اين عنوان مقاله اي بود كه  خرداد 85 در نشريه سليم به چاپ رسيد و مورد توجه موافقان و مخالفان قرار گرفت. اما اين روزها كه دور تازه اي در حمله به ايشان در گرگان و استان سازماندهي و آغاز شده است قصد داشتم به تفصيل ريشه ها و دلايل مخالفتها و بلكه دشمني هاي  خاندان طاهري  و به تبع آن بخشي – تاكيد مي كنم- بخشي از جناح راست استان با آيت الله نورمفيدي را در 30 سال گذشته بيان كنم ولي دوستان ديگر در مطبوعات نسبتاً كامل به اين مقوله پرداختند و نيازي به تكرار نديدم.

 گرچه انتظار اين بود كه علاقه مندان و هوادران ايشان در صنف معممين و نيز در بين مكلا ها (به خصوص كساني كه از محبتهاي معنوي و مادي ايشان برخوردار بودند) دست به قلم و بيانيه مي بردند و حق مطلب را ادا مي كردند ولي افسوس كه جز شيخ عبدالله شاهيني كه مقاله اي زيبا نوشت و معدودي از دوستان كه با سخنان شفاهي در جلساتي محدود به اظهار نظر پرداختند  مكتوب موثري نديدم كه البته در اين مواقع آيت الله بزرگوار بهتر ميتواند ياران واقعي و" تنوري" ! خود را بشناسد.

  چند ماه پيش  و در پي بركناري و تعويض برخي نمايندگان امام در استانها مانند كرمانشاه و لرستان مطلبي را تحت عنوان "هشدار براي نمايندگان ولي فقيه" در دست تحرير داشتم كه پس از مشورت با دوستان از ادامه آن منصرف شدم به اين دليل كه گمانه زني هاي ما به اين گونه مسايل دامن نزند.

-------------

"سيد كاظم نورمفيدي" به عنوان مجتهدي مسلم ، از معدود شاگردان امام است كه در مسند خطيب جمعه و "نمايندگي تام الاختيار ولي فقيه" باقي مانده است . اختيار تامي كه در آستانه دوره نخست انتخابات مجلس خبرگان رهبري(درست در زماني كه موج  اول انتشار شبنامه ها عليه ايشان در اوج بود) از سوي بنيانگذار فقيد جمهوري اسلامي به وي تفويض شد تا موجب "مصونيت آهنين" او در برابر حملات شديد مخالفان سرسختش در گرگان شود.

 اين روحاني 68 ساله علاوه بر نمايندگي مردم مازندران و گلستان در مجلس خبرگان رهبري، تاسيس و مديريت عالي مدرسه علميه امام خميني را  بر عهده دارد كه شاگردان زيادي از طلاب زن و مرد را تربيت و و براي طي مدارج بالا تر راهي قم كرده است. شايد مجموعه همين هاست كه جايگاه خاص وي در ميان اقشار مختلف مردم را موجب شده است. جايگاهي كه نورمفيدي در طي 3 دهه گذشته از طرف افراد و طيف هاي گوناگون سياسي و اجتماعي مورد داوري و ارزيابي قرار گيرد.

او شخصيتي دارد كه از منظر جريانات فكري و سياسي مختلف  تصويري چند بعدي را به نمايش مي گذارد و مرور اين ديدگاه ها كه شامل طيف وسيعي از مدافعين سينه چاك تا مخالفين قسم خورده را  در بر مي گيرد مي تواند مورد تامل نسل جديد در آشنايي با گذشته قرار گيرد.

        يكم – ديدگاه حاميان:

اغلب طرفداران پر و پا قرص آيت الله متعلق به نسل دوم انقلاب هستند. آنها كه پس از پيروزي انقلاب نيز همچنان در نماز جماعت مسجد پر خاطره حاج آقا كوچك(ميدان)شركت مي كردند و نماز جمعه او را ترك نمي كنند. اكثر آنها كه در محلات قديم و جديد و روستاهاي گرگان زندگي ميكنند ، اعضاي پايگاه هاي بسيج ، رزمندگان سالهاي جنگ ، پاسداران انقلاب ونيز اعضا و هواداران تشكلهاي سياسي چپ سنتي هستند. نورمفيدي از نگاه اين افراد "نماد تفكر و انديشه ناب امام خميني و فقه پوياست و از بازوان اصلي امام و انقلاب در منطقه گرگان و بلكه مازندران به شمار مي رود. از ديدگاه آنها "نور" اينك به دليل منحصر شدن چهره هاي بازمانده از ياران امام كه تعداد آنها به عدد انگشتان دست نيز نمي رسد، به عنوان بقيه السلف نمايندگان امام همچون دستغيب ، مدني، صدوقي، طاهري اصفهاني و . .. شخصيت بر جسته اي است كه بايد همچنان مورد حمايت قرار گيرد.

آنان "حاج آقا" را فقيهي مي دانند كه شجاعانه در برابر متحجران مي ايستد و بر اسلام ناب با قرائت امام خميني تاكيد و پافشاري دارد و در عين حال از مواضع اصولي نظام و حاكميت هم دفاع مي كند.

اما نور مفيدي در ميان طرفداران متعصب انقلاب و نظام هم جايگاه ويژه اي دارد. "بچه هاي جنگ " علاقه خاصي به آيت الله دارند چرا كه او در روزهاي سخت جنگ در جبهه ميان آنان حاضر بوده است و هم به هنگام عزيمت به جبهه بر پيشاني آنان بوسه مي زد و برايشان دعا مي كرد و بر پيكر شهيدانشان نماز مي گزارده و در مراسم يادبود آنها سخن مي گفته است.

 در گذشته اي نه چندان دور، و براي ساليان متمادي و منظم، پاسداران گرگان روزهاي پنج شنبه در نمازخانه سپاه پاي درسهاي اخلاقي و اعتقادي نورمفيدي مي نشستند ، البته كلاسي كه ديگر چند سالي است  تشكيل نمي شود. همين رابطه فكري و عاطفي دو جانبه بود كه ديدگاههاي بدنه نيروهاي سپاه و بسيج را همسو با گرايشات سياسي آيت الله به "خط امام" سوق داد كه در جاي جاي ايران مثال زدني شد. هرچند بسيجيان و پاسداران بسياري از اين رابطه نزديك با نماينده ولي فقيه لطمه ها ديده ا ند كه خود جاي شرح و بسط فراوان دارد. (اگر مجالي پيدا شود)

اما طرفداري و حمايت چپ سنتي از "نور" بدون اما و اگر نبوده است. بخشي از نيروهاي اتحاديه انجمن هاي اسلامي به عنوان عمده ترين گروه اين طيف انتقادات جدي – وغالباً غير علني- خود را نسبت به برخي مواضع آيت الله ابراز داشته اند.

به خصوص از نقش موثر وي در تعيين استانداران پيشين (درازگيسو، احمدي و بويژه مهيمني) دلخور بوده و گاه آيت الله را مورد انتقاد قرار داده اند. اگر چه دو استاندار اول مخصوصا" احمدي از حمايت جدي مرحوم قندهاري برخوردار بودند ولي اين باعث نشد اتحاديه از انتقاد خود به آيت الله و استانداران دست بردارد.

               دوم- ديدگاه راست گرايان

جريان ديگري كه از همان ماههاي اول پيروزي انقلاب اسلامي به مخالفت و حتي دشمني و مقابله با نورمفيدي پرداختند، سنت گرايان راست به محوريت مرحوم آيت الله طاهري گرگاني بودند.

اين مخالفت ها از آن جايي آغاز شد كه مواضع چپ گرايانه آيت الله آشكارا با قرار گرفتن در كنار مبارز استاني و ملي و همچنين حمايت صريح ، بي شائبه و همه جانبه امام، بيت امام و ياران نزديك امام از وي، اين امكان را به وجود آورد كه نهادهاي انقلابي نظير كميته، سپاه و دادگاه هاي انقلاب و . . . با محوريت نورمفيدي شكل بگيرد و با تكيه زدن بر جايگاه امامت جمعه گرگان و نمايندگي تام الاختيار امام در منطقه گرگان(استان گلستان فعلي) از وي شخصيت پرنفوذ و بي بديلي سازد. اگرچه طيف جناح راست از همان اوايل از نظر عده و عده قابل مقايسه با حاميان نورمفيدي نبود ولي با استفاده از امكانات و شيوه هاي خاص خود به مقابله با گسترش نفوذ روز افزون او برخاست.

در اين راه نيروهاي تندرو جناح راست حتي از روشهاي تخريبي و پخش شبنامه هاي زنجيره اي و با مضامين تند و توهين آميز استفاده كرد و علاوه برآن هيچگاه ممانعتي از سوي بزرگان اين جناح با اين اقدامات صورت نگرفت و شائبه تاييد اين روشها از طرف آنان همواره وجود داشته است.

اما اتخاذ موضع سكوت از طرف نورمفيدي و عدم استفاده از تريبون هاي رسمي براي ذفاع از خود از يك سو و ممانعت هواداران از اقدامات متقابل و ممانعت از بد گويي مخالفان ، بر محبوبيت وي افزود و موجب كاهش اثر و نقش تخريبي اقدامات رقيب شد.

رقباي سنتي او با اشاره به برخي مواضع وي و نزديكانش نسبت به گروههاي ضد انقلاب – كه به زعم آنان شفاف، تند و صريح نبود- و نيز نگاه همراه با تسامح و تساهل آيت الله نسبت به برخي جريانات سياسي گرگان از جمله طيف فعالان كانون مكتب علي(ع) و به ويژه قرار گرفتن در كنار محمد محمدي در رقابتهاي انتخاباتي "مجلس خبرگان قانون اساسي" اعتقاد داشتند كه مواضع و عملكرد وي منطبق با آرمانهاي انقلاب اسلامي نيست و او را تا سرحد همراهي و همكاري با منافقين متهم كردند.

به رغم همه ناملايمات ، مواضع آرام نورمفيدي، همچون آب سردي بود برآتش همه تندروي ها، اهانت ها و اتهام ها كه همواره از شعله ور شدن آتش درگيري ها و تنش ها جلوگيري كرده است.

از ديگر ايرادات راست سنتي به عملكرد وي مجموعه اقتصادي "بنيادنور" بود كه براي تامين مالي طلاب علوم ديني و هزينه هاي مدرسه امام خميني ايجاد شده است. اما از آنجايي كه تاسيس مدرسه و نيز بنياد نور و ديگر فعاليتهاي تشكيلات نماز جمعه با اطلاع و كسب اجازه از امام خميني بود و به منظور خود كفايي حوزه وبي نيازي و استقلال آن از دولت و كمكهاي دولتي بود موجب نگراني آيت الله نبود. هرچند كه برخي فعاليت هاي اقتصادي آن مجموعه از جمله" طرح بهره برداري از جنگل" – شايد به دليل جوسازي هاي مخرب -حدود 10 سال است كه به دولت واگذار شده است.

حمايت "نور" از شخصيت هاي بزرگي نظير آيت الله منتظري(در دوره قائم مقامي رهبري)، سيد محمد خاتمي(در دوم خرداد76)، هاشمي رفسنجاني(در انتخابات رياست جمهوري نهم) و ديگر شخصيتهاي طراز اول خط امام ، موجب خشم بيشتر محافظه كاران راست و نيروهاي راديكال آنها (نظير انصار حزب الله)شده است.

هرچند مواضع مشترك و حمايت رسمي آيت الله طاهري و آيت الله نورمفيدي از هاشمي رفسنجاني در انتخابات رياست جمهوري  و در برابر محمود احمدي نژاد پس از 27 سال اين دو رقيب ديرينه را در يك نقطه به هم رسانيد اما اين اشتراك استثنايي موجب نشد كه رقابت آنها به رفاقت تبديل شود. گويا اختلاف منش و ديدگاه اين دو نفر عميق تر از اين است كه بتوان آنان را در كنار هم نشاند.

ولي آمد و شد مديران محافظه كار و راست در طي 3 دهه گذشته به گرگان و گلستان اين واقعيت را آشكار كرده است كه تاثير رفتار و منش نورمفيدي بر ديدگاه هاي آنان قابل تامل و ملاحظه مي نمايد.زيرا آنها با وجود ذهنيت منفي و موضع مخالف با نورمفيدي  در بدو ورود به گرگان پس از مدت كوتاهي علاقه و ارادتي خاص به آيت الله و شخصيت او پيدا مي كردند كه ياد آوري نام آن مديران شايد مورد رضايت آنان نباشد.

نهيتا"اينكه پس از درگذشت امام خميني در سال 68و متعاقب آن تضعيف شديد جناح چپ نظام، راست سنتي در گرگان جان تازه اي گرفت و حذف آيت الله را بسيار ميسر مي ديد. اما روي كار آمدن دولت ميانه رو رفسنجاني و اعمال روشهاي اعتدالي در سياست داخلي و خارجي از يك سو و موقعيت ملي نورمفيدي  و حمايت مستمر بيت امام و نيز مراجع بزرگ تقليد همچون آيت الله فاضل لنكراني  از وي موجب شد تا آرزوي ديرينه محافظه كاران در گرگان محقق نشود و"نور" همچنان نماينده تام الاختيار ولايت فقيه در استان و امام جمعه گرگان باقي بماند.

البته نباید از رفتار مدبرانه و تا حدی محافظه کارانه  آیت الله و رعایت خط قرمزهای نظام از سوی وی و نیز سیاست رهبری فعلی نظام را در عدم برکناری نمایندگان منصوب امام از سمت ها و تجدید احکام آنان چشم پوشید.

    سوم – دیدگاه معاندین :

 نگاه معاندین و براندازان نظام از جمله مجاهدین خلق و سلطنت طلب ها نیز به نورمفیدی قابل تامل است.سابقه دیدگاه آنان نسبت به وی به اوایل دهه 60 برمی گردد، زمانی که گروههای مارکسیستی و منافقین وارد فاز نظامی شدند و اقدام به ترور چهره های موثر نظام کردند.

تحلیل های به دست آمده از عناصر تروریست مجاهدین خلق در دهه 60 نشان می دهد که آنان نقش موثری برای نورمفیدی در تحکیم نظام جمهوری اسلامی در منطقه قایل بودند و محوریت مهم و اصلی جریانات طرفدار امام و انقلاب را در او می دیدند. همچنین تاثیر تعیین کننده آیت الله را در در حفظ وحدت قومی و مذهبی و در نتیجه نفوذ و محبوبیت وی را نزد اقوام و به ویژه ترکمن ها مورد توجه قرار دادند. همین تحلیل مبنای ترور نا فرجام نورمفیدی در سال 60 شد که طی آن دو تن از محافظانش به شهادت رسیدند و دو تن دیگر مجروح شدند اما او از این سو قصد جان سالم به در برد. طرح های بعدی ترور آیت الله نیز به سر انجامی نرسید.

معرضین نظام معتقدندکه مواضع چپ گرایانه و به ظاهر مترقی نورمفیدی وی را در میان بخشی از تحصیل کردگان و، جوانان و روشنفکران محبوب کرده  و این باعث می شود که نقش موثر آیت الله در تحکیم مبانی و پایه های حکومت ولایت مطلقه فقیه نادیده انگاشته شود. لذا معاندین و براندازان نظام در طی 3دهه گذشته موضع ضدیت آشکاری علیه نورمفیدی داشته باشند، هرچند جنس این ضدیت با جنس مخالفت راست سنتی و افراطی علیه وی متفاوت است.

    چهارم- دیدگاه اصلاح طلبان:

و اما از طیف گسترده اصلاح طلبان، کسانی که در منتهی الیه چپ این طیف قرار دارند و می توان آنها را اصلاح طلبان رادیکال و اپوزسیون قانونی لقب داد نیز نظرات متفاوتی در مورد نورمفیدی دارند.

آنها در گرگان بیشتر شامل حامیان محمد محمدی و اعضای کانون نو اندیشان امروز هستند و معتقدند که نورمفیدی اگر چه در طیف مترقی روحانیت قرار دارد و دیدگاهها و مواضع وی در برخی مقاطع قابل تحسین است، ولی در اصول کلی در کنار حاکمیت قرار می گیرد و از اقدامات نظام دفاع  و حمایت می کند.

اینان هرچند مواضع نورمفیدی را در دفاع از حقوق شهروندان رد صلاحیت شده در انتخابات مجلس و دفاع از رای مردم ، همراهی و حمایت از خاتمی در خرداد 76و هشت سال دولت اصلاحات، مخالفت  با حکم اعدام آقا جری وانجمن حجتیه و اندیشه های مصباح یزدی و.... دفاع از عبدالله نوری و عطا الله مهاجرانی (وزرای دولت خاتمی)قابل تقدیر می دانند ولی معتقدند خط قرمز نورمفیدی با خط قرمز محافظه کاران فاصله نزدیکی دارد. این جریان البته نقش نمایندگی نورمفیدی در مجلس خبرگان را کمرنگ ارزیابی می کند و معتقد است وی در بعد نظارتی خبرگان باید فعال تر عمل می کرد.

آنها یاد آوری می کنند که نورمفیدی پس از چندین سال عضویت در مجلس خبرگان حتی یک بار گزارش کار به افکار عمومی ، مردم و حتی خواص و نخبگان جامعه نداده است که اهمیت این موضوع را نمی توان نادیده گرفت.

اما در مجموع وجود و حضور آیت ا.... در گلستان ار نظر این طیف مغتنم  و مثبت ارزیابی می شود و حفظ محوریت وی در نهادهای حکومتی در مقایسه با همتایانش در سایر استان ها ، در جلو گیری از حاکمیت یکپارچه و نیز اعمال سلیقه  های تنگ نظرانه در استان با توجه  به تنوع قومی موجود مطلوب به نظر می رسد.

پنجم: دیدگاه منتقدان

جریان دیگری که علاوه بر علاقه به آیت ا... نگاه منتقدانه ای نیز به وی دارد ، جایگاه ، نقش،  امکانات ، محدودیت ها و محذوریت های نور مفیدی را قابل درک میداند.

این دسته متشکل از اقشار و اصناف  جامعه شهری گرگان ،تحصیل کردگان روستا ها ،روشنفکران و نخبگان سیاسی  است که بخشی از آنان را در هواداران گروه های سیاسی  نظیر مشارکت وکارگزاران  می توان مشاهده کرد که تحلیل و برداشت خاص خود را از او دارند.

اینان گرچه در پاره ای از مواضع با دسته اول و چهارم اشتراک نظر دارند و نقش و جایگاه  آیت ا... را تقریبا ازیک منظر می نگرند، اما معتقدند وقت آن رسیده است که وی تجربه های علمی و عملی 50 ساله خود را در سطحی بالاتر مورد استفاده قرار دهد و پای از مرزهای استان فراتر گذاشته و به همراه دوستان هم درسش چون خاتمی، محقق داماد و. . .در سطح ملی ظاهر شود .

 از منظر این طیف نورمفیدی باید در راستای صیانت از دیدگاه های مترقی امام خمینی حساسیت بیشتری از خود نشان دهد و در خط اول جبهه دفاع از اندیشه های ناب امام حضور یابد.  پیشنهاد این گروه به آیت الله برای قرار گرفتن در لیست نامزدهای مجلس خبرگان در تهران نیز از همین منظر ارایه شده بود.

آنها معتقدند که شاید وقت آن رسیده باشد که با رشد علمی و شخصیتی مجتبی فرزند ارشد آیت ا.. ، نقش آشکار تری را در گرگان و گلستان به وی محول کند و این امر موجب بازگشت سید مجتبی از قم به گرگان شود . بازگشتی که شخص نور مفیدی نیز در همین سنین انجام داد .

کاری که لازمه اش عبور از مجتبی از برخی ملاحظات و احتیاط هایی است که باز دارنده بوده است . این جریان اگر چه شرایط و مسئولیت های نور مفیدی را به عنوان خطیب نماز جمعه و نماینده رهبری در دفاع از سیاست های نظام و توجیه اقدامات حاکمیت درک می کند ولی معتقد است این موضوع نباید تا جایی پیش رود که شخصیت علمی و سیاسی مستقل وی را نزد افکار عمومی با تردید مواجه کند .

ضمن این که این طیف اقدامی مشابه اقدام آیت ا.. طاهری اصفهانی در استعفا از نمایندگی ولی فقیه و سایر مناصب حکومتی برای نور مفیدی را به هیچ وجه تجویز نمی کند ، اما معتقد است که آیت ا.. باید مرزبندی فکری خود را که همانا آرمان ها و اندیشه های ناب و آزادی خواهانه امام خمینی و قرائت مترقیان وی از اسلام است ، در مقابل برداشت ای اقتدار گرایانه و متحجرانه از افکار امام و اسلام به صورت شفاف تر حفظ کند ، تا هم چنان «نور مفیدی » باقی بماند .

شاید یکی از گلایه های مشترک این طیف و دسته اول و چهارم از آیت ا.. این باشد که وی هیچ گاه راسا خبری از حامیان علاقمند و وفادار خودش نمی گیرد و احوال آنان را نمی پرسد . همواره این نیروهای نخبه ی علاقمند و مرتبط با نور مفیدی هستند که به سراغش می روند و دغدغه های دلسوزانه خویش را با وی مطرح می کنند و از او میخواهند که « کاری بکند » .

تقریبا هیچ گاه پیش نیامده که در موضوع مهمی ، آیت ا.. یاران و مشاوران نزدیکش را فرا بخواند یا نشست های مشورتی منظمی با آنان ترتیب دهد ، البته این ضعف ها می تواند توسط تشکیلات اداری وی جبران شود که تا کنون صورت نگرفته است .

اما این طیف هم چون شخص نور مفیدی معتقدند که نظام جمهوری اسلامی و ساختار قانونی اش و حتی ساختار حقیقی قدرت با تکیه بر ظرفیت های مترقی قانون اساسی ، همچنان اصلاح پذیر است و باید با صبر و استقامت ، تلاشهای اصلاح طلبانه باری بهبود بخشیدن به سیاست ها و برنامه های نظام را ادامه داد .

در جمع بندی مطالب ذکر شده بایدگفت که ؛ هر چند گروه ها ، جناح ها و افراد مختلف از منظر خود به آیت ا.. نور مفیدی نگاه می کنند و « هر کسی از ظن خود یارش شده » ولی " نور " ویژگی های منحصر به فردی دارد که همه آنها ، منتقدین و حتی مخالفین سر سختش نیز نی توانند براحتی قبول کنند که ، نادیده گرفتن وی در عرصه سیاسی  ، اجتماعی گلستان میسر است . و کمتر می توان کسی را یافت که با این ویژگی های جامع که تعادل اجتماعی سیاسی را در گلستان با همه فراز و نشیب های سه دهه گذشته و تغییرات گسترده اداری و سیاسی در منطقه و استان به نفع ثبات نظام و حفظ وحدت قومی و مذهبی نگاه دارد .

هر چند با استقرار حاکمیت یکپارچه و با عمال سیاست های خاص داخلی و خارجی شرایط برای اصلاح طلبان سخت شده و به نظر می رسد فضای سیاسی تنگ تر شود و انتخابات آینده نیز متاثر از فضای در حال شکل گیری جدید خواهد بود . در این شرایط و در حالی که حلقه خودی ها به قدری تنگ شده است که شخصی مانند هاشمی رفسنجایی نیز در آن جای نمی گیرد ، ممکن است چهره هایی مانند نورمفیدی و سایر روحانیون اصلاح طلب  برای حضور در صحنه های انتخاباتی با تردید روبرو شوند . در این صورت انتخابات آتیه خبرگان ( گذشته ) دیگر نه صحنه رقابت جدی بین دو طیف قدرتمند "اصلاح طلب" و "اصول گرا" که انتخابات یکسویه بدون حضور رقیب و در نتیجه با کاهش شدید شرکت کنندگان روبرو شود .

سیاست ورزان عاقل اصولگرا و اصلاح طلبان نباید اجازه دهند تک صدایی در جامعه حاکم شود و ظرفیت بالا و مترقی قانون اساسی و مشروعیت نظام سیاسی در نزد افکار عمومی مورد تردید واقع شوند .

همانگونه که در بالا اشاره شد این مطلب در دو سال پیش و در آستانه نزدیک شدن به انتخابات مجلس خبرگان نوشته شده بود ولی نگاهی دوباره به آن خالی از لطف نیست. اما امروز راست افراطی گرگان در پناه سکوت سوال برانگیز راست سنتی،با وارد کردن سید علی طاهری به مجلس هشتم احساس میکند در شرایط تازه ای قرار داردتا با تهاجم همه جانبه به قلب خیمه گاه نورمفیدی کار را یک سره کندولی غافل از آنکه عقبه مردمی و حاکمیتی آیت الله مستحکم تر از آن است که به وسیله اقدام چند جوان نا پخته و انقلاب ندیده از میدان خارج شود.(zabanesabz)