقگی به همسر، بی وفایی به همسر، مشکل داشتن در برقراری روابط جنسی مطلوب و برآورده نکردن انتظارات یکدیگر از عوامل اصلی طلاق بوده است. در این زمینه نقش شبکه های اجتماعی در برآورده نکردن انتظارات زناشویی و ایجاد حس سوء ظن نقش مستقیمی داشته است.

همچنین محمد رضا نعیمی در پژوهشی به بررسی تأثیر تعامل خانواده و ماهواره در بروز پدیده طلاق( مطالعه موردی شهرستان گرگان) پرداخته است. نتایج بدست آمده نشان دهنده تأثیر ماهواره در ایجاد ارزش های مدرن در زوجین بوده است. هم چنین نتایج حاکی از آن بود که برای ایجاد توازن در ارزش های مسلط در زوجین و برای جلوگیری از تغییرات ناگهانی و یا تضاد ارزشی در بین آنها باید تعاملی سنجیده بین این دو بال مهم جامعه پذیری صورت گیرد.

تحقیقات در این باره با افزایش گرایش به شبکه های اجتماعی در حال افزایش است. فرا تحلیل اغلب تحلیل ها فرضیات زیر را اثبات می کند: هر چه میزان حضور افراد در شبکه های اجتماعی بیشتر باشد به همان اندازه گرایش به سبک زندگی مدرن نیز بیشتر می شود.

هر چه افراد در شبکه های اجتماعی حضور داشته باشند به همان اندازه گرایش به سبک زندگی سنتی نیز کمتر می شود و برعکس چنانچه افراد در شبکه های اجتماعی عضویت نداشته باشند گرایش آنها به سبک زندگی سنتی بیش تر است.

بین سبک زندگی مدرن افراد عضو شبکه های اجتماعی و متقاضی طلاق نسبت به افراد غیر عضو تفاوت معنادار آماری وجود دارد. به صورتی که هر چه حضور افراد در شبکه های اجتماعی پررنگ تر باشد به همان اندازه گرایش به سبک زندگی مدرن نیز بیش تر می شود و برعکس.

همچنین باید گفت اصلی ترین فرضیه ای که در تحقیقات باید جدی گرفت این است که: «رابطه معناداری بین تقاضای طلاق و عضویت یکی از زوجین متقاضی طلاق در شبکه های اجتماعی وجود دارد».

افرادی که در شبکه های اجتماعی عضو می شوند با الزامات هنجاری جدیدی روبرو می شوند که این رفتارها در عالم واقع در سبک زندگی آنان وجود خارجی چندانی ندارد. رفتارهای جهان واقعی معجونی از سنت ها و رفتارهای مدرن اند. اما در جهان مجازی مرزهایی برای رفتار وجود نداشته و فرد با شرایطی بسیار متفاوت با جهان واقعی روبرو می شود. اینجاست که عدم آمادگی فرد برای ورود صحیح به این جهان مجازی، رفتارهایی را برای او رقم می زند که با رفتارهایش در عالم واقع تفاوت دارد.

تکنولوژی های ارتباطی تعاملی و مجازی به خصوص «شبکه های اجتماعی» الزام های جدی را بر هویت یابی افراد داشته است. ریسک پذیری، انتقالی بودن احساسات و عواطف، دادن فرصت بازاندیشی، تقویت فردی بودن، استقلال عمل و انتخابی بودن، ایجاد تعارض، دوسویگی و بحران در هویت، جبران کردن برخی کاستی های فضای عمومی و حقیقی، خصوصی کردن دنیای زندگی، فراغتی ساختن رسانه و فردی ساختن هویت، پیچیدگی در هویت، زیباسازی زندگی روزمره، جزء جزء کردن هویت، ارزشمند کردن تمایز و اهمیت دادن به سبک زندگی از جمله تأثیرات مفروض فضای مجازی بر ارزش ها، هویت و گرایش های افراد جامعه به خصوص زوجینی است که در سال های اولیه و بحرانی پس از ازدواج به سر می برند.

امروزه به دلیل افزایش ضریب نفوذ شبکه های اجتماعی به خصوص با گسترش تلفن های همراه هوشمند در بین افراد جامعه نمی توان کارکرد شبکه های اجتماعی را به عنوان یکی از کارگزاران جامعه پذیری نادیده گرفت و یا حذف کرد، بلکه باید با تعامل درست با این پدیده نوظهور مواجه شد تا از این طریق بتوان از الگو پذیری های متفاوت و آسیب های بنیادین بر نهاد خانواده که در صورت جدی نگرفتن آن منجر به طلاق بین زوجین می شود، جلوگیری کرد.

 راه مقابله با آسیب های ناشی از شبکه های اجتماعی و ممانعت از شکل گیری تضاد الگوها و ارزش های سنتی و مدرن بین زوجین آن است که خانواده ها خود به شناخت دقیق الگوها و ارزش های مهم موجود بپردازند، نحوه درست استفاده کردن از شبکه های اجتماعی را به فرزندان و جوانان خود بیاموزند و با توجه به نفوذ قابل توجه نهاد خانواده در انتقال هنجارها و ارزش ها و با استفاده از سبک انتقالی درونی سازی، متقاعد کردن و به صورت ملایم، چنین سبکی را در انتقال الگوهای مورد نظرشان مد نظر داشته باشند.