جنگل‌هاي حوزه رويشي خزري كه به نام جنگل‌هاي شمال ناميده مي‌شود نواري باريك به طول ‪ ۸۰۰‬كيلومتر و عرض متوسط ‪ ۲۵‬كيلومتر را در نيم رخ شمالي رشته كوه‌البرز بوجود آورده است.

اين جنگل‌ها تنها منطقه ايران محسوب مي‌شوند كه مي‌توان از چوب آن به نحو تجاري برداشت كرد، انبوهي و نزديكي به دريا، شهرها و روستاهاي مجاور اين جنگل‌ها را به محيطي جذاب براي گردشگران تبديل كرده است.

پژوهشگر موسسه تحقيقات جنگل‌ها و مراتع كشور در باره ارزشمندي‌هاي جنگل‌هاي شمال گفت : جنگل‌هاي خزري مطابق برخي فرضيات متعلق به دوران سوم زمين شناسي است.

"يوسف گرجي بحري" افزود : اين در حالي است كه مشابه اين جنگل‌ها در اروپا، اغلب بر اثر يخبندان‌هاي دوران چهارم از بين رفته است.

وي اظهار داشت: جنگل‌هاي خزري از كهن‌ترين جنگل‌هاي مناطق معتدل جهان است و بعضي از درختان اين منطقه، نظير لرگ و انجيلي ، در اروپا فقط به صورت فسيل يافت مي‌شود.

اين پژوهشگر خاطرنشان كرد : جنگل‌هاي شمال را مادر جنگل‌هاي پهن برگ اروپا مي‌دانند زيرا كوه‌هاي قفقاز مانع ورود يخبندان‌هاي عرض‌هاي شمالي به اين منطقه شد.

به گفته او از نظر ديرين شناسي گياهي، جنگل‌هاي شمال موزه‌اي از گياهان دوران سوم زمين شناسي و شناسنامه نياكان جنگل‌هاي اروپا است.

گرجي ويژگي ديگر جنگل‌هاي شمال را تنوع و غناي گونه‌هاي گياهي برشمرد و گفت: از حدود هشت هزار گونه گياهي ايران، در حدود هزار و ‪ ۸۰۰‬گونه در جنگل‌هاي شمال وجود دارد كه معادل ‪ ۲۲/۵‬درصد است.

پژوهشگر موسسه تحقيقات جنگل‌ها و مراتع تصريح كرد : از گياهان موجود در جنگل‌هاي شمال، ‪ ۵۰۰‬گونه انحصاري اين منطقه هستند كه گونه‌هاي درختي شمشاد انجيلي، سفيد پلت و لرگ از آن جمله هستند.

وي بيان داشت: نزديك به ‪ ۱۶۰‬گونه چوبي در شمال مي‌رويد در حالي كه در تمام اروپا فقط ‪ ۴۰‬گياه چوبي وجود دارد.

اين پژوهشگر با اشاره به طبيعي و بكربودن عمومي جنگل‌هاي شمال گفت: در جنگل‌هاي طبيعي، تنوع زيستي گياهي و جانوري بالاست و همين باعث پايداري اكوسيستم مي‌شود و مي‌توان آن را مدلي براي غير جنگل‌هاي مصنوعي به طبيعي در نظر گرفت.

گرجي افزود: جنگل‌هاي شمال به طوركلي پهن برگ و كوهستاني هستند و امتداد ارتفاعي آنها از ساحل دريا تا دارمرز، در حدود ‪ ۴۰‬الي ‪ ۵۰‬كيلومتر و كم‌است كه به همين دليل از نظر بوم شناسي در دنيا كم نظير محسوب مي‌شود.

وي تصريح كرد : تنوع جانوري در جنگل‌هاي شمال زياد است ولي تعداد جانورشناسان كشور ما بسيار كم است.

جنگل، همچنان كه از اجزاي مختلف تشكيل شده‌است، زمينه‌هاي مختلف و متعددي براي بهره‌وري دارد و برداشت چوب، تنها يكي از موارد استفاده ازجنگل هاست.

در گذشته چوب را محصول اصلي جنگل و گياهان دارويي‌و صمغ و رزين و امثال اين‌ها را محصول فرعي جنگل مي‌ناميدند.

هم‌اكنون به دليل روشن شدن ارزش محصولات فرعي و لزوم برداشت كمتر چوب،نام محصول اصلي به محصول چوبي و عنوان محصول فرعي به محصول غيرچوبي تغيير يافته است.

كارشناس ناظر اداره‌كل منابع طبيعي نوشهر در اين‌باره گفت : ما بيشتر به چوب جنگل توجه مي‌كنيم و مواردي همچون ارزش تفرجي جنگل‌هاي شمال معطل باقي مانده است.

" عباس تقي پور" افزود: براي مثال مديريت رودخانه‌هاي جنگلي و ايجاد سد، درياچه مصنوعي و تفريحي و ماهي‌گيري و استخر پرورش ماهي و فعاليت‌هايي چون زنبورداري و روستاهاي پايدار، درحد خيلي كم به چشم مي‌خورد.

وي درباره قدمت جنگل‌هاي شمال ادامه داد: گمان مي‌رود اين جنگل‌ها در اواخر دوران سوم زمين شناسي بوجود آمده است و اكنون يكي از پژوهشگران در پايان نامه دكتراي خود با نمونه‌برداري از مرداب‌هاي شمال مشغول تحقيق در اين زمينه است.

اين كارشناس ارشد جنگل داري گفت: تنوع زيستي جنگل‌هاي شمال بالاست ولي برخي گونه‌ها نظير ملج، نمدار، بارانك و گيلاس جنگلي در حال انقراض هستند.

تقي‌پور تاكيد كرد: بايد گروه‌هاي خاصي پيگير مسايل مربوط به گونه‌هاي در حال انقراض باشند و تحقيقاتي براي حفظ و تكثير آنها انجام شود.

وي گفت: طبيعي بودن جنگل‌هاي شمال در حد ‪ ۸۰‬درصد است و توجه به طبيعي ماندن جنگل، هم‌اكنون بيش ازگذشته است زيرا گونه‌هاي خارجي كمتر وارد مي‌شود و به زادآوري طبيعي بيشتر توجه مي‌گردد.

كارشناس ناظر اداره كل منابع طبيعي نوشهر اظهار داشت: در مناطقي كه طرح جنگل‌داري اجرا مي‌شود مسن بودن درختان در حد ‪ ۲۰‬درصد و در جاهاي ديگر در حد ‪ ۹۰‬درصد است.

عضو هيات علمي دانشگاه آزاد واحد نوشهر و چالوس به ايرنا گفت: اين جنگل‌ها در جنوب منطقه اروپ - سيبري قرار گرفته و به نام ناحيه خزري يا هيركاني معروف است.

"فرهنگ اسدالهي" افزود: جنگل‌هاي شمال با تعدادي از گونه‌هاي دوران سوم زمين شناسي مانند سرخدار، زربين، راش، لرگ، گردو و انجيلي مشخص مي‌گردد.

به گفته او دو عامل بارز اقليمي و خاكي باعث شده است در جنگل‌هاي شمال، از شرق به غرب جوامع مختلف گياهي بوجود آيد.

اين استاديار دانشگاه درباره آب و هواي منطقه گفت: اقليم جنگل‌هاي شمال درجلگه، معتدل و مرطوب و در ارتفاعات، درفصل پاييز مرطوب و در فصل زمستان سرد و مرطوب است.

اسدالهي تاكيد كرد : جنگل‌هاي شمال از نظر غناي گونه‌هاي بومي و تنوع ژنتيكي، با ارزش است و بايد به صورت ذخيرگاه ژنتيكي بسياري از گونه‌ها در نظر گرفته شود.

عضو هيات علمي دانشگاه آزاد واحد نوشهر و چالوس اضافه كرد : برخي از گونه‌هاي بومي اين منطقه نظير ليلكي، سفيد پلت، شمشاد، انجيلي كه بسيار با ارزش هستند، در خطر انقراض قرار دارند و سفيد پلت و شمشاد بايد به صورت ذخيرگاه نگهداري شود.

وي اظهار داشت: سوزني‌برگان بومي جنگل‌هاي شمال چهار گونه به نام‌هاي سرخدار، نوش، ارس، زربين و باقي مانده دوران سوم زمين شناسي هستند.

اين جامعه شناس گياهي افزود: جنگل‌هاي شمال از نظر جغرافياي گياهي و تنوع زيستي به دو منطقه متمايز" خزري غربي " و" خزري شرقي" تقسيم مي‌شوند.

اسدالهي درباره منطقه خزري غربي گفت: اين منطقه‌از آستارا تا دره زيارت گرگان ادامه دارد و گونه‌هاي شاخص آن ليلكي، شمشاد، راش و شاه بلوط است.

وي ادامه داد : منطقه شرقي از دره زيارت گرگان تا بجنورد ادامه دارد و گونه‌هاي شاخص آن افرا، تركمن و نوش است.

اين استاديار دانشگاه گفت : جنگل‌هاي شمال بسيار غني است و دست كم ‪۸۰‬ گونه درختي و ‪ ۵۰‬گونه درختچه‌اي در آن وجود دارد.

جنگل‌هاي شمال با وسعت ‪ ۱/۸‬ميليون هكتار به طور عمده درنيم رخ شمالي رشته كوه البرز واقع است.

شماري از كارشناسان جنگل‌هاي شمال را نگين جنگل‌هاي جهان دانسته و براي حفاظت از اين ذخاير ارزشمند و كم نظير، بر لزوم تدوين برنامه جامع در همه زمينه و آسيب شناسي مشكلات فراروي اين عرصه‌ها تاكيد مي‌كنند.(irna)