شهرستان «بهشهر» از شمال به خلیج «میان کاله»، از غرب به شهرستان «نکا»، از شرق به بندر «درگز» (در استان گلستان)، از جنوب به منطقه کوهستانی «هزار جریب»، محدود است. ناحیه بهشهر در گذشته «کلباده» و «کبود جامه» و «پنجاه هزار» نام داشت؛ این منطقه را «شاه عباس» خريداری کرد و به دستور وی شهری در آنجا احداث شد. ماده «دولت اشرف» برای تاريخ بنای اين شهر در سال 990 انتخاب شد و شهر جديد «اشرف البلاد» نام گرفت كه اقامتگاه شاه عباس اول در مازندران بود. بعد از احداث شهر، شاه عباس چندين هزار گرجی را به شهر اشرف كوچاند.

مجموعه تاريخي عباس آباد بهشهر يکي از تفرجگاه‌هاي شاه عباس صفوي در استان مازندران واقع شده است. باغ هاي تاريخي عباس آباد بهشهر را اوج شکوفايي باغ سازي در ايران مي‌دانند. اين مجموعه بي‌نظير به دستور شاه عباس اول صفوي در سال هاي 1020 و 1021 هجري قمري ساخته شده است و مهمترين باغ غير کويري ايران محسوب مي‌شود. از اين مجموعه تاريخي به عنوان شکوه باغ سازي ايراني ياد مي شود. اين مجموعه برخلاف سنت باغ‌هاي ايراني که عموما در مناطق کويري ساخته مي‌شوند در ميان جنگل‌هاي سرسبز شمال کشور واقع شده است.

باغ‌هاي عباس آباد در 9 كيلومتري شهرستان بهشهر و در دامنه رشته كوه هاي البرز و در ميان جنگل انبوه قرار گرفته است. این منطقه را «شاه عباس» خريداری کرد و به دستور وی شهری در آنجا احداث شد. عباس آباد، مجموعه باغي مطبق و پلكاني بوده و شامل عمارت، حمام،‌ دو برج آجري و چهارباغ مي‌شده‌است. بلندي‌هاي آن نسبت به يكديگر، باغ عباس‌آباد بهشهر داراي بخش عمارت ، حمام، و برج آجري، آسياب و... است. از اين باغ به عنوان اوج شكوفايي باغ سازي در ايران ياد مي‌شود.

مجموعه تاریخی عباس‌آباد بهشهر شامل خود مجموعه و باغ‌های داخل بهشهر است که عبارتند از: همایون تپه، مجموعه باغ‌های فرح آباد ساری، مجموعه گردشگری ساحلی و گلوگاه است که در طرح راهبردی برای هر کدام تعریف خاصی در نظر گرفته شده‌است.

باغ عباس آباد بهشهر يكي از بهترين نمونه هاي باغ هاي ايراني است كه از آن به عنوان كامل‌ترين شكل باغ‌سازي ايران نيز ياد مي‌شود. اين باغ تاريخي و محوطه پيرامون آن كه وسعتي نزديك به 500 هكتار دارد هر روز پذيراي گردشگران زيادي بوده و يكي از قطب‌هاي گردشگري استان مازندران است.

استخر و عمارت عباس آباد اين استخر به وسعت تقريبی 10 هکتار در جنوب شرقی بهشهر و در ميان جنگل قرار داشته و در حدود 370 سال قبل توسط شاه عباس صفوی بنا شده است. در وسط دوکوه بلند سد محکمی احداث نموده اند. اين آب گير را جهت جمع آوری آب های زمستانی به وجود آورده اند. آب جمع شده در پشت سد در تابستان مقدار زيادی از اراضی برنج کاری را مشروب می سازد.

در وسط استخر در ميان آب عمارتی ساخته اند که هنوز در کمال استحکام برپاست و در اطراف همين استخر ابنيه زيادی وجود داشته که فعلاً اثری از آن ها نيست (البته دو برج آجری مخروط ناقص و آثار حمام ، کاخ و غيره هنوز مشهود است و می‌توان آن ها را تعمير و حفظ کرد و مردمِ با ذوق و علاقه مند به آثار باستانی را به بهشهر و عباس آباد دعوت و جلب نمود تا از مزايای اين آثار و طبيعت اين نواحی برخوردار گردند). سلاطين صفوی جهت تفريح و قايقرانی و شکار به اين استخر آمده و با قايق در سطح آن به تفريح و تفرج می پرداختند. حجم آب استخر در فصول مختلف سال تغيير می کند تا حدی که در بعضی از فصول عمارت داخل استخر کاملاً به زير آب فرو رفته و در بعضی زمان ها به عال کم آبی کاملاً هويدا می‌شود. در کمال تعجب با وجود اين همه تغييرات که به صورت متوالی تکرار می‌شود اين بنا هم چنان به طور مستحکم پا بر جا مانده تا تعجب بينندگان را برانگيزد.

در مركز مخزن استخر، سد ساخته‌شده‌است. اين سد از هشت ستون در اطراف و يك ستون مشبك در مركز شكل گرفته كه ستون مشبك مثل صافي آب عمل مي‌كند و با يك كانال آب 5/1 * 1 متري راه دارد. اين كانال به جرز مركزي مرتبط است و از زير ديواره سد عبور داده مي‌شود تا در فاصله 150 متري پايين دست سد از زير زمين به سطح بيايد. بنا بر اين، هنگام وجود بيشترين مقدار آب در سد، نيازي به تخليه آب از طريق دريچه نيست، بلكه از طريق همين سيستم مكش، آب تخليه مي‌شود.

درياچه عباس آباد در ارتفاع 400 متری از سطح دريا در جنوب شرقی بهشهر و ميان جنگل قرار گرفته است؛ و به علت ساخت و سازهايی كه شاه عباس در اطراف آن انجام داد، به نام «عباس آباد» معروف شده است. وسعت آن حدود 10 هكتار و عمق آن نزديك به ده متر است. دسترس مناسب، وجود اقامتگاه، آثار باستانی، آب و هوای مناسب، اين درياچه را به محل گردشگری مناسبی تبدیل کرده است.

در ششمين فصل كاوش‌هاي باستان‌شناسي، مجموعا 1600 متر مربع از مجموعه باغ هاي تاريخي عباس آباد بهشهر از زير خاک بيرون آمد که نشانگر کاربري تابستانه اين مجموعه تاريخي است. همچنين هيأت باستان شناسي توانست مسير صفوي رسيدن به محل کاخ مجموعه را نيز که سنگفرش بوده است از زير علف‌هاي خودروي جنگلي بيرون آورد.

کشف اتاق‌هاي سه دري در عباس آباد بهشهر

کشف اتاق هايي با سيستم سه دري در ابتداي دروازه شمالي باغ از جمله ديگر اکتشافات مهم اين فصل کاوش بود. اين اتاق‌ها كه هنگام كاوش بخش‌هايي از دروازه شمالي و غربي مجموعه باغ عباس آباد به دست آمد، به شکل سه مربع تو در تو ساخته شده‌اند که در مجموع به يک مجموعه سه دري بدل مي‌شوند. از اين سيستم براي هدايت هواي خنک به داخل مجموعه باغ‌ها استفاده مي‌شده‌است.

اين اتاق‌ها نشان مي‌دهد از مجموعه باغ‌هاي تاريخي عباس آباد براي تابستان استفاده مي‌شده و اين مجموعه تفرجگاه تابستانه شاه عباس بوده است.

پيش از اين تصور مي شد که مصالح به کار رفته در فضاهاي معماري عباس آباد تنها سنگ و آجر است؛ اما کاوش‌هاي اخير اين باغ تاريخي نشان داده‌است چينه‌هايي از کاه و گل در اين مجموعه وجود دارد. بخشي از چينه‌هاي بدست آمده به علت عوامل جوي تخريب شده‌بود كه فضاي معماري تخريب شده، توسط هيأت باستان شناسي با درست کردن چينه‌هاي جديد را خوانا سازي شد.

باستان‌شناسان براي كشف منبع آب مجموعه باغ‌هاي عباس آباد بهشهر، كوه جهان مورا، در دامنه رشته كوه‌هاي البرز را نيز كاوش كردند. پيش از اين قوري چشمه يا سرچشمه، چشمه منبع آب اين باغ تصور مي‌شد. كاوش‌هاي باستان‌شناسي اين نظريه را تأييد كرد و به يافتن سرچشمه آب باغ عباس آباد را داخل يك غار منجر شد.(chtn)