مازندنومه؛ سرویس محیط زیست و گردشگری، محمد نجاتی، عضو انجمن یاوران زمین بابل: نشست رسانه ای صاحب نظران و استادان دانشگاه؛ پروفسور قبادیان، فوق دکترای علوم زمین متمرکز در آب و خاک، پروفسور صفاییان، اکولوژیست واستاد دانشگاه، دکتر شارع پور ،جامعه شناس استاد دانشگاه و دکتر کاویانی از گروه آبخیز داری دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی مازندران به میزبانی شبکه سمن های محیط زیست ومنابع طبیعی مازندران در بابل برگزار شد.

موضوع این نشست بررسی انتقال آب خزر به کویر مرکزی ایران و چالش های پیش رو بود.

ابتدا پروفسور عطاءالله قبادیان کلیاتی را در مورد توجه دادن و آگاه ساختن مردم به مسایل و مشکلات زیست محبطی توسط اصحاب رسانه مطرح کرد و این موضوع را جزء وظایف جامعه علمی کشور هم برشمرد.

وی تبعیت از قوانین حاکم بر طبیعت و احترام به حقوق زیست مندان را از وظایف جوامع دانست و گفت:علوم زیستی، طیف گسترده ای از دانش بشری را در بر می گیرد و هر گونه ورود و دخالت در آن باید به صورت کلان، اندیشه شود.

این استاد دانشگاه با بیان این که باید در نظر داشت که عوامل دخیل در طبیعت، در حال تعادل هستند، تاکید کرد: انسان سالیان درازی است که با دخالت تخریبی خود، خلاف قانونمندی های طبیعی ایجاد ناپایداری کرده و این تعادل را به هم می زند.

وی افزود: هرچه سطح دانش، فرهنگ و خرد جامعه پایین تر باشد، شدت از هم گسیختگی و نامتعادل شدن چرخه ی طبیعت بیشتر می شود.

قبادیان مازندران را در حالت ناپایداری کامل و دریای خزر را هم در کانون این ناپایداری دانست و سخنان خود را با مطالبی درباره ظرفیت سنجی منطقه، رشد بی رویه ی جمعیت، آمایش سرزمین و ساماندهی عرصه های زیست محیطی به پایان برد و سپس به پرسش های خبرنگاران درباره ی انتقال آب خزر به کویر مرکزی پاسخ داد.

*سه طرح خارجی که شکست خورد

 در ادامه پروفسور نصرالله صفاییان درباره نیاز آب با توجه به افزایش جمعیت، رشد سریع جمعیت، کم شدن منابع تامین طبیعی آب با سر منشا جنگل، مرتع و رودخانه و عوامل مخرب عرصه های طبیعی با دست اندازی های غیر ضرور و تغییر کاربری های غیر کارشناسانه سخن گفت.

وی در پاسخ به پرسش خبرنگاری که پرسیده بود آیا تا کنون در جهان از چنین روش هایی برای انتقال آب استفاده شده و موفق بوده اند یا خیر؛ به سه طرح بلند پروازانه عربستان سعودی، معمر قذافی در لیبی و طرح عظیم تغییر مسیر رودخانه های جیحون و سیحون به مناطق کویری قره قوم جهت توسعه ی کشت پنبه اشاره کرد که که نتیجه فاجعه بار آن خشک شدن یکی از بزرگترین دریاچه های جهان -آرال- بود که از آن امروزه با عنوان چرنوبیل دوم یاد می کنند.

این استاد دانشگاه افزود: هر سه طرح با اثراتی زیان بار با شکست مواجه شده است.

وی تصفیه آب خزر در مبدا را نادرست خواند و با دادن آمارهایی در باره ی غلظت آب پیش و پس از تصفیه، این عمل را به هم زننده ی اکوسیستم دریای خزر دانست.

در ادامه یکی از حاضران درباره نقش روسیه و یا دیگر کشورها در اجرای چنین پروژه ای پرسشی مطرح کرد که استادان حاضر در جلسه این موضوع هم از ابهامات این طرح قلمداد کردند.

*شرایط اجرا در ایران به شدت ضعیف است

در بخش بعدی جلسه دکتر محمود شارع پور -جامعه شناس- موضوع انتقال آب خزر به کویر مرکزی ایران را از دیدگاه های اقتصادی و اجتماعی بررسی کرد و گفت: این بحث ها باید در زمینه های دیگر پزوهش و بررسی شود و صرفا از منظر محیط زیستی نباید به آن نگریست.

وی تاکید کرد: حقوق بین الملل و سهم ما از این دریا و مباحث مرتبط با حضور کارشناسان بین المللی و… موضوعاتی بسیار حساس است که باید به طور جدی به آن پرداخت.

این استاد دانشگاه با بیان این که صرف مخالفت با این پروژه، ما را به جایی نمی رساند، افزود: باید پیشنهادی جایگزین ارایه داد، ما چه راه هایی را برای رفع مشکلات کمبود آب مناطق مقصد پیشنهاد می کنیم؟

شارع پور در ادامه از ابعاد مختلف مانند افزایش جمعیت و رشد شتابان شهرنشینی که اکنون به ۷۲ درصد رسیده است، افزایش ناگهانی و پر حجم آب، گسترش بی رویه ی زمین های کشاورزی برای تولید محصولات بی کیفیت و غیر ضرور و توسعه ی صنایع گوناگون بدون داشتن برنامه ای مشخص این طرح را بررسی کرد.

وی در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به سوابق جوامع توسعه یافته یکی از راه حل های بحران کمبود آب را انتقال آب بین حوزه ای دانست که از اوایل قرن بیستم در آن جوامع شکل گرفت.

این استاد دانشگاه با بیان این که در نیمه ی قرن بیستم، عمدتا بوروکرات ها و تکنوکرات ها نقش فراگیری در اجرای این پروژه ها داشتند و خبری از سازمان های مردم نهاد و هواداران محیط زیست نبود، تصریح کرد: در چند دهه ی اخیر با پدیدار شدن آثار مخرب اجرای طرح های بزرگ انتقال اب ، تغییرات اساسی در تصمیم گیری ها ایجاد شد.

وی با اشاره به این که در همه جای دنیا مجریان چنین طرح هایی ابتدا بار مالی آن را با هزینه های کم و فقط مربوط ذی نفعان بر می شمردند، تاکید کرد: تجربه نشان داد که این دولت ها و ملت ها هستند که بعدها با چندین برابر هزینه های پیش بینی شده اولیه، متقبل بار مالی سنگین شده اند. این بار منفی اقتصادی – اجتماعی نه تنها به جوامع مبدا، به جوامع مقصد هم آسیب های جدی وارد کرده است.

شارع پور با بیان این که در منطقه ی دریافت کننده، رشد بی رویه ی جمعیت، گسترش ناهمگون شهرها از هم گسیختگی اجتماعی به وجود آورده است، افزود: اقتصاد منطقه ی دریافت کننده هم دچار وابستگی شدید به خط لوله ی انتقال شده است. در طول مسیر خطوط انتقال در شهرها و روستا ها به این لوله ها دستبرد زده و به صورت غیرقانونی از ان بهره می برند.

استاد جامعه شناسی دانشگاه مازندران کشمکش های قومی و منطقه ای، به خطر افتادن امنیت ملی و مناقشات روانی و اجتماعی را از جمله معضلات اجتماعی این طرح عنوان کرد و گفت: چنانچه هشیارانه و خردمندانه با آن برخورد نکنیم، پیامد های ناگواری خواهد داشت.

وی ادامه داد: طرح های انتقال آب اغلب باعث نابودی روستاها خواهد شد و هم اکنون زمزمه ی نابودی تعاونی صیادی مناطق مبدا به گوش می رسد.

شارع پور یادآور شد: با اجرای این طرح مهاجران زیادی خواهند آمد، ترکیب جمعیت بومی به هم خواهد خورد، افزایش میزان مصرف آب و تغییرات کاربری اراضی را در مقصد با شدتی چشمگیر شاهد خواهیم بود.

این استاد دانشگاه گفت: در کشور هایی که این طرح ها اجرا شده، هزینه های گزافی را جهت ترمیم خسارت های اقتصادی – اجتماعی – فرهنگی ، پرداخت کرده، ولی هنوز نتوانستند مشکلات شان را کاملا حل کنند.

وی با بیان این که شرایط اجرای این طرح در ایران به شدت ضعیف است، افزود: باید ارزیابی کامل انجام گیرد و از همه آلترناتیو های دیگر استفاده شود و ریسک های زیست محیطی – اقتصادی – اجتماعی را به درستی و دقیق ارزیابی کنیم.

شارع پور با اشاره به این که باید از تجربیات یونسکو بهره ببریم، ادامه داد: یونسکو پنج ملاک و شرط را برای اجرای چنین طرح هایی پیشنهاد می کند که شامل این موارد است؛ کمبود اساسی در مقصد باشد، توسعه آتی مبدا نباید آسیب ببیند، ارزیابی جامع زیست محیطی صورت گیرد، ارزیابی جامع اثرات اجتماعی و فرهنگی انجام شود و مزایا و منافع این انتقال باید منصفانه بین دو منطقه ی مبدا و مقصد تقسیم شود.

*به دنبال راه های جایگزین باشیم

دکتر عطاءالله کاویانی -استاد دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی ساری-  آخرین سخنران جلسه بود که بیان داشت: هدف این طرح تامین آب صنعت و آشامیدنی شهرهای دامغان و گرمسار است.

وی افزود: لوله از گهرباران، بهشهر، کیاسر، مهدی شهر و سمنان عبور می کند که از زمین های زراعی دشت و باغ ها و سپس جنگل و مناطق پرشیب کوهستانی البرز و به دنبال آن از مراتع عبور خواهد کرد و به دشت سمنان خواهد رسید.

وی احیای قنات، حفر چاه، بهره گیری از رودخانه های فصلی، احداث سد، استفاده از آب باران، تصفیه ی فاضلاب و…را از روش های جایگزین این طرح برشمرد و گفت: آخرین گزینه انتقال و شیرین کردن آب دریاست.

این نشست خبری که از ساعت 18 آغاز شده بود در ساعت 21 به پایان یافت.