مازندنومه؛ سرویس فرهنگی و هنری، اشکان جهان‌آرای: توجه به افزایش سرانه مطالعه در کشور از مهم‌ترین دغدغه‌های فرهنگی مسئولان است. تا کنون برنامه‌های زیادی برای تحقق این هدف در سراسر کشور و از سوی نهادهای مختلف انجام شده است. اما یکی از اصلی‌ترین نهادها در این حوزه نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور است. مجموعه‌ای که تلاش می‌کند با افزایش زیرساخت‌های کتابخانه‌های و اجرای طرح و برنامه‌های مختلف، افراد بیشتری را به متابخوانی جذب کند.

اداره کل کتابخانه‌های عمومی مازندران نیز پیرو سیاست‌های نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، در مازندران سیاست‌های مختلفی را در دست اجرا دارد. «علیرضا اوشیب نتاج» معاون امور کتابخانه‌‌های اداره کل کتابخانه‌های عمومی کشور در گفت‌وگو با همشهری به برخی پرسش‌ها درباره آخرین اقدامات انجام شده برای رونق کتابخوانی در مازندران پاسخ داد:

آقای اوشیب نتاج، وضعیت کتابخانه‌های استان چطور است؟ حال کتابخانه‌ها خوب است؟

وضعیت حال کتابخانه‌ها به چند آیتم بستگی دارد. اصلی‌ترین شاخص هم استفاده از کتابخانه‌هاست. ما اگر بخواهیم از نظر سخت‌افزاری بگوییم حال کتابخانه‌ها چطور است، شاید خیلی رضایت‌بخش نباشد. اما آن‌قدر هم نیست که بگوییم حال کتابخانه‌ها بد است. معتقدم حال کتابخانه‌های ما خوب است، اما می‌تواند خیلی بهتر شود. از جهت دیگر اگر بخواهیم رغبت مردم را به کتابخانه‌ها در نظر بگیریم به شرایط متعددی بستگی دارد. ما شهرهایی را داریم که وضعیت کتابخانه‌ها خیلی خوب است و شهرهایی را هم داریم که با وجود آماده بودن بستر میزان استقبال از کتابخانه‌ها مطلوب نیست.

وضعیت زیرساختی کتابخانه‌ها چطور است؟ شرایط در سراسر استان برای این‌که همه کتابخانه‌ها با استقبال مواجه شوند فراهم است؟

بله. سعی ما هم بر همین است که منابع عادلانه توزیع شود و این امکان عمومی بودن برای همه مقدور باشد. نه این‌ که در شهری کتابخانه پیشرفت خیلی خوبی داشته باشد و در شهری دیگر کتابخانه‌ها به شکلی ضعیف مشغول به کار باشد رویکرد اداره کل نیست. بر همین اساس طبق روندی مرسوم و سالانه، سال 95 حدود 430 میز مطالعه، 531 صندلی، 76 دستگاه کولر، بیش از 250 قفسه و افزون بر 70 دستگاه رایانه بین همه کتابخانه‌های استان اعم از روستایی و شهری توزیع شد.

این سرانه توزیع که در نظر گرفته می‌شود بر چه اساسی است؟

معیارهای مختلفی مانند سرانه مطالعه، جمعیت منطقه و میزان استقبال از کتابخانه‌ها در هر منطقه دخیل هستند. حتی ارتباط زیادی با نوع نگاه شهرداری به کتابخانه‌ها هم دارد. این‌که سهم‌شان را پرداخت کنند تا برای شهر خودش به منظور خرید تجهیزات هزینه شود. پیش از این‌ه تجهیزات توزیع شود، آمارهایی از کتابخانه‌ها دریافت و رصد می‌شود تا بر اساس میزان فعالیت‌ها و نیاز تجهیزات را توزیع کنیم.

در حال حاضر میزان مراجعات به کتابخانه‌های استان به طور میانگین چطور است؟

اگر بخواهیم به این صورت نگاه کنیم شاید مقداری کم باشد. چیزی که خواست ما هست با آن‌چه که امروز به طور میانگین برای سرانه مطالعه استان می‌بینیم فاصله زیادی دارد. اما در برخی شهرها میزان اقبال بسیار مناسب است. مثلا در شهری که 50 هزار نفر جمعیت دارد، شاید حدود 6 هزار عضو داریم. اما در شهری که نزدیک به 400 هزار نفر جمعیت دارد،

تعداد اعضا حدود 2 هزار نفر است. عوامل اجتماعی هم مهم است، کتابدارها هم می‌توانند دخیل باشند.

 در سال 94 بالغ بر 93 هزار نفر عضو داشتیم در کتابخانه‌های استان که ان رقم با توجه به فعالیت‌هایی که انجام شد به بیش از 130 هزار نفر در سال 95 رسید. امیدواریم در سال 96 بتوانیم با همین روند این رشد را ادامه دهیم تا به رقم مطلوب در مازندران نزدیک شویم.

شرایط عضویت در کتابخانه‌های استان چطور است؟

به امکانات شهر و درجه کتابخانه بستگی دارد. شاخص‌های مختلفی مانند مساحت کتابخانه، منابع و تجهیزات در شرایط عضویت دخیل هستند. در برخی شهرها حق عضویت سالانه 10 هزار تومان است، در بعضی شهرها 8 هزار تومان و حتی در تعدادی از شهرها رایگان است. امیدواریم شهروندان ما سری به کتابخانه‌های محل‌شان بزنند. در گذشته‌های دور ذهنیت نسبت به کتابخانه این بود که مکانی تاریک، خمود و مستقر در بدترین جای ممکن است. اما این نوید را می‌توانیم بدهیم، افرادی که کتابخانه را 10 سال پیش دیدند، اکنون سری به کتابخانه‌ها بزنند با محیط، امکانات و منابعی کاملا جدید مواجه می‌شوند که می‌تواند برای دسترسی‌شان به اطلاعات راهگشا باشد.

کتابخانه‌ها از نظر منابع هر سال به روز می‌شوند. اما افزایش منابع و کتاب‌های موجود در کتابخانه‌های مازندران روند مناسبی دارد؟

بله. سال 95 بیش از 22 هزار نسخه کتاب از طرف مردم به کتابخانه‌های استان اهدا شد که رقم بسیار خوبی است. البته با توجه به شناختی که از مردم فرهنگ‌دوست مازندران داریم، انتظارمان در این بخش بیشتر است. در مجموع سال گذشته کتاب‌هایی که از طریق نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور خریداری و کتابخانه‌های استان تزریق شد، 128 هزار و 457 نسخه بود که باید به آن 22 هزار و 729 نسخه‌ای که مردم استان به کتابخانه‌ها اهدا کردند بیفزاییم.

تعداد کتابخانه‌های ما در استان چقدر است؟

تعداد کتابخانه‌های وابسته به نهاد کتابخانه‌های عمومی 81 باب است که 62 باب از این کتابخانه‌ها شهری و 19 باب هم روستایی هستند. به این کتابخانه‌های نهادی باید کتابخانه‌های مشارکتی را اضافه کنیم که تزریق منابع آن از طریق نهاد کتابخانه‌ها انجام می‌شود. 27 باب کتابخانه مشارکتی داریم که از این 27 باب 10 کتابخانه روستایی است. در مجموع 29 کتابخانه روستایی داریم که خدمات‌شان هم خدمات نسبتا خوبی است.

با توجه به این‌که در مازندران جمعیت روستایی زیادی داریم و نزدیک به 50 درصد جمعیت استان در روستاها ساکن هستند، برای افزایش کتابخانه‌های روستایی نیز برنامه‌ریزی شده است؟

ما در مازندران به اندازه 15 استان کشور کتابخانه در حال ساخت داریم. امیدوارم با تلاش مردم و چانه‌زنی ما در نهاد کتابخانه‌ها بتوانیم بودجه این پروژه‌ها را تأمین کنیم تا به بهره‌برداری برسد. البته ساخت کتابخانه در روستا یک سری شاخص‌هایی دارد. اگر قرار باشد بنایی را برای کتابخانه‌ در روستاها بسازیم، هزینه آن از بیت‌المال صرف می‌شود. پس باید به شکلی و در مکانی ساخته شود که بیشترین کاربری را داشته باشد. مساحت‌های متفاوتی برای روستاها در ساخت کتابخانه داریم. برای روستاهای تا 2 هزار و 500 نفر 120 متر مربع، تا 4 هزار نفر 220 متر و برای بیش از 4 هزار نفر دست‌کم 280 متر فضا نیاز داریم. امیدوارم که اهالی روستاها و نیکوکاران محترم که در روستای خود کتابخانه‌ای نیمه‌کاره می‌بینند، همتی کنند و کمک‌حال ما و فرهنگ جامعه باشند برای این‌که این کتابخانه‌ها زودتر به بهره‌برداری برسد و فواید آن به اهالی همان محل برسد.

توجه به حوزه کودک و نوجوان موضوع مهمی در حوزه کتاب و کتاب‌خوانی است. در سیاست‌های اداره کل کتابخانه‌ها این موضوع چقدر مورد توجه قرار دارد؟

اولویت نخست نهاد کتابخانه‌های عمومی بخش کودک و نوجوان است. این موضوع می‌تواند برای افرادی که در یک دهه اخیر سری به کتابخانه‌ها نزدند، جذاب باشد. اگر امروز سری به کتابخانه‌ها بزنند شاید نخستین بخشی که آن‌ها را جذب کند، بخش کودک و نوجوان است که در سال‌های گذشته وجود نداشت و با صرف منابع قابل توجه به کتابخانه‌های ما افزوده شد. سعی ما بر این بود تا در کتابخانه‌هایی که حتی فضای مناسب نداشتند هم فضایی حداقلی را برای کودکان و نوجوانان طراحی کنیم و بتوانیم برای تقویت فرهنگ مطالع در نسل جدید گامی برداریم. امکانات خوبی مانند فضای بازی، طراحی و مطالعه کتاب، مجله و نشریات ویژه کودک و نوجوان برای این قشر تدارک دیده شده است. کافی است خانواده‌ها سری به کتابخانه‌ها بزنند.

سخن پایانی.

سخن آخر این است که من و همکاران در کتابخانه‌ها تمام قد ایستاده‌ایم که از مردم استان در این فضاهای فرهنگی پذیرایی کنیم. خوشبختانه تخصیص شدن شغل کتابداری در کتابخانه‌هاروند رو به رشدی گرفته است. اکنون کتابدارها که متخصص این کار هستند جذب کتابخانه‌ها می‌شوند. از خانواده‌ها می‌‌خواهیم همان‌طور که با فرزندشان به پارک می‌روند، سری هم به کتابخانه‌ها بزنند. مطمئن هستم که نظرشان تغییر خواهد کرد و جذب این فضا خواهند شد. علاوه بر فواید معنوی، فواید اقتصادی هم دارد. می‌توانند به جای خریدن بسیاری از کتاب‌ها، آن‌ها را در کتابخانه به امانت بگیرند. ما برای بخش کدودک حتی افزایش امانت کتاب هم داریم. برخی از کودکان 20 کتاب هم امانت داده می‌شود.