مرتضى كلانتريان دكتراى حقوق و مترجم
ـ متولد ۱۳۱۱ تنكابن
ـ پايان تحصيلات متوسطه
ـ عزيمت به تهران و تحصيل در رشته حقوق
ـ عزيمت به فرانسه براى ادامه تحصيل
ـ تحصيل در رشته حقوق در دانشگاه پاريس
ـ دريافت دكتراى حقوق از دانشگاه پاريس
ـ بازگشت به ايران و اشتغال به عنوان قاضى دادگسترى
ـ پرداخت به وكالت بعد از بازنشستگى
از مترجمان بنام در حوزه ادبيات معاصر اروپا
ـ ترجمه مقالات متعدد حقوقى و در نشريات تخصصى همچون ترجمه قوانين اساسى كشورها و اساسنامه ديوان كيفرى بين المللى، «ابراهيم - آنتيگون و تعارض ميان ضرورتها»، نوشته آنتونيو كاسسه، مجله حقوقى، حقوق بين الملل در جهانى نامتحد، دفتر خدمات حقوقى بين الملل و...
برخى از آثار ترجمه او عبارت اند از :
ـ نقطه ضعف، آنتونيس ساماراكيس
ـ سيرى در حقوق بين الملل اثر مونيك شميليه ژانرو
ـ «قرارداد اجتماعى» اثر شاخص ژان ژاك روسو
ـ سيماى زنى در ميان جمع، هاينريش بل
ـ «مرد رؤياها» زندگينامه جان ريد
ـ رؤيا و تاريخ، ولين كلود
ـ آمريكا در دو قرن،

ـ «ادبيات و حقوق» و «انديشه هاى حقوقى» اثر فيليپ مالورى
ـ بررسى يك پرونده قتل، ميشل فوكو،
ـ بشريت ها و حاكميت، مونيك شميليه ژانرو
ـ فضيلت هاى بزرگ اثر آندره كنت- اسپونويل
و...

«سيزيف به دليل بى حرمتى به زئوس محكوم مى شود تا سنگ بزرگى را بيهوده به بالاى تپه اى بغلتاند، آن گاه كه به بالاى تپه نزديك مى شود سنگ از دستش مى لغزد و فرو مى غلتد. اما «كامو» تأكيد مى كند سيزيف باشدت هر چه تمام تر مى دود و سنگ را بغل مى كند تا باز آن را به بالاى تپه برساند و اين ناشى از اهميت بخشيدن او به زندگى بشرى است. تأكيد آلبر كامو بر فلسفه پوچى و تصوير زندگى رنجبار بشر در آثار او با اگزيستانسياليسم و فلسفه پوچى ژان پل سارتر متفاوت است.

او با خلق آثار شاخصى چون بيگانه، طاعون و سقوط توانست خودش را به بالاترين رتبه مردان ادب فرانسه و حتى بزرگانى چون «ويليام فاكنر» و «ارنست همينگوى» نزديك كند و از طرف ديگر بر كار نويسندگانى چون رب گريه و دوراس تأثير بگذارد.

از داستايوسكى و تراژدى نويسان يونان مى توان به عنوان استادان او در فن نويسندگى نام برد. علاقه او به آثار داستايوفسكى به حدى بود كه نمايش نامه جن زدگان او را در پاريس كارگردانى كرد و به روى صحنه برد.
يكى از خصوصيات بارز نويسندگان اروپاى غربى تأثيرپذيرى شديد آنها از متون مقدس است كامو نيز از اين مسأله بر كنار نبوده است و دغدغه مسائل مذهبى هيچ گاه رهايش نكرده است
اين جملات را مرتضى كلانتريان درباره نويسنده مشهور ادبيات معاصر مغرب زمين؛ آلبر كامو گفته و بخوبى دقت نظر و روحيه تحقيق و تفحص در حوزه كارى اش يعنى ترجمه ادبيات معاصر را به نمايش گذاشته است. »

«سيماى زنى درميان جمع»، «نقطه ضعف» ازجمله ترجمه هاى مرتضى كلانتريان درحوزه رمان است. ضمن اين كه درزمينه انديشه هاى حقوقى و تاريخ نيز آثارى چون «منم فرانكو» و «قرارداداجتماعى»، «بشريت و حاكميت ها»، «نقش زور در روابط بين الملل» و «يك رأى داورى و دو نقد» و «بررسى يك پرونده قتل» را ترجمه و منتشركرده است.

مرتضى كلانتريان متولد ۱۳۱۱ تنكابن است. پس از پايان تحصيلات متوسطه به تهران آمد و در رشته حقوق مشغول به تحصيل شد.اما شوق آموختن او را به ادامه تحصيل به بيرون از مرزهاى كشور و به دانشگاه معتبر پاريس كشاند و به فرانسه رفت. مرتضى كلانتريان دكتراى حقوق را از دانشگاه پاريس گرفت و بلافاصله بعد از پايان تحصيلات به ايران آمد و به عنوان قاضى دادگسترى مشغول كار شد.

پس از بازنشستگى به وكالت روى آورد، اما كار وكالت را نيز ادامه نداد و شوق تحقيق و تفحص در ادبيات و حقوق از منظر ترجمه او را به وادى بيكرانگى ترجمه كشاند. او پلى از ادبيات به متون حقوقى زده و همواره در دو سوى ادبيات و حقوق دست به ترجمه هاى فاخر و ارزشمند زده است. كلانترى دو كتاب «ادبيات و حقوق» و «انديشه هاى حقوقى» اثر فيليپ مالورى را با همين ذهنيت ترجمه و نشر آگه آن را چاپ و منتشركرد و هم اكنون در تدارك فراهم كردن مجموعه چندجلدى «دايرة المعارف فرهنگ حقوقى» است.

 مهم ترين ويژگى ترجمه آثارى چون «انديشه هاى حقوقى» و «ادبيات و حقوق» كه كلانتريان انجام داد، همانا نثر فاخر و روان او در برگردان فارسى اين متون است كه از ماهيت صرفاً مرجع و قالب رايج متون بى تناسب كتب درسى و دانشگاهى خارج مى شود ومورد توجه دانشجويان حقوق و علاقه مندان اين حوزه تخصصى قرار مى گيرد و اسباب ارتباط راحت تر با اثر را براى آنان فراهم مى آورد.

نخستين مجموعه اى كه او در اين زمينه منتشركرده «مجموعه نظرهاى مشورتى درزمينه مسائل كيفرى»نام دارد كه يك كتاب حقوقى است و مورداستقبال هم قرارگرفت. كلانتريان دراين باره مى گويد: «به دنبال آن كتاب ديگرى ترجمه كردم كه فكرمى كردم هردانشجويى در رشته حقوق به سراغش خواهدآمد. اين كتاب مجموعه مقالاتى از نويسندگان و حقوقدانان فرانسوى بود كه زيرنظر ميشل فوكو تدوين شده و در ايران به اسم «بررسى يك پرونده قتل» با ترجمه من از سوى نشر آگاه چاپ و منتشر شد. يكى از رشته هايى كه هر دانشجوى حقوق بايد آن را بخواند، حقوق جزاست. منظورم جزاى اختصاصى، جزاى عمومى و آيين دادرسى كيفرى است. با توجه به تعداد دانشجويان حقوق، من خيال مى كردم اين كتاب به محض انتشار بايدناياب شود. اصلاً هيچ دانشجويى بى نياز از اين كتاب نيست.»

«ادبيات و حقوق» عنوان كتابى از فيليپ مالورى با ترجمه دكتر مرتضى كلانتريان است كه باز در اين حوزه ترجمه هاى او قرار مى گيرد. نويسنده در اين اثر علم حقوق را در آثار داستانى شاخص ترين نويسندگان جهان بررسى مى كند.

ادبيات و حقوق، با بررسى آثار نويسندگان معروف جهان از يونان باستان تا زمان معاصر كه چهره هايى همچون سوفكلو، منتسكيو، كافكا، راسين و شكسپير و آندره مالرو را شامل مى شود، نكات و مفاهيم حقوقى به كار رفته در آنها را تبيين كرده است. بينوايان، دن كيشوت، تاجر ونيزى و افسانه هاى لافونتن از جمله آثارى هستند كه مفاهيم حقوقى به كار رفته شده در آنها مورد توجه نويسنده قرار گرفته است. مرتضى كلانتريان درباره هدف كتاب مى گويد: «مطالعه اين اثر به حقوقدان ها نشان مى دهد كه حقوقدان بودن به تنهايى كافى نيست و براى درك بهتر مسائل حقوقى لازم است تا با ادبيات و آثار ادبى هم آشنايى داشته باشند و از سوى ديگر اديبان هم متوجه باشندكه مسائل حقوقى از زندگى روزمره جدا نيست و در موضوعاتى كه در نوشته هايشان مطرح مى كنند به آنها توجه داشته باشند.»

كلانتريان كتاب ديگرى را هم با عنوان «بشريت ها و حاكميت ها» از يك حقوقدان فرانسوى به نام مونيك شميليه ژانرو ترجمه كرده است . او درباره اين اثر مى گويد: «اين كتاب كه در اصل سيرى است در حقوق بين الملل، تا حدودى زبان حال ملت هاى جهان سوم است و نويسنده تلاش كرده تا با استناد به وقايع اتفاق افتاده در عرصه بين المللى همچون جنگ خليج فارس، مسأله فلسطين، مسأله شوروى سابق و افغانستان و فعاليت هاى كشورهاى استعمارگر در دوران استعمار را نشان دهد كه حاكميت ها همواره در طول تاريخ به نام قانون، نظم بشريت را پايمال كرده اند و در عرصه بين المللى زور حرف اول را مى زند و با اشاره به اين كه سازمان ملل و ساير سازمان هاى بين المللى در اين زمينه نتوانستند وظايف خود را ايفا كنند، وجود آنها را لازم مى داند و تقويت آنها از سوى مردم را توصيه مى كند.»

« قرارداد اجتماعى» اثر ژان ژاك روسو نيز ترجمه مرتضى كلانتريان است. قرارداد اجتماعى (متن و در زمينه متن) از مهم ترين آثار «ژان ژاك رسو» است. او در اين اثر، درباره اساس و پايه حكومت ها بحث مى كند واز قراردادى در اجتماع دفاع مى كند كه همچون قرارداد ميان يك پيكر و اعضايش، و نه قرارداد بين طبقه اى حاكم و ملتى محكوم به اطاعت، عمل مى كند. «قرار داد اجتماعى» در سال ۱۷۶۲ ميلادى نوشته شده است.
كلانتريان كتاب «مرد رؤياها» را اثر «جان ريد» نيز ترجمه كرده و براى چاپ به نشر چشمه سپرده است.او درباره ويژگى هاى اين كتاب مى گويد :» «مرد رؤياها» يك بيوگرافى از جان ريد است، اما شبيه يك رمان است. يعنى شرح زندگى يك جوان بيست و چندساله است، جوانى عاشق آزادى و آرمانخواه.

اين جوان از آمريكا به عنوان آمريكاى لاتين راه مى افتد و در انقلاب مكزيك شركت مى كند و دركنار پانچوويلا مى جنگد. با زاپاتا ارتباط نزديك دارد و مهم تر از همه تمام كانون هاى ادبى ابتداى قرن بيستم در آمريكا و اروپا را مى شناسد و با نويسندگانى چون اونيل، درايزر، دوس پاسوس و... حشر و نشر دارد و همه حوادث ادبى آن دوران دراين زندگينامه تشريح شده است. از بوسنى هرزگوين آن زمان و كشت و كشتار آن دوره حرف مى زند و درآنجا حضور پيدامى كند. بعد در انقلاب روسيه دركنار تروتسكى و همه آن كسانى كه درانقلاب نقش داشتند ديده مى شود. اين كتاب واقعاً يك بيوگرافى نيست. بلكه يك رمان جذاب است. براى همين فيلمى كه براساس اين كتاب توسط «وارن بيتى» كارگردانى و ساخته شده برنده هفت جايزه اسكار شد.»

كلانتريان از ميان متون ادبى، آنانى را كه با ذائقه ادبى خود و جامعه مخاطبانش سازگارى بيشترى دارد با وسواس هر چه تمام تر انتخاب مى كند و اين وسواس را در ترجمه نيز به كار مى گيرد تا حاصل كار، ترجمه اى روان و سيال و در عين حال برخوردار از زيبايى هاى نثر امروز فارسى باشد.
«نقطه ضعف» رمانى از آنتونيس ساراماكيس با ترجمه او يكى از اين آثار است كه يك رمان سياسى است و درسال ۵۷ منتشرشده بود و چندى پيش نشر آگاه آن را تجديدچاپ كرد.

نقطه ضعف يك نظام خودكامه دركجاست؟ احتمالاً در تغيير رويه روبات هاى انسان نمايى كه در خدمت نظام اند. اين «تم» چه در «۱۹۸۴» و چه «دنياى شگفت انگيز نو» دنبال مى شود، اما «نقطه ضعف» رمانى تخيلى نيست. متفكران يك سيستم امنيتى مصمم اند كه با استفاده از آخرين دستاوردهاى «روانكاوى» به اعماق روان يكى از «دستگيرشدگان» دست يابند، اما در نهايت، مغلوب لايه هاى عميق انسانى در وجود بهترين بازجوى خود مى شوند.

و اما «وجدان زنو» رمان مدرنى از «ايتالو اسووو» است كه با ترجمه مرتضى كلانتريان در سال ۶۳ منتشر شده بود و بعد از دو دهه ناياب بودن اين رمان، چاپ شد. ايتالو اسووو چه به لحاظ سبك و چه از براى غناى ادبى از زمره پيشگامان نوين اروپايى است و يكى از منتقدان مشهور درباره اين رمان مى گويد : يك شاهكار باورنكردنى، كه در طول يك قرن احتمال دارد فقط پنج، شش اثر به اين غنا و عظمت خلق شود.
از ديگر آثار مهم و با ارزش ترجمه شده از سوى كلانتريان كتاب رساله اى كوچك درباب فضيلت هاى بزرگ اثر آندره كنت- اسپونويل است. فضيلت يك موجود آن چيزى است كه ارزش آن موجود را مى سازد.

به عبارت ديگر، برترى خاص آن.فضيلت ها از استفاده اى كه از آنها مى شود و از هدفى كه تعقيب مى كنند يا در خدمت آنند، مستقل اند. فضيلت يك انسان، آن چيزى است كه او را انسان مى كند، يا به عبارت بهتر، قدرت خاصى كه او براى اثبات برترى ويژه خود داراست، يعنى بشريت او. كتاب « رساله اى كوچك درباب فضيلت هاى بزرگ» كه در سال ۱۹۹۶ جايزه آكادمى فرانسه را برده، و به بيست و چهار زبان زنده دنيا ترجمه شده است، فقط به اخلاق عملى مى پردازد. اين كتاب از ۱۸ فصل تشكيل شده است۱- ادب  ۲-وفادارى ۳- دورانديشى ۴- ميانه روى ۵- شجاعت ۶- عدالت ۷- بخشندگى ۸- دلسوزى ۹- بخشايش ۱۰- سپاسگزارى ۱۱- افتادگى ۱۲- سادگى ۱۳- بردبارى ۱۴- پاكدامنى ۱۵- نرم دلى ۱۶- حسن نيت ۱۷- شوخ طبعى ۱۸- عشق...

رمان «سيماى زنى در ميان جمع» اثر «هاينريش بل» نيز با برگردان مرتضى كلانتريان از آن دسته آثارى بود كه مخاطبان بسيارى را در حوزه ادبيات داستانى معطوف به خود كرد و به سرعت به چاپ چهارم رسيد. «بُل» درباره اين داستان مى گويد:«مى خواستم داستان زنى آلمانى را در اواخر ۴۰سالگى بازگويم كه بار تاريخ را از ۱۹۲۲ تا ۱۹۷۰ به دوش دارد».
رمانى  استثنايى  درباره زندگى  يك  زن ، لِنى  گروى  تِن ، كه  از زبان  مجموعه اى  از شخصيت هايى  كه  دوره هاى  متفاوتى  از تاريخ  آلمان ، تا سال هاى  پس  از جنگ  جهانى  دوم  را در هم  مى بافند، تعريف  مى شود. در اين  جا، تعارض  ميان  ساده  دلى  انسانيت  زنى  كه  به  استقلال  عشق  مى ورزد و رياكارى  جامعه اى  كه  براى  او چون  محكوميتى  دائمى است، آشكار مى شود.
بى شك مرتضى كلانتريان از نادران دوران در حوزه ترجمه متون ادبى است.مترجمى توانا كه در ايران ادبيات و حقوق برقرار كرده است. آرزوى سلامتى و طول عمرش را داريم.(iran-newspaper)