۷ كيلومتر قبل از مرزن آباد در سمت چپ جاده چالوس- تهران، دهكده سرسبز و زيباى كندلوس قرار دارد كه از جمله روستاهاى «ميخ ساز» بخش كجور شهرستان نوشهر است. كندلوس از روستاهاى نمونه و گردشگر پذير در استان مازندران است.

براى رسيدن به كندلوس از محور كرج ـ چالوس كه به سمت چالوس حركت كنيد ۷ كيلومتر بعد از مرزن آباد به دوراهى كجور مى رسيد. در اين راه فرعى پس از طى ۴۲ كيلومتر مسير كوهستانى به روستاى كندلوس مى رسيد. برخى منابع اين دهكده را گذرگاه رستم، قهرمان اسطوره اى ايران ذكر كردند و ناصرالدين شاه قاجار نيز در سال ۱۲۹۲ هجرى چند روز در تنگه ميخساز اتراق كرد.

 كندلوس فقط به خاطر طبيعت زيبا و سرسبزش شهره عام و خاص نيست، بلكه مجموعه فرهنگى كندلوس چنان وجاهتى به اين روستاى تاريخى بخشيده كه هم اكنون روستاى كندلوس به يكى از قطب هاى گردشگرى استان مازندران تبديل شده است. اين مجموعه تفريحى و تاريخى در سال ۱۳۶۷ به منظور ارج نهادن به فرهنگ و هنر و سنت مردم كجور، پس از سال ها تلاش توسط مهندس «على اصغر جهانگيرى» ساخته شد.

 دهكده توريستى كندلوس اثرى ماندگار است كه به پشتوانه تاريخ چند هزار ساله اش اين روزها در انتظار ثبت در آثار ملى ايران است. حاج ميرزايدالله نظرپاك، شيخ على مقيمى كندلوسى و على اصغر جهانگيرى از جمله مشاهير اين دهكده گردشگر پذير است.

على اصغر جهانگيرى، موسس مجموعه فرهنگى كندلوس درباره سابقه تاريخى كندلوس مى گويد: كندلوس كه بخشى از ميخ ساز محسوب مى شود، در دامنه هاى سرسبز و كوهستانى البرز در منطقه كجور مازندران قرار گرفته است و شاهد تمدن هاى گوناگونى در ادوار مختلف تاريخ بوده و نشانه هايى از تمدن قبل از ميلاد، تمدن ايران قبل از اسلام و تمدن ايران بعد از اسلام را در خود جاى داده است.

 به گفته او امروزه ميخ ساز شامل چهار دهكده به نام هاى پيده، گيل كلا، ميركلا و كندلوس است. دهكده كندلوس كه يكى از قديمى ترين سكونت گاه هاى انسانى منطقه كجور به شمار مى رود و در دامنه هاى سلسله جبال البرز منتهى به دره زانوس واقع شده است. كندلوس شامل محله هايى به نام هاى درزى كلا، ملاكلا، جورسرى، جيرسرى، بنيم سرى و سرى دله است.

جهانگيرى درباره مردم كندلوس مى گويد: مردم كندلوس خانه هايشان گلى ولى چشمه هايشان گوارا، امكاناتشان اندك اما مهربان و ميهمان نواز، سوخته از آفتاب و رنج كشيده از زمانه ولى صبور و بردبارند. هنوز بانگ خروس و پرندگان رنگ دهنده روزشان و زوزه شغال و صداى رودخانه زمزمه خواب شبانگاهشان است.

كار و پيشه اهالى اين دهكده از قديم الايام تهيه و توليد چوب و زغال در زمستان و كشاورزى در تابستان بوده است و اكنون به دليل قانون مراقبت از جنگل، اهالى علاوه بر كشاورزى به خياطى و نجارى روى آورده اند. از صنايع دستى اين دهكده مى توان به بافتن جاجيم، ايزار (پارچه پشمى چارخانه دستباف) جوراب، دستكش و بلوز پشمى گلدار و نمدمالى اشاره كرد.

به گفته وى ، علاوه بر نى (نى هفت بند) كه متداول ترين آلت موسيقى كندلوس است، دهل و سرنا نيز از سابقه و شهرت قابل توجهى در اين منطقه برخوردار است. سرنا در محل به پسپسى معروف است كه از چوب شمشاد تراشيده مى شود. مردم دهكده كندلوس به خصوص بوميان آن سفيدپوست و در بعضى موارد بور و چشم آبى هستند. اهالى كندلوس مردمانى مهربان و ميهمان نوازند هرگز محبتى را بى پاسخ نمى گذارند. در اين دهكده گدا وجود ندارد مردم عموماً قانع اند و پرتلاش. با آن كه ۹ ماه از سال اكثر خانه ها خالى از سكنه است و درهاى همه منازل همه باز است، هرگز سرقت، قتل و جنايت در اين دهكده صورت نگرفته است.

 در اين دهكده به ندرت شنيده شده است كه زنى طلاق گرفته باشد. زنان بيشتر از مردان براى تامين هزينه زندگى و خانواده تلاش مى كنند. آسياب كردن گندم، سفيد كردن خانه، شكستن هيزم براى تنور، دوشيدن گاو، جاليزكارى، كاشتن سبزى خوردن ازجمله وظايف قطعى يك زن كندلوسى به شمار مى رود.

ازجمله مراسم بسيار زيبايى كه در حلول سال نو اجرا مى شود مراسم سال مج (خوشقدم) است كه به شرح ذيل است: ابتدا نام چند كودك يا نوجوان خانواده را انتخاب و با استخاره از قرآن مجيد نام هر يك كه خوب آمد به عنوان سال مج انتخاب مى شود. اين كودك يا نوجوان به محض تحويل سال نو با سينى محتوى كلام الله مجيد، سبزه، شيرينى و يك ظرف پر آب قبل از ديگران وارد خانه مى شود و با ظرف آبى كه در دست دارد آب در گوشه اتاق ها مى ريزد و به اين ترتيب سالى پربار و پربركت براى خانواده به ارمغان مى آورد.

ازجمله فعاليت هايى كه به كندلوس در كنار زيبايى هاى طبيعى جلوه اى خاص بخشيده و موجب شده است اين دهكده از شهرت بسزايى برخوردار شود، برپايى دو موزه مردم شناسى و موزه گياهان دارويى است. موزه مجموعه فرهنگى كندلوس يكى از موزه هاى منحصر به فرد استان مازندران است كه در آن آثارى از سفال، آبگينه، سكه، ظروف چينى و وسايل روشنايى از هزاره دوم قبل از ميلاد تا دوره قاجاريه و بخش اسناد و كتب خطى، نسخ خطى كلام الله مجيد، ديوان اشعار، عقدنامه، فرامين جمع آورى شده است.

تنها ۱۵ دقيقه پياده روى از ميان كوچه هاى باريك و سنگفرش روستا كافى است تا به موزه برسيد. البته خانه هاى روستاى كندلوس همچون بسيارى از روستاهاى تاريخى مثل ابيانه كاشان به قدرى زيباست كه طبيعتاً زمان رسيدن شما را به موزه طولانى تر مى كند.

در اين موزه انواع سفالينه، ظروف چينى، اسناد، كتب خطى، زيورآلات، عينك، تفنگ هاى قديمى و... از دوران صفويه تا معاصر يافت مى شود. آثار اين موزه همگى كلكسيون شخصى على اصغر جهانگيرى است. به گفته جهانگيرى، او از آغاز كودكى به جمع كردن اشياى قديمى علاقه داشته و يكى از سرگرمى هايش خريد اشياى قديمى از پيرها و قديمى ترها در اين روستا و روستاهاى اطراف بوده است.

بناى اصلى موزه ۲ طبقه است كه در هر طبقه ۳ اتاق قرار دارد و در ويترين هاى آن آثار و اشياى مختلفى به نمايش درآمده است. در اين موزه صداى گويايى مرتب در حال پخش است كه درباره آثار موزه توضيح مى دهد. اين نواركاست در هر كدام از بخش ها و اتاق هاى موزه به طور مجزا پخش و توضيحات مربوط به همان قسمت را مى دهد. وروديه موزه هزار تومان است كه به نظر ناچيز مى رسد و چون اين مجموعه يك مجموعه شخصى است و از كمك هاى دولتى بى بهره است، لذا كفاف هزينه هاى جارى موزه، مثل حقوق پرسنل، آب، برق، فضاى سبز و... را نمى كند.

اين موزه در بخش هنرهاى سنتى نيز بافته ها، پوشاك و زينت آلات روستايى، مجسمه ها و نقاشى هاى سنتى و قهوه خانه اى را به نمايش گذاشته است. در بخش ظروف و ابزارآلات فلزى و چوبى روستايى و شهرى نيز از كله چو«خانه روستايى مازندرانى» تا دوك نخ ريسى از جنگ افزار تا وسايل دامدارى و شكار، از پيه سوز و چراغ بادى تا چراغ هاى گردسوز، از نمد و جاجيم تا هنر سوزن دوزى گردآورى شده است.

موزه گياهان دارويى مجتمع كشاورزى كندلوس در سال ۱۳۶۵ با هدف كشت، پرورش، توليد و بسته بندى گياهان اصلى دارويى و معطر و همچنين توليد اسانس ها و روغن هاى گياهى تأسيس شد و براى نخستين بار در ايران مبادرت به برپايى باغ بوتانيك (موزه گياهان دارويى) در زمينى به مساحت ۱۰ هكتار كرد كه با كاشت بالغ بر ۲۵۰ گونه گياه ژنتيك ارزشمند در ايران به توليد و عرضه محصولات گوناگون در زمينه هاى مختلف اقدام كرده و محصولات خود را به اكثر كشورهاى جهان صادر مى كند. بافت تاريخى و ارزشمند اين روستا موجب شده تا گردشگران زيادى به اين روستا سفر كنند.(iran-newspaper)