یکي از پدیده‌هائی که در چندسال اخیر در سطح سیاسی کشور شیوع زیادی پیدا کرده و به یک معنا سطح سیاسی را آلوده کرده است پدیده ای سیاسی بنام جوکیسم یا جیگیسم سیاسی است.

برخی از جامعه شناسان غربی ناجوانمردانه پیروزی انقلاب و روی کارآمدن نخبگان  جدید سیاسی در کشور را درحقیقت غلبه فرهنگ روستانشینان و حاشیه‌نشینان بر فرهنگ سیاسی اشرافی دوره پهلوی تعبیر کردند.  درداخل نیز تعابیری مانند فرهنگ لوطی منشانه سیاسی در عرصه رسمی را بکار بردند ولی بنظرم جیگیسم یا جوکیسم سیاسی بهتر میتواند شرایط حاضر را تبیین کند. جوکیسم یا همان جیگی یا گوداریسم برگرفته از خلقیات برخی از کهلی های پراکنده درایران است که تاجائی که این جانب در سفرهای خارجی دیده ام آنها را می توان در همه اقصا نقاط جهان از کشورهای عربی گرفته تا شرق اروپا و آسیای میانه و قفقاز مشاهده کرد.

خٌلقیات این گروه که در رفتار سیاسی ما نیز وجود دارد را اینچنین می توان احصا کرد:

١- اقتصاد یک شبه: برخی از گودارها و ایضا غیرگودارها ، بادریافت اولین حقوق، مستمری یا مزد شان بلافاصله همان شب همه اندوخته خود را خرج می کنند در اصطلاح مازندرانی ها به آنها می گویند »گودار یک شبه » . هیچ وقت این شخص به ذهنش نمی رسد که این مستمری برای ٢٩ روز دیگر ماه نیز هست و بعد از آن کاسه چکنم چکنم در دست به گدائی می پردازد. اداره اقتصادی برخی از ما نیز همینگونه هست. همیشه فکر میکنیم نفت داریم و از قضا همیشه تصور می کنیم که نفت ما ١۴٠ دلار به فروش می رود. فکر کنم وضعیتی که سر صندوق ذخیره ارزی کشور در چندسال اخیر چه در دولت قبلی و چه در این دولت آمده است ناشی از تفکرگوداریسم اقتصادی است. براساس برنامه چهارم قرار بود تا پایان برنامه بیش از ۲۰۰ میلیارد دلار در صندوق ذخیره ارزی باشد اما هم اکنون گفته می شود تنها این صندوق ۲۵ میلیارد دلار موجودی دارد.

٢- جیغ زدن بجای عمل کردن: معروف است که هنگامی که چند گودار و جیگی بهم می رسند آنچنان همهمه برپا می کنند که انگار یک جمعیت بزرگ در آن مکان جمع شده اند. اکثر آنان در ارتباطات روزانه خود از عنصر جیغ برای بیان احساسات و واکنشهای خود استفاده می کنند. در حال حاضر دو ویژگی بیانی می توان در میان سیاسیون ما مشاهده کرد اول استفاده از نازلترین و پیش‌پاافتاده‌ترین کلمات و واژه ها در بیان مواضع رسمی که در سالهای اخیر بیشتر شیوع پیدا کرده است و دوم با داد و هیاهو تمام مشکلات را به دیگران حواله کردن و دیگران را مانع اجرای سیاستهای خود دیدن است. اینها نمونه ای از تفکر جوکیسم سیاسی می باشد.

٣- باندبازی و درونگرائی قومی: جیگی ها همیشه یک گروه درونگرا هستند و بعضا با درست کردن باندهای مخوف هم به منافع اقتصادی دست می یابند وهم با ابزارهای مختلف از نیروهای خود حمایت می کنند. گردهمائی و باندبازی این گروه منفی است ولی باندبازی گروههای سیاسی که از لحاظ شکلی تمام ویژگیهای باندبازی حرفه ای گودارها و  جوکی ها را دارا است به مراتب پیشرفته تر و مدرن تر می باشد.در باندبازی های سیاسیون وفاداری قبیلگی جای خود را به وفاداری عقیدتی و مسلکی می دهد.

۴- سطحی دیدن بجای استراتژیک اندیشیدن: معروف است که یک گوداری به دزدی رفته بود و صاحب باغ او را با تفنگ به هلاکت رسانده بود. در روز تشییع جنازه اقوام وی با شیون و زاری می گفتند خدا رو شکر کن که تیر به چشماش نخورده است. در سطح سیاسی کشور نیز همین گونه است معروف است که یکروستائی در خانه خود یک گاو شیرده و یک خروس خوش آواز داشت. روزی خروس خوش آواز که از قضا عزیز دل اهل خانه بود مریض می‌شود. آن روستائی نذر می‌کند که اگر سلامتی خروس بدست آمد گاوش را قربانی کند. در اکثر سیاستگذاری های ما معمولا مسائل پیش پا افتاده جای مسائل کلی و اصلی را میگیرد و انگار آنها مسائل اصلی مملکت هستند.خلاصه باید دعا کنیم که تیر به چشم نخورد. 

۵- پریشانی درگفتارو رفتار: داستانی است که می گوید یک تن از این گروه با برادرش دعوا کرد و گلاویز شد. برادر ضعیف از دست برادر قوی تر در رفت و فورا به خانه خود رفت و در را از پشت بست. آمد پشت بام و رو به برادرش که در کوچه بود گفت اگر مردی بیا تو . او گفت در را باز کن تا بیایم تو و با تو گلاویز شوم. او گفت اگر مردی با دربسته بیا تو و مرا بزن. شبیه همین وضعیت در رابطه‌ی میان مدیران و سیاسیون با اصحاب نظر و مطبوعات بکار می رود . از طرفی برخی از منتقدان پس از یک انتقاد از لحاظ سیاسی و اقتصادی در تنگنا قرار می گیرند و از طرف دیگر به آنها گفته می شود که مجاز هستید انتقاد کنین و...

این چندشاخص تنها بخشی از پدیده سیاسی شایع در کشور ما  است که از آن به جوکیسم سیاسی و دولتداری تعبیر می کنم. هدف از نوشتن این یادداشت- نه توهین به قشرخاص که مبادا چنین باد بلکه هدف طرح یک مفهوم در چارچوب نظری بود.