مازندنومه؛ سرویس فرهنگی و هنری، اشکان جهان آرای: محمدحسین مهدویان» -مستندساز جوان مازندرانی و خوش‌آتیه کشور- این روزها در دل گرد و غبار صحنه‌های شبیه‌سازی شده دفاع مقدس، مشغول ساختن نخستین اثر سینمایی خود با نام «ایستاده در غبار» است. این فیلم سینمایی با حمایت سازمان فرهنگی و رسانه‌ای اوج و به تهیه‌کنندگی «حبیب‌الله والی‌نژاد» تولید می‌شود. مهدویان به جز کارگردانی، نویسنده این اثر است. شهرک سینمایی دفاع مقدس در حال حاضر محل تصویربرداری «ایستاده در غبار» است. همه کسانی که در یکی دو سال گذشته مستند پر مخاطب و جذاب و متفاوت «آخرین روزهای زمستان» را دیدند، با شنیدن این خبر انتظار می‌کشند که نخستین اثر سینمایی این کارگردان اهل بابل نیز روی پرده سینماها نقش ببندد تا دوباره تصاویری بدیع و جذاب را شاهد باشند.

روایت به دور از قهرمان‌سازی

«ایستاده در غبار» روایتی از زندگی حاج «احمد متوسلیان» است. یکی از شخصیت‌های برجسته انقلاب و جنگ که پس از ربوده شدن توسط صهیونیست‌ها دیگر اطلاعی از او به دست نیامد.

مهدویان این بار سعی کرده است در فیلمی که به گفته خودش ایده آن سفارشی بود، تجربه‌ای دیگر در ساخت مستند زندگی شهدای برجسته کشور را پشت سر بگذارد. تجربه‌ای که به گفته او قرار نیست در آن قهرمان‌سازی صورت بگیرد. بلکه هدفش روایت بخش‌هایی از زندگی متوسلیان به صورت عادی است.

مهدویان بر این باور است که افرادی مانند متوسلیان نیازی به قهرمان‌سازی ندارند، زیرا قهرمان هستند. به اعتقاد او قهرمان‌سازی باید برای کسانی انجام شود که قهرمان نباشند. به همین دلیل او قصد دارد فقط بخش‌هایی از زندگی این چهره انقلاب و دفاع مقدس را به همان صورتی که در زندگی عادی‌اش بود، نشان دهد.

فیلمبرداری از فاز سوم
 کارگردان این مستند سینمایی اظهار کرد: فاز نخست تولید این فیلم سینمایی در شهرک سینمایی دفاع مقدس کلید خورد. مدتی پیش هم برای برداشت صحنه‌های مربوط به کردستان به مریوان رفتیم و پس از پایان کار در مریوان، دوباره به شهرک سینمایی دفاع مقدس بازگشتیم. در حال حاضر وارد فاز سوم تولید «ایستاده در غبار» شده‌ایم.

شباهت‌ها و تفاوت‌های 2 اثر

«محمدحسین مهدویان» در پاسخ به این پرسش که آیا این فیلم را می‌توان با «آخرین روزهای زمستان» مقایسه کرد، گفت: «ایستاده در غبار» یک سری شباهت‌ها و یک سری تفاوت‌هایی با سریال مستند قبلی دارد. مثلا فیلم دوباره با دوربین 16 میلیمتری برداشت خواهد شد. یا مانند «آخرین روزهای زمستان» برای بازی از سوپراستارها استفاده نمی‌شود. برای بازی‌های اصلی از تعدادی از هنرمندان باتجربه و چهره نشده تئاتر استفاده شده است. دلیلش هم این است که می‌خواهیم مخاطب هیچ پیش‌زمینه‌ ذهنی‌ای از فیلم نداشته باشد. چون کار رئال است.ضمناً مهدی زمین‌پرداز که نقش شهید باقری را قبلا بازی‌کرده بود در این فیلم علاوه بربازی گردانی مجدداً نقش شهید باقری را ایفا می‌کند

وی افزود: از سوی دیگر بر خلاف «آخرین روزهای زمستان» این کار وجه داستانی‌تری دارد. نریشن در کار وجود ندارد و شاهد حضور راوی ثابت نیستیم. در این فیلم به جای راوی، یک سری صدا داریم که به جای راوی از آن‌ها استفاده می‌شود. نکته مهم‌تر این‌که تقریبا کل کار بازسازی است و مانند کار قبلی تصاویر آرشیوی زیادی در آن به کار نمی‌گیریم. شاید نزدیک به 95 درصد کار بازسازی است و حدود 5 درصد دیگر از تصاویر آرشیوی استفاده شود.

یک نقطه از دو نگاه

مهدویان در این اثر خود و گروه همراهش که با او تجربه ساخت مستند پرمخاطب و جذاب «آخرین روزهای زمستان» از سر گذرانده‌اند، تلاقی‌هایی هم با کار پیشین خواهد داشت. به گفته او سکانس روبه‌روی هم قرار گرفتن  شهید باقری و حاج «احمد متوسلیان» که در «آخرین روزهای زمستان» از زاویه دید شهید باقری روایت شده بود، در این فیلم از زاویه دید حاج احمد متوسلیان به تصویر کشیده می‌شود.

بازی روی صداهای واقعی

کارگردان مستند «بیم و امید» خاطرنشان کرد: در مجموعه پیشین یک سری تصویر از مصاحبه‌ها هم داشتیم. در کنار آن تصاویری آرشیوی وجود داشت و همراه با آن‌ تصویرهایی هم بر اساس تصاویر موجود بازسازی می‌شد. اما این‌جا آن مصاحبه‌ها را نداریم، بلکه صدای مصاحبه‌ها روی فیلم به عنوان راوی قرار می‌گیرد. تدوین این بخش در پیش تولید انجام شد و روی این صداها تصاویر بازسازی می‌شوند. یک جاهایی هم از صداهای واقعی که وجود داشت استفاده می‌کنیم.

با این حساب بخش قابل توجهی از تایم‌لاین پروژه در قالب صدا آماده است و مهدویان و گروه تولید بیشتر تلاششان در ثبت تصاویر است. در این مستند سینمایی قرار نیست صدایی از بازیگر نقش متوسلیان نیز شنیده شود. بلکه بازیگر این نقش در طول فیلم روی صداهای به جا مانده از متوسلیان لب می‌زند. سایر بازیگران هم باید روی صداهای واقعی حرف بزنند.

منطقی است که اجرای چنین پروژه متفاوتی به یک پیش‌تولید گسترده و طولانی نیاز دارد. به گفته مهدویان، پژوهش این کار حدود 2 سال طول کشید. او و تیم همراهش تلاش کردند در این مدت به ابعاد مختلفی از زندگی حاج احمد متوسلیان دست یابند. تجربه مشاهده «آخرین روزهای زمستان» و تفاوت آن با تمام مجموعه‌های تولید و پخش شده در حوزه دفاع مقدس و آنچه که از کارگردانی «ایستاده در غبار» می‌توان برداشت کرد نشان می‌دهد که یک کارگردانی دشوار و منحصربه‌فرد در این کار وجود دارد.

فیلمی متفاوت

مهدویان، با بیان این‌که تا کنون حدود 25 درصد کار انجام شده است، گفت: طبق برنامه‌های تعیین شده حدود 80 جلسه فیلمبرداری تا پایان کار باید انجام شود.وی افزود: «ایستاده در غبار» برای حضور در جشنواره فیلم فجر آماده می‌شود. امیدواریم که مخاطبان از این کار هم استقبال کنند. فقط به این فکر می‌کنم که فیلم به واقعیت نزدیک باشد و به کار خود درست عمل کند.وی اظهار کرد: هر آنچه که در فیلم دیده می‌شود حاصل 2 سال پژوهش گسترده است. از دوره کودکی حاج احمد متوسلیان تا حضورش در دفاع مقدس زوایای مختلفی بررسی شد. با خانواده و هم‌زمان ایشان مصاحبه‌های متعددی انجام شد. بنابراین کار تا حد بسیار زیادی به واقعیت نزدیک است.

برداشت‌هایی از واقعیت

کارگردان «ایستاده در غبار» درباره نقش تصورات و تخیل نویسنده در فیلمنامه گفت: دلیل طولانی بودن پژوهش همین بود که تا حد امکان کار واقعی باشد. ممکن است در برخی جزئیات نویسنده تغییراتی کوچک اعمال کرده باشد، اما هر آنچه در فیلم دیده می‌شود حاصل برداشت‌های از واقعیت است.شاید برخی صحنه‌ها به سلیقه نویسنده و کارگردان دراماتیزه شده باشد، اما کلیات یکی است و تغییری نداشت. «ایستاده در غبار» زندگی حاج «احمد متوسلیان» به روایت «محمدحسین مهدویان» است.

یکی مثل ما

مهدویان در این مستند به دنبال این است که به مخاطب نشان دهد حاج «احمد متوسلیان» مانند همه انسان‌ها زندگی عادی و زمینی داشت و یکی بود مثل خود ما. او در «آخرین روزهای زمستان» هم چنین دیدگاهی داشت و تلاش کرد آنچه که از شهید «حسن باقری» یافته بود را به دور از حماسه‌سازی‌ و قهرمان‌سازی روایت کند. شاید به همین دلیل هم بود که این مستند مورد اقبال مخاطبان قرار گرفت. هر چند نمی‌توان از نوع متفاوت و جذاب کارگردانی و تصویربرداری مهدویان به سادگی گذشت.

به نظر می‌رسد با ذهنیتی که از «آخرین روزهای زمستان» در جامعه وجود دارد و با توجه به نگاه متفاوت مهدویان برای تولید «ایستاده در غبار» از همین حالا باید منتظر سالن‌های پرتماشاگر سینما در زمان اکران این فیلم باشیم.

*این گزارش در شماره امروز روزنامه همشهری مازندران منتشر شد که برای بازنشر در اختیار ما قرار گرفت.