مازندنومه؛ سرویس اقتصادی، سردبیر+کلثوم فلاحی: میثم شیرخدایی، دانشیار و عضو هیات علمی دانشگاه مازندران و دارای دکترای مدیریت بازاریابی بین الملل است که در گفت و گو با مازندنومه به سوالاتی درباره عملکرد دولت روحانی در زمینه اقتصادی، زیرساخت های اقتصادی در مازندران، وضعیت بانک ها، ویژگی های استاندار آینده مازندران و مانند این ها پاسخ داد.ب خوانید.

مازندنومه: عملکرد دولت روحانی در حوزه اقتصاد را چگونه ارزیابی می کنید؟

برای ارزیابی عملکرد اقتصادی دولت روحانی باید ببینیم روحانی کشور را در چه وضعیت اقتصادی تحویل گرفت. روحانی وقتی دولت را تحویل گرفت اقتصاد کشور ما جزو دو سه کشور دنیا در رقم بالای تورم بود.

از نظر تجارت خارجی، وضعیت بسیار بدی داشتیم، در فروش نفت با مشکلات عدیده مواجه بودیم و آن بخش از نفت را هم که می فروختیم، نمی توانستیم پول بگیریم. اقتصاد کشور وارد فضای رکود شده بود، بعد از شکوفایی از منظر وفور درآمدهای نفتی، نقدینگی غیر مولد وارد بازار شده بود که اثرات زیانبخش خود را داشت که نتیجه آن، کاهش ارزش پول کشور بود. امکان سرمایه گذاری خارجی، قبل از توافق برجام، فراهم نبود و شرکت های خارجی تمایلی برای ورود به فضای اقتصادی ایران نداشتند. روحانی در این شرایط، مسئولیت دولت را بر عهده گرفت.

عملکرد روحانی در حوزه اقتصاد، نسبت به آن وضعیتی که حاکم بود و اتفاقاتی که امروز رخ داده، عملکرد خوب و قابل قبولی برای دولت و تیم اقتصادی دولت است.

روحانی وضعیت بسیار آشفته و بحرانی را در حوزه اقتصاد تحویل گرفت و توانست این وضعیت را به ثبات برساند. اصلی ترین شاخصه ای که عملکرد روحانی را نشان می دهد کنترل نرخ تورم است، دولت نرخ تورم را به ثبات رساند. روحانی در کنترل تورم، نمره قابل قبولی دارد.

*مازندنومه: رکود چه آقای دکتر؟ در این زمینه هم بفرمایید.

رکود را می توان به یک خواب عمیق تشبیه کرد. بیدار کردن فردی که در خواب عمیق باشد کمی زمان بر است. روحانی سعی کرد درباره خروج از رکود، به شکل خیلی ساختاری عمل کند و البته رسیدن به نتیجه مطلوب در این شکل، با تاخیر همراه است و به نتیجه رسیدن به قدری طول می کشد که شاید به بی تئوری بودن و  به بی برنامگی متهم شود.

رکود شدیدی در کشور داشتیم و روحانی برای خروج از این وضعیت، بحث تسهیل جذب سرمایه گذاری خارجی را به خوبی انجام داد. پس از توافق برجام، شرکت های خارجی بسیاری برای سرمایه گذاری وارد کشور شدند و به نتیجه رسیدن این سرمایه گذاری ها نیازمند زمان است.

البته با تمام اقدامات دولت در حوزه اقتصادی، بهبود رکود آنچنان که باید برای عموم مردم، قابل لمس نیست.

استفاده از رویکردهای کارآفرینی که اکنون مورد توجه دولت است را راهکار خروج از رکود می دانم، این اتفاق در دولت رخ داده و طرح هایی در حوزه کارآفرینی و اشتغالزایی روستایی و خانگی در دست انجام است.
رویکردهایی که برای خروج از رکود، اتخاذ شده، ساختاری و خوب است اما به ثمر رسیدن این برنامه ها، نیازمند زمان است.

مازندنومه: بخشی از اقتصاد کشور در اختیار افراد، بنیادها و نهادهای خاص قرار دارد. به نظر شما با وجود این نهادهای خارج از دولت که نظارتی بر آن ها نمی شود و بعضا مالیات هم نمی دهند، دولت می تواند کاملا موفق باشد؟

در بسیاری از کشورهای دنیا، بخش عمده ای از اقتصاد در بخش دولتی نبوده و بخش غیردولتی و خصوصی، این اقدامات را انجام می دهد. در مورد ایران هم این مسئله صدق می کند. قرار نیست تمام اقتصاد در دست دولت باشد، اگر تمام اقتصاد در دست دولت بود، مشکلات دولت ها هم افزایش می یافت. این موضوع نباید دغدغه باشد که چرا اقتصاد به شکل کامل در دست دولت نیست اما زمانی که نهادهای خاص و یا بخش خصوصی، مبتنی بر قانون عمل نکند در اجرای سیاست های اقتصادی مشکل ایجاد شده و اثرات منفی می گذارد.

مازندنومه: قرار بود نهاوندیان وزیر پیشنهادی اقتصاد در دولت دوازدهم باشد اما در روزهای پایانی کرباسیان معرفی شدو نظر شما چیست؟

من زمانی دانشجوی دکتر نهاوندیان بودم. او دیدگاه های قوی و راهگشا در حوزه اقتصادی دارد. به شدت به توسعه صادرات غیرنفتی به عنوان روش برون زا اعتقاد دارد. سیاستگذاری در حوزه توسعه اقتصاد کشور از ویژگی های مثبت نهاوندیان است. اعتقاد به کارآفرینی و استارتاپ دارد. به واسطه سال هایی که رئیس اتاق ایران بود با بخش خصوصی آشناست و دغدغه های این حوزه را می شناسد. البته آقای کرباسیان هم فرد باتجربه و خوشنامی در این حوزه است.

مازندنومه: به نظر شما سیستم بانکی با سودهای آنچنانی که بارها مورد نقد مراجع تقلیدو کارشناس های اقتصادی قرار گرفته تا چه اندازه در بروز مشکلات اقتصادی تاثیرگذار است؟

 انتقاد علما و مراجع تقلید را نسبت به سیستم بانکی، قبول دارم. نرخ بالای سود بانکی، از منظر دینی و اقتصادی قابل بررسی است. در زمانی که نرخ تورم بالا را داشتیم  بهره بانکی 27 درصد هم قابل قبول بود اما اکنون که تورم کنترل شده، سودهای بالای تسهیلات بانکی پذیرفته نیست.

البته کنترل تورم به این معنا نیست که افزایش قیمت نداشته باشیم بلکه به این شکل است که افزایش قیمت، کمتر اتفاق می افتد و اینگونه نیست که نوسان شدید وجود داشته باشد که در گذشته با آن مواجه بودیم.

وقتی نرخ تورم کنترل شده است و نرخ بهره بانکی برای وام گیرنده افزایش یابد کسی که پول دارد دیگر هوس تولید و سرمایه گذاری به سرش نمی زند. مگر در تولید ما چقدر ارزش افزوده وجود دارد که بتواند این حجم بسیار بالای بهره بانکی را پوشش دهد.

دولت روحانی تلاش کرد، نظم و انضباط را به موسسات مالی و اعتباری برگرداند اگرچه شاید بخشی از مشکلات این موسسات را از چشم دولت ببینند. در دولت های گذشته این موسسه ها مجوز فعالیت دریافت کردند و حمایت هایی از اینها صورت گرفت  تا جایی که قوی و بزرگ شدند و به آنجا رسیدند که از سیاست های بانک مرکزی عدول می کردند و نخستین دود آن هم به چشم مردم رفت.

با این نرخ بهره که بانک ها طلب می کنند هیچ فرد عاقلی، سرمایه گذاری نمی کند و کسی که مسئولیت اقتصادی دولت را می پذیرد نمی تواند برنامه ها را به سرانجام رساند مگر اینکه بحث بانک ها را مدیریت کند.

مازندنومه: با وجود مواهبی که مازندران دارد چرا نتوانسته از این مواهب به درستی استفاده کرده و ثبات و توسعه اقتصادی داشته باشد؟

هرآنچه نیاز است که مازندران استان پیشرفته ای در کشور باشد را اینجا داریم اما چالش هایی وجود دارد که در هم تنیده هستند.

مهمترین چالش مازندران، بحث بیکاری است که به عنوان یک چالش اقتصادی، معضلات فرهنگی، اجتماعی، روانشناختی و روانشناسی را برای مردم ایجاد کرده است.

مازندران در چالش بیکاری، جزو استان هایی با وضعیت قرمز است و رقم بیکاری در مازندران از میانگین کشوری هم بیشتر است.

در جایی که گردشگری و کشاورزی به عنوان صنعت کاربر وجود دارد این حجم از بیکاری، چالش عمده است و برای مقابله با بیکاری، کمتر برنامه ریزی داشتیم.

این بیکاری، معلول یک سری سیاست های نادرست در دیگر حوزه ها است. تولیدات کشاورزی ما در زمین های خرد، همچنان خام فروشی می شود و فروش ما به صورت فله ای است که سود آن به کشاورز نمی رسد و ارزش افزوده ای هم ایجاد نمی کند که سرمایه ای فراهم شده و مشکل بیکاری رفع شود.

در گردشگری هم استراتژی مشخصی نداریم، مازندران قطب اصلی گردشگری در کشور است اما باید بتواند به جریان بین المللی گردشگری متصل شده و برندسازی کند که البته در این زمینه هم برنامه ای نداریم.

صادرات مازندران هم به شکل خام فروشی است در حالی که با وجود این حجم از تولید مرکبات، می توانیم با استقرار صنایع تبدیلی، ارزش افزوده بیشتری در این زمینه کسب کنیم. برنج مازندران جزو بهترین نوع برنج در سطح دنیاست که اگر مشکل مصرف سم در آن حل شود، افراد خاص در دنیا تمایل و توان خرید این برنج را می توانند داشته باشند. به نظرم مشاغل خانگی را می توان در استان توسعه داد و مازندران را کارخانه صنایع تبدیلی، بدل کرد اما این اتفاق هم نمی افتد.

در کنار همه این مسائل، جریان فروش و بازاریابی هم مشکل دیگری است، باید بتوانیم نیازها و خواسته های بازار هدف را بشناسیم که نیازمند سیاستگذاری است. این زنجیره ها به خوبی می تواند در استان برنامه ریزی شود و بخش خصوصی داریم که این کار را انجام می دهد اما مورد حمایت قرار نمی گیرند.

مازندنومه: معضل زباله را هم در استان داریم. حتی در مرکز مازندران هم زباله ها را در کوهستان دفن می کنند و شهردار ساری و استاندار مازندران هیچ کاری در این زمینه انجام نداده اند.

بله، دیگر معضل مهم استان، مسائل زیست محیطی است. در همه جای دنیا موضوع زباله حل شده اما در اینجا مشکل همچنان باقی است. هر نامزد انتخابات شورا و یا مسند شهرداری، شعار رفع معضل زباله را سر می دهد اما وضع همچنان همین است. این سوال برای من مطرح است چرا دنیا توانسته این معضل را حل کند اما در مازندران هنوز مناطقی داریم که بوی تعفن زباله می دهد. فرآیند تولید زباله را تکرار می کنیم و نتیجه آن، از بین رفتن محیط زیست استان است.

ساخت و ساز بی رویه در شهرها و روستاها از معضلات خیلی جدی در مازندران است، زمین های کشاورزی به ویلا تبدیل می شوند و جنگل به زمین کشاورزی، نتیجه آن از بین رفتن محیط زیست و زادبوم مازندران است که ثمره خوبی برای ساکنان بومی ندارد. فضای زیست استان به واسطه این ویلاسازی ها و تخریب جنگل، در خطر است.

ورود فاضلاب کارخانه ها به دریا هم معضل دیگری است که آلودگی دریا را در پی دارد. همه این معضلات در کنار هم باعث شده مازندران استانی سبز اما محروم باشد.

مازندنومه: به نظر شما استاندار آینده مازندران باید چه ویژگی هایی داشته باشد؟

کسی که می خواهد مسئولیت استان را در دولت دوازدهم بر عهده گیرد باید برای رفع همه این چالش ها برنامه داشته باشد و از نخبگان استان برای رفع معضلات، استفاده کند که البته استفاده نکردن از نخبگان هم چالشی است که در فضای فعلی با آن مواجه هستیم. خیلی در این سال ها از نخبگان برای رفع چالش ها، استفاده نشده است.

ما در همین دانشگاه مازندران همکارانی داریم که بسیار فرهیخته بوده و زندگی سالمی دارند، بدون هیچ چشمداشت حاضر به همکاری هستند تا مشکلات استان رفع شود اما چقدر از این ظرفیت، یاری گرفته شده است؟ شاید نخبگان زبان تلخ داشته باشند اما به این معنا نیست که نتوان از اینها استفاده کرد.

کسی که استاندار مازندران می شود باید در حوزه روابط بین الملل و ارتباطات خارجی، وارد شود. استانداری باید شورای روابط خارجی داشته باشد تا بتوانیم با کشورهای همسایه ارتباط بهتری برقرار کنیم. ما در دریای مازندران با این کشورها شریک هستیم و نیاز است این اتفاق بیفتد.