مازندنومه؛ سرویس اجتماعی، محمدحسین ملایی کندلوسی: دریاچه «ولشت» یکی از 10 دریاچه دارای آب شیرین ایران در منطقه مرزن‌آباد است. این دریاچه در داخل کاسه بزرگی از زمین‌هایی با خاک رانشی و فرسایشی شکل گرفته و آب آن از چشمه‌های جوشان میان دریاچه و نزولات جوی تأمین می‌شود.

این دریاچه که یکی از مقاصد مهم گردشگری طبیعت برای گردشگران داخلی و خارجی است، این روزها حال و روز خوشی ندارد و خطر شکافتن و رانش دیواره کوهی قسمت جلویی، به خاطر فعالیت دو کارگاه معدن شن و ماسه و برداشت از کوه‌های پایین دست در امتداد تاج، آن را تهدید می‌کند. موضوعی که برای مناطق پایین دست و حتی شهرهای نوشهر و چالوس هم می‌تواند تهدید باشد.

ساکنان روستاهای اطراف این مطنقه مخالفت خود با فعالیت معدن شن و ماسه و ایجاد شهرک معدنی تهیه مصالح ساختمانی را با صدور نامه‌ای به استاندار مازندران اعلام و نامه را با مهر و امضای مسئولان این روستاها به عنوان اعتراضی رسمی منتشر کرده‌اند.

تهدید طبیعت و مردم

یکی از اهالی این منطقه اظهار کرد: دو کارگاه شن و ماسه در منطقه معروف به «پل ذغال» چالوس از 10 سال پیش تاکنون فعالیت‌شان آغاز شده و همچنان مشغول به کار هستند که این فعالیت سبب بروز مشکلات زیست‌محیطی شده است.

«فرج‌الله طاهرنژاد» افزود: ایجاد معادن در این منطقه می‌تواند با ضعیف شدن بستر مناطق اطراف دریاچه ولشت که اطراف آن سرزمین ناپایدار و رانشی است، دو شهرستان نوشهر و چالوس را تهدید کند. باید کارشناسان زبده به این مهم رسیدگی دقیقی کنند. البته این اقدامات همین حالا هم طبیعت و گونه‌های گیاهی و جانوری و نیز آبزیان رودخانه چالوس را تهدید می‌کند.

این دوستدار محیط زیست تصریح کرد: وجود گرد و غبار و ریزگرد معادن مذکور، تمامی محصولات و فضای سبز و باغ‌های اطراف را هم تحت تأثیر قرار داده و حتی سلامتی ساکنان روستاهای اطراف را نیز هدف قرار داده است. این معادن دقیقاً در مسیر باد دره پل ذغال به سمت روستاهای بیرون بشم و شهر مرزن‌آباد قرار دارند و هر نوع آلودگی در مسیر این جریان باد قرار بگیرد به محل سکونت مردم می‌رسد. از مسئولان محترم دست‌اندرکار استدعا داریم در رابطه با جانمایی این معادن تجدید نظر کنند و با توقف عملیات معادن فوق، جلوی فاجعه غیرقابل جبران را بگیرند.

وی بیان کرد: چند سال قبل در گزارشی که از تلویزیون پخش شد، زمین‌های اطراف دریاچه «ولشت» را رانشی اعلام کردند که در پی آن جهادکشاورزی اقدام به ساخت سد به صورت مختصر کرد تا بتوانند به طور موقت مشکل را برطرف کنند. اتفاقاً تا حدودی موفقیت‌آمیز بود، ولی اکنون فعالیت‌های کارگاه شن و ماسه و انفجارهای آن علاوه بر آلودگی‌های زیست‌محیطی و نابودی گونه‌های جانوری سبب شده هزینه‌هایی که از سوی جهادکشاورزی انجام شده تحت‌الشعاع قرار بگیرد.

طاهرنژاد گفت: اگر آب دریاچه «ولشت» رها شود سیلاب بزرگی رخ می‌دهد که خسارات آن ممکن است بسیار زیاد و غیرقابل جبران باشد. تلاش ما این است تا مسؤولان متوجه این خطر بزرگ شوند و جلوی آن را بگیرند. در کنار همه این مشکلات و خطرات، نه تنها کشاورزی و باغ‌های منطقه نیز بر اثر گرد و غبارهای ناشی از فعالیت این کارخانه شن و ماسه دچار خسران شدند، بلکه تنفس هم گاهی برای مردم مشکل می‌شود.

«ولشت» یعنی رانش

یکی دیگر از اهالی این منطقه نیز گفت: واژه «ولشت» در زبان مازندرانی به معنای رانش است. اصلا این دریاچه به خاطر رانشی بودن زمین و به وجود آمدن دریاچه بر اثر یک رانش بزرگ «ولشت» نام گرفته است. خاک‌های اطراف دریاچه هم نشان‌دهنده رانشی بودن شدید این منطقه است.

«سعدی فاخری» افزود: ارتفاع دریاچه «ولشت» از سطح دریای آزاد 1100 متر است و دره «پل ذغال» در ضلع شرقی یا جلوی این دریاچه قرار دارد. پوشش‌های گیاهی که دولت سال 1363 در این منطقه ایجاد کرد، برای حفظ و حراست از دریاچه «ولشت» و جلوگیری از رانش بسیار مفید واقع شد. البته این طرح باید در بالادست دریاچه نیز انجام می‌شد.

وی تصریح کرد: برداشت هرگونه سنگ‌‌دانه و خاک در اطراف دریاچه «ولشت» سبب تخریب بسیار شدید این دریاچه و خطر شکاف و رانش این دریاچه 24 هکتاری با عمق بین 35 تا 50 متر آب می‌شود. مهم‌ترین خطری که این دریاچه را تهدید می‌کند، بروز رانش‌هایی است که در جلوی آن و منتهی به «پل ذغال» ایجاد شده است. عمق آن از نقطه صفر جاده تهران در پایین‌دست تا تاج این دریاچه 800 متر است.

ایجاد شکاف در صد متری دریاچه

این فعال محیط‌زیست اظهار کرد: شکاف‌های زمین در فاصله 100 متری دریاچه «ولشت» ایجاد شده و زمین نشست کرده است که باید برای جلوگیری از روند افزایش و پیشرفت این شیارهای عمیق، طرح آبخیزداری و پوشش گیاهی در آن انجام شود. ولی نه تنها این کار صورت نگرفت، بلکه با توجه به فعالیت 2 کارگاه شن و ماسه در پایین‌دست دریاچه «ولشت» همراه با برداشت سنگ‌دانه‌ها و خاک‌برداری از 10 سال پیش تاکنون و نیز واگذاری 54 هکتار دیگر از منابع ملی برای برداشت از کوه، خطر شدید تخریب دریاچه «ولشت» و مناطق پایین‌دست را تهدید می‌کند.

فاخری گفت: آنچه که الان دریاچه «ولشت» را حفظ و نگهداری می‌کند لایه‌های ضعیف و ظریف آهکی است که این نیز بر اثر ارتعاشات ناشی از انفجارها و برداشت‌های بی‌رویه کارگاه شن و ماسه در پایین‌دست دریاچه و همچنین وقوع سیلاب‌های فصلی، امکان از بین رفتن این لایه‌ها وجود دارد. این خطر جدی وجود دارد که این شکاف‌های مویی این لایه‌ها، تبدیل به شکا‌ف‌های بزرگ‌تر شده و مرگ دریاچه «ولشت» را در آینده نزدیک رقم بزند.

وی درباره ایجاد شکاف و شیار بزرگی که در پایین‌دست دریاچه «ولشت» ایجاد شد، افزود: در یکی از سال‌ها سیلی به وقوع پیوست و آب دریاچه سرریز شد و‌ در قسمتی که الان شیار بزرگی دیده می‌شود در مساحتی به وسعت 2 هزار متر مربع جمع شد و فرو رفت. پس از مدتی در یک شب و در یک لحظه این شکاف و شیار به وجود آمد، در حالی که قبلاً همین‌جا یک تپه وجود داشت.

«عزت‌الله جعفرصالحی» نیز یکی دیگر از اهالی منطقه است که در بازدید میدانی همشهری از این منطقه حضور یافت. وی گفت: فعالیت معدنی با تخریب چشم‌اندازها و مناظر طبیعی که با ضوابط ‌زیست‌محیطی همخوانی ندارد‌، اقتصاد مبتنی بر گردشگری را نابود می‌کند. وجود ریزگردها علاوه بر نابودی اقتصاد مبتنی بر کشاورزی و دامداری، منجر به بروز بیماری‌های جدی تنفسی می‌شود.

فعالیت معادن برای دریاچه تهدید نیست

اما نظر فعالان بخش معدن مخالف نگاه فعالان محیط زیست و اهالی منطقه است. رئیس انجمن معدن خانه صنعت و معدن غرب مازندران با بیان این‌که فعالیت معادن پایین‌دست دریاچه برای آن تهدید محسوب نمی‌شوند، گفت: معادن پایین تأثیری در رانش دریاچه ولشت نخواهد داشت، بلکه این دریاچه توسط جاده ایجاد شده تهدید می‌شود.

«عبادالله باران‌چشمه» اظهار کرد: جاده دسترسی ایجاد شده به این دریاچه تهدید و خطر برای ولشت است. چون این جاده بر روی توده لغزشی قرار دارد. بار رسوبی که از بالادست وارد دریاچه می‌شود و ساخت‌و‌سازها هم روی توده رانشی قرار گرفته است.

وی اظهار کرد: چند سال پیش مسئولان وقت در یکی از قسمت‌های دریاچه ولشت کانالی را ایجاد کردند تا در صورتی که میزان آب این دریاچه از حد مجاز بیشتر شد سرریز نکند و از طریق این کانال تخلیه شود که تعادل برقرار بماند. اما از زمان احداث تاکنون ذره‌ای آب وارد آن نشده است.

رئیس انجمن معدن خانه صنعت و معدن غرب مازندران در مورد پیامدهای انجام انفجار در نزدیکی‌های دریاچه ولشت نیز تصریح کرد: انفجاری در معدن پایین دست صورت نمی‌گیرد و ارتعاشات ناشی از فعالیت آن در حدی نیست که بخواهد به دریاچه برسد

باران‌چشمه با اشاره به نگرانی مردم منطقه در مورد ریزگردها و گرد و خاک ناشی از فعالیت معدن در منطقه گفت: معدن‌دارانی که پروانه بهره‌برداری دارند ملزم به رعایت اصول زیست محیطی هستند. بنابراین، زمانی که وزش باد به سمت روستا است، مسئول فنی در آن زمان باید جلوی فعالیت اکتشاف یا استخراج را بگیرد تا زمانی که باد در جهت مخالف قرار بگیرد. به این شکل گرد و خاک ناشی از فعالیت معدن در مناطق مسکونی پیرامون معدن و مقابل دره پخش نمی‌شود و مشکلی ایجاد نمی‌کند.