مازندنومه؛ سرویس فرهنگی و هنری، اشکان جهان‌آرای: مؤسسه فرهنگی هنری پارپیرار با همکاری بنیاد هم‌اندیشان تبری، عصر نخستین روز مردادماه همزمان با آغاز نوروز سال 1530 تبری همایش «موانع فرهنگی توسعه پایدار مازندران» را در تهران برگزار می‌کند.

این همایش از ساعت 16:30 در سالن حکمت کتابخانه ملی ایران آغاز می‌شود.

«ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان و توسعه پایدار؛ شناسایی موانع و راهکارها»، «ارزش‌ها و نگرش‌های مازندرانی‌ها در حوزه‌های مزیت‌دار توسعه پایدار مازندران»، «چالش‌ها و راهکارهای مشارکت در توسعه پایدار مازندران» و «باورهای بومی و دینی و تأثیر آن در توسعه پایدار مازندران» موضوع‌های اصلی این همایش هستند.

«سعید غلامی نتاج» عضو شورای سیاستگذاری این همایش و مدیرعامل کانون توسعه پایدار امیرکلا در گفت‌وگو با همشهری به چند پرسش درباره اهداف و ویژگی‌این همایش پاسخ داد:

*سمن‌ها عموما ساختار فعالیت عملگرا دارند. چه شد که این بار به سمت برگزاری همایش تغییر مسیر داده شد؟

درست است، سمن‌ها معمولا سراغ همایش نمی‌روند و در حد فرهنگسازی برای حوزه‌های مختلف گام برمی‌دارند. سبک ما در این 15 سال فعالیت همین بود و بر آن ایده مصمم هستیم که باید گام عملی برداشت؛ حتی اگر کوچک باشد. باید موفقیت‌های کوچک را تجربه کنیم و آن ها را در کنار هم قرار دهیم. این ایده به قوت خودش باقی است. اما برای این که فعالان و طیف‌های تحول‌خواه و توسعه‌خواه را گرد هم بیاوریم تصمیم گرفتیم زمینه‌ای ایجاد کنیم که هسته‌های اولیه توسعه پایدار شهرستانی، محله‌ای، منطقه‌ای و روستایی و شهری گرد هم بیایند. هر چند که نتایج این همایش در اختیار مردم و رسانه‌ها و مسئولان قرار می‌گیرد، اما خروجی دیگرش این است که افراد و سمن‌های تحول‌خواه و طرفدار توسعه‌پایدار مازندران همدیگر را پیدا کنند. انتقال تجربه‌ای بین این افراد انجام شود و تجربه‌ها به شهرهایی که سمن‌های توسعه‌محور شکل ندادند منتقل شود تا گام بعد مانند دانه‌های تسبیح کنار هم قرار بگیرند و توسعه پایدار مازندران با انسجام و پیام واحد شکل بگیرد. یعنی توسعه مازندران از مسیر توسعه محله، شهر و شهرستان عبور کند. این همایش مقدمه‌ای است برای این که دغدغه‌مندان توسعه مازندران به صورت یکپارچه در کنار هم فعالیت کنند.

*یعنی با همایش این اتفاق می‌افتد؟

این همایش بخشی از سلسله نشست‌های تخصصی توسعه پایدار مازندران است و امیدواریم که با بضاعت اندک‌مان چندین همایش‌ نیم روزه یا یک روزه برگزار کنیم. آرزو داریم مشابه این فرآیند را را در مناطق دیگر هم دوستان برگزار کنند. ممکن است 10 محور اولویت‌دار برای همایش موانع فرهنگی توسعه پایدار مازندران داشته باشیم، اما امید داریم دیگران هم به این عرصه ورود کنند و برخی از اولویت‌های دیگر استان را مد نظر قرار دهند. این همایش نقطه آغازی برای الگوسازی و تهیه مدلی است که توسط تشکل‌های دیگر پیش برود. ما آغاز نمی‌کنیم که تمام کنیم. آغاز می‌کنیم که بگوییم شدنی است و دیگران ادامه دهند.

*عوامل زیادی در توسعه‌نیافتگی مازندران دخیل هستند. چرا «موانع فرهنگی» توسعه پایدار؟

شورای سیاستگذاری برای این همایش چندین نشست تخصصی با حضور افراد متخصص در حوزه‌های مختلف از سراسر مازندران برگزار کرد. سعی کردیم روح مشارکتی را در اعضای شورای سیاستگذاری هم رعایت کنیم. با حضور آن‌ها پیش همایشی داشتیم و مسائل و چالش‌های توسعه پایدار مازندران را پیش از همایش تجزیه و تحلیل کردیم. این عنوان حاصل سلسله گفت‌و‌گوهای داخلی شورای سیاستگذاری است. دوستان پس از گفت‌و‌گوهای فراوان به این جمع‌بندی رسیدند که مازندران با وجود ظرفیت‌های توسعه‌ای فراوانی که دارد، در نقطه مناسبی از توسعه نیست. این پرسش بزرگی است که چرا منطقه مستعدی مانند مازندران با این همه استعداد و ظرفیت جغرافیایی، اقلیمی، انسانی و فرهنگی، در شاخص‌های توسعه وضعیت مناسبی ندارد و چرا در حوزه‌های مزیت‌دار توسعه مازندران استعدادها به فعلیت نمی‌رسند؟ گویی لنگری پای ما را گرفته است و نمی‌توانیم پیش برویم که آن هم در حوزه ارزش‌ها، باورها و نگرش‌ها و قلمرو فرهنگی است. اندیشه‌ها برای توسعه مازندران کمک کار نیستند. جای این که دست هم را بگیریم پای هم را می‌گیریم. این‌ها ریشه در اندیشه دارد. نگرش‌ها و باورها مانع ایجاد می‌کند که نمی‌توانیم با همکاری هم مشکلات را برطرف کنیم. برای همین به عنوان اولویت نخست به «موانع فرهنگی توسعه پایدار» می‌پردازیم. می‌خواهیم بگوییم چه موانع فرهنگی‌ای در این راه وجود دارد.

*این امر و مسأله بخشی‌نگری به مردم اشاره دارد یا مدیران منطقه‌ای و استانی؟

نکته مهمی است. شاید تلقی اولیه این باشد که چون برگزارکنندگان به نوعی تشکل‌های مردمی هستند انگشت اتهام را می‌خواهند به سمت مدیران نشانه بگیرند و بگویند چون آن‌ها فرهنگ مشارکت ندارند توسعه نمی‌یابیم. اما این طور نیست. ما موضوع توسعه را موضوعی می‌دانیم که بازیگران مختلفی دارد. اگر اقلیمی توسعه یابد، آن موفقیت برآیند بازی بازیگران و ذینفعان است و اگر نه باز هم بازیگران و ذینفعان کارآمد و موفق نبودند. لذا نمی‌توانیم سهم هیچ کدام را نادیده بگیریم. مردم و مسئولان هر دو در توسعه استان مؤثر هستند. اما یک لایه سوم هم بین مردم و مسئولان تصویر می‌کنیم که تشکل‌های مردمی و سمن‌ها هستند.

در دنیای امروز برای مسائل اجتماعی سه نوع بازیگر داریم؛ مسئولان رسمی، مردم و تشکل‌ها. برای توسعه پایدار مازندران از بُعد فرهنگی نیازمندی که هر سه این بازیگران در نقش‌های خودشان بازنگری داشته باشند. هم مردم باید به گونه دیگری بیندیشند و عمل کنند، هم مسئولان به شیوه دیگر بیندیشند و اقدام کنند و هم نقش مهمی بر عهده تشکل‌هاست که بتوانند رابط خوبی بین مردم و مسئولان باشند. سمن‌های ما اگر خوب و پرقدرت عمل کنند می‌توانند به توسعه استان کمک کنند. موانع فرهنگی توسعه پایدار مازندران این سه عنصر را در خود دارد. وقتی درباره موانع فرهنگی صحبت می‌کنیم شامل هر سه بخش می‌شود و هر سه عامل را در توسعه‌نیافتگی شریک می‌دانیم. بنابراین این ریشه‌یابی اختصاص به یک قشر خاص ندارد.

*همایش‌ها معمولا در ایران ساختاری تئوریک و نظری دارند. این با سبک کار سمن‌ها که عملیاتی کار می‌نند متفوات است. چه تدبیری اندیشیده شده که این همایش در ساختار فعالیت‌های عملیاتی قرار بگیرد؟

از نخستین نشست‌های شورای سیاستگذاری همه اعضا به صراحت تأکید داشتند که همایش تبدیل به نمایش نشود. تجربه بدی از همایش‌هایی که به مقصود نرسیدند وجود دارد. به شدت از حضور در میسر تجربه شده دیگران پرهیز می‌کنیم. همین که همایش به سمت ارائه مقالات نرفت بیانگر دوری از همایش‌زدگی است. ما به این نتیجه رسیدیم که اگر نخبگان و فرهیختگان هم‌اندیشی کنند به موفقیت بیشتری می‌رسیم و باید بتوانیم در قالب همایش توسعه را تمرین کنیم. یعنی اگر برای توسعه استان نیاز داریم همه بزرگان و صاحبنظران و متخصصان در کنار هم قرار بگیرند و هم‌اندیشی و همدلی کنند، برای همایش هم همین است. در همایش هم باید افراد دارای دغدغه و آگاه، آخرین نکات حاصل تجربه و تخصص را بیان کنند. اگر این طور پیش برویم می‌توانیم انتظار داشته باشیم همایش مسیری متفاوت و درست را طی می‌کند. برای همین به سمت سلسله نشست‌های تخصصی پیش رفتیم که هم‌اندیشی نخبگان شکل بگیرد.

برای توسعه مازندران مکتوباتی مانند مقالات و پایان‌نامه‌ها وجود دارد. هر چند که همیشه باید در حوزه دانش فعال بود و باید تولید مبانی علمی را در دستور کار داشت و هنوز به کیفیت اصلی پژوهش در باب مازندران نرسیدیم، اما پژوهش باید به حلقه ترویج متصل شود. یعنی عصاره مطالعات و سیاست‌های پژوهشی باید از طریق سیاست‌های ترویجی به اطلاع مردم و مسئولان برسد تا عملگرایی مبتنی بر اندیشه رقم بخورد.

همایش «موانع فرهنگی توسعه پایدار مازندران» به دنبال این است که بستری ایجاد شود تا پژوهش‌های انجام شده آماده اجرایی شدن شوند. رسالت ما این است که عصاره و نتیجه پژوهش‌های انجام شده در سطوحی مورد بازنگری قرار گیرد تا عصاره و حرف‌ها به تدریج در افکار عمومی به مطالبه تبدیل و از سوی سیاستگذاران و مدیران اجرا شود. باید تلاش کنیم که حوزه نظری و حوزه عملی را کنار هم بیاوریم. یعنی در فعالیت‌های تشکلی و مردمی یک کارگاه عملی توسعه داشته باشیم و به آموزه‌های توسعه برسیم. سعی کنیم همان آموزه‌های توسعه‌ای را پیاده کنیم و پس از آن دستاوردها را به حوزه نظری برگردانیم تا بار دیگر نقاظ ضعف و قوت یا فرصت‌ها و تهدیدها بررسی شود. یعنی رفت و برگشتی در حوزه نظری و عملی داشته باشیم. این به عنوان یکی از مدل‌های تشکلی باید در مقیاس بزرگتر در مازندران شکل بگیرد.

*با افزایش تعامل بین نخبگان و مدیران و سمن‌ها این هدف محقق می‌شود؟

فعالیت آغاز شده نافی تلاش‌های انجام شده و در حال انجام نیست. نه آن‌ها را نفی می‌کنیم و نه می‌گوییم جایگزین افراد دیگر هستیم. در استان سازمان برنامه و بودجه داریم، اسناد توسعه‌ای نوشته شده و اجرا می‌شود. دستگاه‌های اجرایی داریم، بودجه تصویب می‌شود و برنامه هست و دغدغه‌مندانی حضور دارند که موضوعات توسعه استان را پیش می‌برند. اما در این نقطه نامناسبی از نظر توسعه هستیم که امروز می‌بینیم. اگر بخواهیم اتفاق جدیدی بیفتد باید بازیگری را به بازیگران پیشین توسعه مازندران بیفزاییم تا امید داشته باشیم با انرژی جدیدی که به این بخش اضافه شده، توسعه مازندران سریع‌تر پیش برود؛ این عنصر جدید مردم مازندران هستند. مردم اگر به عنوان یکی از بازیگران مهم توسعه پایدار به عرصه بیایند توانی جدید به توان پیشین افزوده شده و می‌توانیم بیشتر، بهتر و سریع‌تر به پیش برویم. این بازیگر که دیر به بازی دعوت شد، یک نقش خوب می‌تواند ایفا کند که ما را به توسعه مازندران امیدوار می‌کند.

اگر مردم وارد میدان شوند چند نقش را می‌توانند همزمان ایفا کنند؛ یک این که انتخاب‌های بهتر و معطوف‌ به توسعه پایدار مازندران خواهند داشت و در انتخاب‌ها به کسانی که در این حوزه می‌توانند گام عملی بردارند اطمینان می‌کنند. نکته بعدی این که اگر به عنوان ناظر و مطالبه‌گر توسعه پایدار مازندران ایفای نقش کنند می‌توانیم امید داشته باشیم مسئولان با دقت و سرعت بیشتری به وظایف خود در قبال توسعه پایدار مازندران عمل کنند. ویژگی دیگر این است که مردم مازندران این پیام را دریافت می‌کنند که یک پای توسعه خودشان هستند و تا در مسیر توسعه قرار نگیرند با بهترین امکانات و مسئولان و بودجه به توسعه دست پیدا نمی‌کنند. لذا این بازیگر آخر را اگر بتوانیم خوب وارد میدان کنیم، قطعا فرآیند توسعه در مازندران سرعت بیشتری خواهد گرفت و در مسیر درست قرار می‌گیرد.