مازندنومه؛ سرویس فرهنگی و هنری، سردبیر: جشنواره فیلم كوتاه وارش از سال 1378 کلید خورد. مهدی قربان پور که آن زمان جوانی 20 ساله بود، طرح جشنواره را به دلاور بزرگ نیا ـمدیر كل وقت فرهنگ و ارشاد اسلامی مازندران ـ ارائه داد و سپس کار شروع شد. آن سال جشنواره به صورت استانی برگزار و سال بعد هم منطقه ای و در ادامه سراسری و بین المللی شد.

در سال 79 پنج استان در جشنواره حاضر شدند. سال 80 جشنواره برگزار نشد، اما سال 81 جشنواره ملی و كشوری شد و در تقویم معاونت سینمایی وزارت ارشاد به ثبت رسید. در سال 83 نیز جشنواره وارش بین المللی شد. آن سال ده كشور و 19 مهمان خارجی به بابل آمدند.

قربانپور که از پایه گذاران جشنواره فیلم کوتاه وارش است، اردیبهشت سال 1386 در گفتگو با مازندنومه بیان داشت: «در اثنای برگزاری جشنواره چهارم وارش، بزرگ نیا به سازمان میراث رفت و رجایی آمد. رجایی نتونست با مجموعه هماهنگ شود و سلیقه های شخصی را در كار دخالت می داد. مثلاً دبیرخانه را تعطیل كرد و به ساری آورد! البته دیگر دبیرخانه نبود و شده بود انباری!»

در دوره ی اول 7 میلیون تومان، دوره ی دوم 21 میلیون تومان و دوره سوم هم كه جشنواره سراسری شده بود حدود 53 میلیون تومان هزینه اجرای وارش شده بود. اما در دوره چهارم جشنواره وارش 72 میلیون تومان هزینه داشت که به خاطر تغییرات مدیریتی در اداره کل ارشاد، بخشی از هزینه ها را قربان پور خودش پرداخت!

اینک اما جشنواره بین المللی فیلم کوتاه وارش پس از سپری کردن 8 دوره و بعد از تعطیلی های بسیار، با حضور قربانپور دوباره استارت خورده است. در دبیرخانه تازه شکل گرفته نهمین دوره فیلم کوتاه وارش، با این مستندساز برجسته بابلی و دبیر نهمین جشنواره گفتگو کردیم.

*مقدمه رو بگویید تا سر صحبت وا شود.

-به خاطر ظرفیت های زیادی که در زمینه فیلم کوتاه و مستند در مازندران داشتیم، جشنواره وارش را 19 سال پیش برای اجرای کارهای جدی تر و بزرگ تر پایه گذاری کردیم. یادم می آید که با آقای بزرگ نیا به تماشای یکی از مستندهایم نشسته بودیم و در همان جلسه پیشنهاد فیلم کوتاه وارش را دادم. هر چند بدنه اداره کل ارشاد آن روزگار اداری و رسمی بود و نگاه فرهنگی در بین پرسنل ارشاد وجود نداشت، به تدریج به دلیل حضور آقای بزرگ نیا و توجهات و جدیت ویژه ایشان، همراه شدند.

*از روز اول موضوع جشنواره فرهنگ عامه بود؟

- بله، به این فکر می کردیم که خاص تر و با جشنواره های دیگر تفاوت داشته باشیم. هر چند آن سال ها جشنواره های جدی در کشور نداشتیم. آن زمان جشنواره فیلم رشد را داشتیم و جشنواره فیلم فجر و فیلم کوتاه تهران و یادگار و این ها بود. بعد از وارش، جشنواره های فیلم حقیقت و یاس و عمار و جشنواره های دیگر ظهور یافتند. وارش در دوره خود نگاه ها را به خود جلب کرده بود.

*بعد از دوره چهارم با آمدن دولت احمدی نژاد شما کنار کشیدید.

-خب طبیعی بود با روی کار آمدن دولت نهم، اقبالی به سمت من نبود. خودم هم دنبال فضاها و کارهای بزرگ تری بودم تا پشت دوربین برگردم. البته همان زمان که جشنواره را برگزار می کردیم در حوزه سینما فعالیت می کردم، ولی با آمدن دولت نهم انگیزه ای برای اجرای وارش نداشتم و دنبال فیلمسازی خودم رفتم. اساساً مدیریت این دوره مساله فیلم و سینما برای شان مهم نبود و فقط می خواستند جشنواره ای برگزار شود که کاری انجام شده باشد و خودی نشان داده باشند.

*خب وارش 19 سال پیش کلید خورد، اما  8 دوره برگزار شد. شبیه گاهنامه ای شده که مدیرش هر وقت پول دارد، چاپش می کند و منظم نیست. گاهی فاصله این قدر زیاد شده که وارش از یادها رفته. با این پیشینه نامرتب و ناموزون، کار برای برگزاری یک جشنواره قوی برای شما سخت نیست؟ انگار از صفر باید همه چیز را شروع کنید.

-درسته، البته چهار دوره اول منظم برگزار شد. هر جشنواره ای باید قبل از برگزاری از سازمان سینمایی مجوز بگیرد.  الان دفتر جشنواره وزارت ارشاد به پیشینه نامرتب جشنواره نگاه می کند. ما تلاش کردیم که مجوز وارش صادر شود. همین تداوم نداشتن وارش باعث شده وزارت ارشاد برای دادن مجوز اجرا، انگیزه ای نداشته باشد و به قضیه جدی نگاه نمی کند.

حق با شماست. ما دوباره داریم جشنواره وارش را از پایه شروع می کنیم. حتی کارهای زیرساختی جشنواره از بین رفته. همین مکانی که داریم با هم گفتگو می کنیم، مهمان سرای اداره ارشاد بابل بود که به دفتر جشنواره وارش تبدیل شده است. این مهمان سرا هیچ کاربردی نداشت و مدت ها بلا استفاده بود. هر چه این جا می بینید، برای جشنواره آماده سازی شده و کار ما را مشکل کرده است.

*در ایران اغلب با تغییر دولت ها، پایه و ساختار و طرح جشنواره ها هم تغییر می کند یا کلاً از بین می رود. برای همین مجبور هستید دوباره کاری کنید.

-درسته، احیا کردن دشوارتر از بنیان گذاشتن است و ما در حال طی همین مسیر هستیم. مجتمع سینمایی ارشاد بابل شاید 16 سال است که استفاده ویژه ای از آن نمی شود. شما بروید داخل ساختمان را ملاحظه کنید. می بینید در بیشتر اتاق ها بسته است. این اتفاق خوبی نیست. مجتمعی که می تواند برای چندین نفر کارآفرینی بکند، به غیر از بخش سینما هنر و تجربه اش، در سایر بخش هایش فقط کار اداری انجام می شود. بعد از برگزاری جشنواره در سال 83 قرار شد این مکان کاخ جشنواره فیلم وارش شود. در واقع مجتمع سینمایی بابل به این دلیل راه اندازی شد که کاخ جشنواره وارش باشد، اما می بینید که کم ترین سهم ساختمان به وارش تعلق دارد.

*یادم می آید که در وارش چهارم از طبقات این مجتمع شما استفاده کردید. گالری و نمایشگاه داشتید و چیزهای دیگر.

-بله، در سال 83 دو طبقه گالری داشتیم. آثار هنرمندان تجسمی اهل مازندران و غیر مازندرانی را به نمایش گذاشتیم. نمایشگاه فرهنگی بزرگی داشتیم که دوستان می گفتند بزرگ ترین نمایشگاه فرهنگی بعد از انقلاب در بابل بوده است. نمایشگاه عکس کاسپین، دریای دوستی را برگزار کردیم. در واقع وارش را بهانه ای برای اجرای کارهای فرهنگی بزرگ کرده بودیم. الان از این فضای نمایشگاهی، استفاده اداری می شود. این مجتمع مثل خانه هنرمندان ایران می تواند فعال و همه درهای آن باز و برنامه های هفتگی، ماهانه و سالانه داشته باشد.

*ارشاد مانند بسیاری از دستگاه های دیگر، دچار روزمرگی است. علاقه مندند صبح ها صرفاً کار اداری انجام دهند و عصرها هم در منزل شان باشند. ما روستای کوچکی داریم در قائم شهر که نزدیک به 4 است در آن جا کلاس های شاهنامه خوانی برگزار می کنند. بسیاری از کارگاه های ادبی و رونمایی از کتاب و مانند این ها در کافه ها برگزار می شود. در حالی که درهای ارشاد بسته است.

-من معتقدم از این مجتمع می توان حتی درآمد هم کسب کرد. این مجتمع های سینمایی را می توان هیات امنایی اداره و در آن کارهای فرهنگی متنوع اجرا کرد. نوعی بی حوصلگی فرهنگی را الان شاهد هستیم و انگیزه های لازم برای کارهای جدی وجود ندارد. به عبارتی، نگاه اداری نسبت به کارهای فرهنگی وجود دارد. تا این نگاه هست، اتفاق مهمی نمی افتد. وقتی نگاه بدنه ارشاد، کاملاً کارمندی و اداری باشد، وضع همین می شود که می بینید. از طرفی نظم فکری بین مدیران فرهنگی وجود ندارد. کسانی هم که مدیریت مجموعه فرهنگی را بر عهده می گیرند، اغلب اصالت فرهنگی ندارند. تمام انگیزه ها این گونه است که صبح بیایند کارت بزنند، عصر هم کارت بزنند و به خانه های شان برگردند. خیلی برای کارهای بزرگ تر تلاش نمی کنند. خود مدیران هم به اجرای کارهای بزرگ تر راغب نیستند. به هنرمندان اعتماد نمی کنند، در حالی که هنرمندان شاخص آن شهر باید هیات امنای چنین مجتمع هایی باشند، نه اداره ارشاد.

*کارکرد مجتمع سینمایی بابل در کل اداری شده، غیر از سالن سینمای هنر و تجربه آن، به ندرت تئاتری یا همایشی اینجا برگزار می شود.

-ما در این مجتمع یک سالن سینما و سالن استاندارد تئاتر داریم، بخش گالری داریم، همین مکانی که هستیم لابراتوار عکس بوده، یا رییس اداره ارشاد بابل الان در اتاق تدوین نشسته! بیس و اساس این مجتمع، فرهنگی و سینمایی بوده و قرار نبود اداره ارشاد شود. در زمان وزارت ارشادی آقای خاتمی، به استان ها اعلام کردند که هر شهری اگر بتواند 5 هزار متر زمین در اختیار ارشاد بگذارد، در آن زمین مجتمع فرهنگی و سینمایی ساخته خواهد شد. بعداً به 4 مجتمع سینمایی در دزفول، رشت، مشهد و بابل مجوز ساخت دادند. یادم می آید زمانی به دنبال راه اندازی انجمن سینمای جوان در بابل بودم. به ما گفتند شهر شما یک مجتمع سینمایی بزرگ دارد و نمی توانید دفتر انجمن سینمای جوان را در این شهر تاسیس کنید. ما در واقع نه از قابلیت مجتمع سینمایی استفاده می کنیم و دارای انجمن سینمای جوان شدیم.

*به تازگی من با رئیس کمیسیون فرهنگی شورای شهر یکی از شهرهای استان صحبت کردم. می گفت من با رییس ارشاد شهرم هیچ نشستی نداشتم. دلیلش این بود که می گفت ارشاد فقط می گوید ما حمایت معنوی می کنیم و پولی نداریم هزینه کنیم. می گفت حمایت معنوی دیگر چه صیغه ای است! من اگر بخواهم پول شهرداری را بدهم شما برنامه اجرا کنید، خب خودم اجرا می کنم! در واقع تصمیم ها و برنامه ریزی ها اینجا جزیره ای است. حالا جشنواره وارش که بین المللی است و همه باید پای کار بیایند.

-اداره کل ارشاد اعلام کرده بودجه هنری اش برای کل استان زیر 200 میلیون تومان برای یک سال است. طبیعتاً جشنواره وارش که چندین برابر این مبلغ هزینه دارد، نمی تواند از حمایت های مالی ارشاد برخوردار شود. ناگزیریم حامی مالی جذب کنیم و مبالغی هم از سازمان مدیریت و برنامه ریزی جذب اعتبار کنیم. البته این کافی نیست و ما برای تامین هزینه های وارش تهاتر هم خواهیم کرد. یعنی در ازای دادن خدمات، خدماتی هم می گیریم.

*برآورد هزینه وارش نهم چقدر است؟

-ما در سه گرید تعریف مالی کردیم؛ 1 میلیارد و 300 میلیون تومانی، 1 میلیارد و 700 میلیون تومانی و گرید 2 میلیارد تومانی. اما این مبالغ به این معنا نیست که ما می خواهیم 2 میلیارد تومان هرینه کنیم. بخشی از هزینه ها را با هماهنگی و ایجاد رابطه با بخش دولتی و خصوصی و هم چنین تهاتر کاهش می دهیم.

*در وضعیت کنونی کشور و استان تامین این هزینه دشوار به نظر نمی رسد؟ بیشتر مسئولانی که به دبیرخانه وارش می آیند و با شما دست می دهند، تنها به عکس یادگاری اکتفا می کنند! این دیدارها و وعده ها برای وارش اعتبار و بودجه نمی شود و در بزنگاه ها حتی تلفن شما را هم جواب نمی دهند. من نگران تامین اعتبار جشنواره هستم.

-نمی توانیم همین اول کار آیه یاس بخوانیم. بالاخره برای بعضی کارها باید وقت گذاشت و تلاش کرد. هزینه ها قابل تامین است. چون جشنواره بین المللی است ما از بالا به موضوع نگاه می کنیم و دلخوش قول ها و وعده های مدیران اینجا نیستیم. هرچند مدیران شهر و استان هم وظایفی دارند و باید مشارکت داشته باشند. مثلاً نماینده های بابل پیگیر تامین اعتبار از طرف سازمان مدیریت و برنامه هستند. یا خانم دکتر جنیدی -معاون حقوقی رییس جمهوری- پیگیر کار است. کوشش ما این است که از همه ظرفیت های داخل و خارج از استان استفاده کنیم. می دانیم اوضاع اقتصادی خوب نیست، اما تلاش می کنیم جشنواره ای بدون اشکال برگزار کنیم. این را هم بگویم که هزینه برگزاری جشنواره وارش یک سوم جشنواره هایی مشابه در کشور است. برای مثال جشنواره فیلم حقیقت 6 میلیارد تومان هزینه دارد.

*تمرکز این دوره از جشنواره وارش روی چه محوری است؟

-ما این دوره روی گردشگری هنری تمرکز خواهیم کرد. به این فکر کرده ایم که جشنواره وارش مانند بسیاری از جشنواره های معتبر دنیا، چگونه می تواند مسیری را طی کند که گردشگر هنری داشته باشد. الان جشنواره هایی مانند کن، کراکوف، بیلبائو و مانند این ها آی دی کارت برای گردشگران صادر می کنند که مهمانان به واسطه این آی دی کارت ها وارد آن منطقه می شوند. ما در حال مذاکراه با یکی از آژانس های معتبر تهران هستیم که هنگام برگزاری جشنواره وارش، آی دی کارت بدهیم و گردشگر بیاوریم که هم فیلم تماشا کنند و هم در استان گردش کنند.

 هم چنین به دنبال آن هستیم که با مشارکت برخی بخشداری ها و دهیاری ها، چند جشنواره ی بومی-محلی را در تعدادی از روستاها یا شهرهای مازندران، همزمان با وارش برگزار کنیم. باید قابلیت های فرهنگی و بومی خودمان را به مهمانان ویژه و مخاطبان وارش نشان دهیم. اصلاً کارکرد جشنواره ها همین است که توانمندی ها و قابلیت ها را معرفی کنیم. در همین بابل موزه داریم، چندین گالری داریم، مکان های تفریحی و ییلاقات داریم، اقامتگاه های بوم گردی داریم. خب، موضوع جشنواره وارش هم فرهنگ عامه است. بنابراین مهمان های وارش باید این فضاهای فرهنگی و بومی را لمس کنند. سینما عاملی است که بخش فرهنگ عامه تقویت شود و ما مکمل هم هستیم.

برای بخش ورک شاپ هم برنامه ریزی هایی داریم. در این دوره چهره هایی چون دکتر ناصر فکوهی، فرهاد ورهرام و همایون امامی به مازندران خواهند آمد و اداره پنل های تخصصی را بر عهده خواهند داشت.

*در واقع وارش فقط نمایش فیلم کوتاه نیست و برنامه های جنبی بسیار خوبی هم دارد.

-در اصل جشنواره فیلم تنها به پخش چند فیلم خلاصه نمی شود. باید به سمت کارهای جدی تر برود. ما قصد داریم در وارش نهم، پنل ها  وکارگاه ها را تقویت کنیم.

*جشنواره فقط در بابل برگزار می شود؟

-خب زیرساخت ها برای برگزاری در چند شهر ممکن نیست. ما قصد داریم وارش را در بابل برگزار کنیم، اما بعد از پایان جشنواره و در فصل تابستان، فیلم های جشنواره وارش را در شهرهای مختلف استان به نمایش خواهیم گذاشت.

*پس وارش ادامه دار است و در طول سال جریان دارد؟

-هدف ما همین است.

*تا این لحظه شورای سیاست گذاری را مشخص کرده اید که چهره های صاحب نامی در آن عضو هستند. حکم هایی هم صادر شده برای مدیریت بخش های مختلف جشنواره وارش نهم. فراخوان را کی منتشر می کنید؟

-ما دو جلسه جمعاً 6  ساعته ی شورای سیاست گذاری را برگزار کرده ایم. این شورا با حضور چهره هایی مثل حجت الله ایوبی، محمدعلی سجادی، مهرداد زاهدیان، محمدمهدی طباطباییان، جعفر صانعی مقدم، مدیرکل ارشاد مازندران و خود من به مباحث کلان جشنواره مثل نگارش آیین نامه جشنواره می پردازد. این چهره ها در حوزه فیلم کوتاه و مستند صاحب نظر هستند. فراخوان جشنواره را هم اول آذرماه انتشار می دهیم. سایت جشنواره راه اندازی شده و مراحل آزمایشی را می گذراند. پرتال متفاوت جشنواره هم با بخش های مختلفی مثل گالری عکس و پادکست و ... اول آذرماه فعال می شود.

*در مورد سازمان داوطلبان جشنواره هم توضیح دهید. نیت این کار چه بود؟

-یکی از کارهای بزرگ و ماندگار این دوره، تشکیل سازمان داوطلبان است. در جشنواره های دنیا این کار مرسوم است که بخشی از جشنواره را داوطلبان برگزار می کنند. ما فراخوان زدیم که جوانان علاقه مند به کمک ما بیایند. بهره مندی از همکاری این داوطلبان، باعث کم شدن هزینه ها هم می شود. این ها سرمایه های انسانی جشنواره برای دوره های بعدی است. نگاه ما هم به این داوطلبان، فراشهری است. هر جوان 22 تا 30 ساله که علاقه مند به همکاری با وارش است، می تواند به کمک ما بیاید و بخشی از کار را بر عهده بگیرد.

*ایده خوبی برای کادرسازی است.

-این داوطلبان در کنار 12 مدیر جشنواره هستند، کار می کنند، می آموزند و با فعالیت و چگونگی اجرای جشنواره آشنا می شوند. خب در دوره های بعدی از همین داوطلبان امروز می توان به عنوان مدیر بخش های مختلف جشنواره استفاده کرد.

*در چارت کامل وارش چند نفر مشغول کار هستند؟

-12 مدیر داریم که به طور ثابت فعال هستند. حدود 70 نفر هم در بخش های مختلف داوطلبانه به ما کمک می کنند. از ظرفیت های خودمان استفاده می کنیم که هزینه ها کم تر شود. نگاه ما در وارش رفاقتی و صمیمانه است و نگاه مدیریتی و دولتی نداریم.

*جایگاه مردم مازندران و شهروندان عادی بابل در جشنواره وارش کجاست؟ آیا دیده می شوند یا نه، هدف فقط  سرویس دهی به چهره ها و مهمان های وی.آی.پی و مسئولان و ستاره ها هستند؟

-در دوره هایی که من مدیر این جشنواره بودم، فضا بسته نبود. برای مردم راه دسترسی به مهمان های ویژه فراهم است. مردم می توانند رو در رو با مهمان های ویژه ملاقات و از برنامه های مختلف استفاده کنند. ما تلاش می کنیم با کمک مدیریت شهری، مردم هم بتوانند همراه مهمان های ویژه در طبیعت گردی و تورهای ما شرکت کنند. جشنواره برای همین برگزار می شود که جهان آدم هارا تغییر دهد، از ظرفیت ها استفاده کند و تعامل ها بیشتر شود. این را هم اضافه کنم که مهمان های ما هم همه در یک مکان و کنار یکدیگر استقرار می یابند و از نظر پذیرایی و اسکان فرقی با هم ندارند.

*به این فکر کرده اید که مردم بابل و استان از طریق این جشنواره درآمد کسب کنند؟ مثلاً وقتی یک مسابقه فوتبال برگزار می شود، چند نفر بیرون و داخل استادیوم با فروش وسایلی مثل پرچم، هدبند، پیراهن، خوراکی و مانند این ها درآمد کسب می کنند. من وقتی می خواستم با دوستان جشنواره توسعه گردشگری روستای مان را برگزار کنیم، به اولین چیزی که فکر کردم درآمد مستقیم برای هم محلی ها بود. در دو دوره جشنواره ای که برگزار کردیم غرفه های زدیم که در دوره اول در سال 94، تنها یکی از غرفه ها که چای و شکر قرمز می فروخت نزدیک به سه میلیون تومان کاسبی کرد. نیم روز جشنواره در یک روستا، آن هم در یک غرفه، 3 میلیون تومان، آن هم سه سال پیش قابل توجه است. خب ما 25 غرفه زده بودیم و از قِبَل جشنواره هم محلی های ما میلیون ها تومان درآمد کسب کردند. وارش چه خواهد کرد؟

-ما هم زمان با جشنواره 5 گالری را فعال خواهیم کرد. آثار هنری هنرمندان منطقه را در معرض نمایش و فروش خواهیم گذاشت. تورهایی که برگزار خواهد شد حتماً محصولات و صنایع و تولیدات روستایی از طرف مهمانان و مردم خریداری خواهد شد. در برنامه ما گالری ها، کافه ها و رستوران هایی که غذای سنتی طبخ می کنند منتفع خواهند شد. مطمئن هستیم مهمان های ما به بازار خواهند رفت و خریدهایی خواهند داشت و بعداً دوباره به مازندران و بابل برخواهند گشت.

 من در جشنواره فیلم کن دیدم که آن ها از همه چیز پول درمی آورند. محصولات جدید رنو را می آورند تا مهمان ها را جابه جا کنند. کشتی هایی در ساحل پهلو می گیرند، این ها بابت این پهلو گرفتن پول دریافت می کنند. شب ها هم این کشتی ها خوابگاه برخی مهمان هاست، یعنی علاوه بر بازار، از ساحل شان هم پول درمی آورند. حدود 38 هزار نفر در طول جشنوار کن هم فیلم می بینند و هم خرید می کنند. خب سال ها زمان برد تا کن به این مرحله رسید. ما در وارش در مقیاس کوچک قصد داریم این کار را انجام دهیم، اما برای رسیدن به جایگاه مطلوب باید فضای ذهنی جامعه و مدیران را آماده کرد. جهان آدم های اینجا آماده چنین کارهای نیست. کن شاید نصف بابلسر ماست، اما نگاه دنیا را به سمت خود معطوف کرده است.

*از اقبال شما و وارش، ما در استان استاندار نداریم و فرد جدید مشخص نیست در فضای فرهنگی قرار داشته باشد یا نه، در بابل هم وضعیت شورای شهر را که می دانید، به تازگی هم تلاش کردند شهردار را برکنار کند، هر چند تا اردی بهشت ماه سال بعد که وارش نهم برگزار خواهد شد، وقت کافی وجود دارد، باید اذعان کرد که در این استان تثبیت مدیریتی نداریم.

-ما هم کمی صبر می کنیم تا مدیریت در استان تثبیت شود. داخل استان مازندران باید نگاه ها به وارش جدی تر شود.