مازندنومه؛ سرویس فرهنگی و هنری، سردبیر: محمد کشاورز -مرمت کار و هنرمند عکاس قائم شهری- از چند سال پیش در ایتالیا مشغول به تحصیل است. او پیش از عزیمت به خارج از کشور در مازندران به پژوهش در حوزه باستان شناسی مشغول بود. کشاورز به تازگی پیرامون غار اسپهبد خورشید تحقیقاتی در خارج از کشور انجام داده است. در همین زمینه با وی به صورت تلگرامی گفتگو کردیم.

*مازندنومه: ابتدا بیشتر از خودتان بفرمایید. این که در چه زمینه ای تحصیل کردید و الان در ایتالیا چه می کنید؟

محمد کشاورز دیوکلایی هستم. متولد شهریور 1363 در شهرستان قائمشهر. دیپلم خود را در رشته هنر گرفتم و مقطع کاردانی و کارشناسی ام را در رشته مرمت و حفاظت ابنیه تاریخی در گرگان و محمود آباد از سالهای 1385 تا سال 1389 گذراندم. از سال 1391 تا به امروز در حال تحصیل در رشته علوم و تکنولوژی حفاظت و مرمت در دانشگاه ساپینزا شهر رم در ایتالیا هستم. دو سالی هست همزمان با تحصیل همکاری ام را با ایزمئو، سازمان مطالعات شرق شناسی رم، آغاز کرده ام، البته با محوریت سواد کوه در مازندران.  

*مازندنومه: در ایران که بودید در چه حوزه هایی بیشتر فعالیت و  روی چه موضوعاتی پژوهش داشتید؟

حوزه فعالیت بنده در ایران مرمت، باستان شناسی، عکاسی و مردم شناسی بوده است. پژوهش های من نیز در مورد قلعه ها، غار قلعه ها، سازه های سنگی منطقه کوهستانی مازندران و روستاهای رو به نابودی بوده که حاصل این پژوهشها به صورت مقاله و همچنین پروژه های سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مازندران بوده است.
*مازندنومه: حاصل این تحقیقات علاوه بر مقاله، آیا به صورت کتاب هم چاپ شده؟

تنها کتاب به چاپ رسیده من «غار اسپهبد خورشید» است که در سال 1391 به چاپ رسید و در حال حاضر در حال نگارش کتابهای «غار کیجا کرچال» و «معماری سازه چوبی مازندران» هستم.

 حدود 13 مقاله هم به چاپ رسانده ام، در حوزه های معماری، باستان شناسی و گردشگری، در دو هفته نامه امرداد، مجله جاده سبز به زبان فارسی، مقالاتی در مجله خبر ایران در امریکا، در مجموعه مقالات بلیط های فرهنگ و هنر به ایتالیایی و مقالاتی به انگلیسی در مجله ایران باستان در بلژیک. بیشتر این مقالات مربوط به مازندران است.

*مازندنومه: شما در سوادکوه روی مرمت باستان شناسی قلعه کنگلو، غار اسپهبد خورشید و کیجا کرچال کار کردید. وضعیت کنونی این بناهای تاریخی مازندران را چگونه می بینید؟ با توجه به این که در سال های اخیر دست اندازی هایی به این بناها و خسارت هایی نیز به آنها وارد شده است.

همکاری بنده در این سایتها و محوطه های با ارزش مازندران که همانند الماس می درخشند، با سرپرستی دکتر سامان سورتیجی و مدیریت میراث فرهنگی بوده است. سختی کار در این مناطق باعث شد که به راحتی هر محققی به سوی این محوطه ها نرود.

 متاسفانه زمانی که بنایی از چرخه حفاظت خارج می شود، مخصوصا بناهای منطقه کوهستانی، دچار آسیبهای طبیعی و بعد دسترسی حفاران غیر مجاز می شوند. این تلخ ترین مسئله در مورد وضع کنونی این آثار است، که حقیقتا یگانه هستند.

توصیف بی توجه این آثار همانند راهی کردن پدر و مادر به خانه سالمندان است. به نوعی ما در حال فراموشی دست ساخته های بشر در منطقه هستیم.

*مازندنومه: به تازگی شما پژوهش های نویی از کاربرد چوب در غار اسپهبدخورشید انجام داده اید که برای اولین بار به یافته های جدیدی نیز رسیده اید. در این زمینه توضیح دهید.

خوشبختانه با استقبال بالایی که از غار اسپهبد خورشید در ایتالیا شده است، تیم باستان شناسی طراحی شد که به مطالعه وضع موجود و داده های این جانب که حاصل 7 سال کار میدانی بوده است، می پردازیم.

 در کنار تمام این مطالعات، با نمونه برداری از چوبهای به کار رفته در ساختار معماری غار اسپهبد خورشید، پایان نامه دانشگاهی ام بر روی گونه شناسی، عمر درخت، نحوه برداشت و برشهای چوب است که بسیار با اهمیت خواهد بود.

 مطالعه بر روی این نمونه ها به گونه ای اطلاعاتی خواهد داد در راستای تغییرات جغرافیایی، پوشش گیاهی که برای منطقه ، این داده های آزمایشگاهی موثر خواهد بود.

 بنده با پروفسور لورنزو کنستانتینی، باستان شناس  معروف ایتالیایی که سالها در این حوزه کار کرده اند و دکتر روبرتو دان ایران شناس وپروفسور لاورا سادوری گیاه باستان شناس ایتالیایی این پایان نامه را پیش می بریم.

*مازندنومه: آیا یافته های تازه شما در باره چوبهای اسپهبدخورشید در جایی منتشر شده است و بازتاب آن در محافل علمی خارج و داخل از کشور چه بوده است؟

در حال حاضر در مقاله ای در ایتالیا بسیار مختصر در مورد چوب اشاره شده است.  همچنین در زمستان امسال در کنگره معماری و شهر سازی بابلسر در مورد مصالح و بالاخص  چوبهای به کار رفته صحبت به میان آوردم. اما اوایل زمستان 1396 با فارغ التحصیلی بنده اولین خروجی مقاله ای علمی در مورد چوبهای مورد استفاده در غار اسپهبد خورشید روبرو خواهیم بود.

این پژوهشها همچنان ادامه خواهد داشت و شامل همکاری چند دانشگاه معتبر دیگر در ایتالیا خواهد بود. بخش مطالعات چوب به کار رفته در سازه مطمئنا دو سال دیگر و شاید کمتر  ادامه خواهد داشت و در هر بخش به صورت مقاله ارائه می شود.

*مازندنومه: پژوهش های بعدی تان در چه زمینه ای خواهد بود و آیا تصمیم دارید به ایران برگردید و در داخل کشور پژوهشهای خودتان را ادامه دهید؟

پژوهشهای بعدی اینجانب با گروه ایتالیایی تشکیل شده، بیشتر با محوریت سوادکوه و مازندران خواهد بود، به همین دلیل برای کار میدانی در ایران حضور خواهیم یافت. همزمان با پروژه ایران، با همین گروه در کشور ارمنستان نیز همکاری خواهم داشت. شاید بتوان گفت اولین پژوهشگر باشم که در ایتالیا در حال معرفی استان با شکوه مازندران به صورت علمی است. حضور بنده در بیرون از ایران شاید موجب اشنایی بیشتر گروههای علاقه مند به استان مازندران باشد و همانطور که می دانیم امکانات موجود در اروپا می تواند راه را اسانتر کند برای شناخت بیشتر کشورمان.

*مازندنومه: و سخن پایانی و حرف نگفته؟

مطالعه و شناخت مناطق بکر و نا شناخته ایران و مخصوصا برای ما که مازندران را مطالعه می کنیم، نیاز به امادگی فیزیکی به علت سختی کار در کوهستانها و امادگی فکری و سواد بالا دارد.

شناخت امروز ما نسبت به تاریخ و آثار به جا مانده در استان راهی خواهد بود برای آینده فرهنگی و اقتصادی کشورمان. اتفاقی که این سالها در خاک ایتالیا مشاهده می کنم. از کوچکترین اثر به جا مانده حفاظت می کنند که روزانه هم گردشگر را جذب کرده و هم اثر را زنده نگه می دارند و هم اقتصاد را معنا دار رو به جلو می برند.

 کار در کوهستان های مازندران به تنهایی پیش نمی رود، هرگز. نیازمندی به گروه متخصص اولین اصل پیشبرد کار فرهنگی است. متاسفانه عده ای فکر می کنند ابنیه تاریخی استان ارث پدری است،  اما نباید فراموش کنند تاریخ و آثارش برای تمام جهانیان است. در آخر یادی می کنم از دکتر منوچهر ستوده، که جاودان هستند همیشه و ما همگی در این راه مدیون زحمات شان هستیم.