شماری از کارشناسان با ابراز نگرانی از روند آلودگی زیست‌محیطی دریای خزر معتقدند این دریاچه در آستانه مرگ‌آلودگی و تخریب محیط زیست دریای خزر موجب شده تا شمار آبزیان موجود در این دریاچه روند نزولی پیدا کند و نسل بسیاری از آنها منقرض شده یا در معرض انقراض قرار گیرد.

 نیازسنجی‌ها نشان می‌دهد که رفع چالش‌های این گنجینه ارزشمند محیط زیست جز با تعامل و هم‌اندیشی کشورهای حاشیه دریای خزر و عزم فراملی و بین‌المللی محقق نمی‌شود. این در حالی است که روزانه صدها هزار مترمکعب انواع آلاینده‌های شیمیایی و صنعتی و نفتی از طریق حوزه‌های آبریز به این دریاچه بسته وارد می‌شود. برآیندها نشان می‌دهد که در صورت کم‌توجهی و سهل‌انگاری نسبت به این ذخیره ارزشمند زیست‌محیطی در آینده نزدیک شاهد از دست دادن کامل این سرمایه بین‌المللی خواهیم بود همچنین یافته‌های پژوهشی نیز نشان می‌دهد که در صورت تداوم ورود آلاینده‌ها، صید بی‌رویه و قاچاق، میزان صید ماهیان خاویاری تا دهه آینده در دریای خزر به صفر خواهد رسید.

 طبق آمار بیش از9۰ درصد ذخایر جهانی ماهیان خاویاری در دریای خزر وجود دارد اما استحصال ماهیان خاویاری، استخوانی و کیلکا از دریای خزر به دلیل صید بی‌رویه آنها از 90 هزار تن در 10 سال گذشته به حدود 20 هزار تن در سال جاری کاهش یافته است. به تاکید کارشناسان، پویایی دریای خزر با حفظ تنوع گیاهی و جانوری و گونه‌های تولیدکننده اولیه، امکان پذیر است و حفظ سلامت اکوسیستم خزر پیش‌نیاز توسعه پایدار است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که توسعه مهارگسیخته خزر، تعادل اکولوژیکی این دریا را برهم زده و تداوم این روند مشکلات عدیده‌ای را برای حاشیه‌نشینان خزر ایجاد کرده است.

پنج میلیون تن آلاینده از استان‌های شمالی ایران به دریای خزر می‌ریزد
بر اساس آمار انستیتو دریای خزر، سالانه پنج میلیون تن مواد آلاینده از استان‌های شمالی ایران وارد دریای خزر می‌شود و اکنون زنگ خطر ناشی از مرگ تدریجی خزر به صدا درآمده و تداوم روند آلودگی، این دریا را به زباله‌دانی در آینده تبدیل می‌کند. از آنجا که بیش از 700 کیلومتر از نوار ساحلی خزر در استان‌های شمالی واقع است، تشکیل کارگروه ویژه برای بررسی و پیگیری مسائل دریای خزر امری الزامی است.

 همچنین با توجه به نقش دریای خزر در توسعه صنعت گردشگری، توسعه زیرساخت‌ها و برنامه‌ریزی برای بهره‌مندی از ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های این صنعت پایدار در حاشیه خزر از جمله استان گلستان ضرورت دارد. این در حالی است که سهم استان‌های شمالی از جمله گلستان از صنعت گردشگرپذیر در کرانه خزر ناچیز یا صفر است. مسائل مربوط به تحولات منطقه و رژیم حقوقی دریای خزر، حمل و نقل دریایی و ترانزیت کالا و مروری بر منابع زنده دریای خزر از جمله مواردی است که باید به آن توجه ویژه شود.

نبود ایستگاه دائم پایش آلودگی آب در دریای خزر نیز از مسائلی است که برنامه‌ریزان باید در برنامه‌ها این اصل را مدنظر قرار دهند. زنگ خطر ناشی از مرگ تدریجی خزر به صدا درآمده و تداوم روند آلودگی این دریا را به زباله‌دانی در آینده تبدیل می‌کند. به هرروی خزر برای رهایی از بند چالش‌ها و مشکلات نیازمند عزم ملی، برنامه مدون اصولی و تدبیر کلان‌نگر است. 114 گونه، 63 زیرگونه و 14 نژاد از کمیاب‌ترین ماهیان جهان در دریای خزر زیست و زادآوری می‌کنند.

ضرورت راه‌اندازی ایستگاه‌های دائم پایش آلودگی آب
یک کارشناس محیط‌زیست دریایی راه‌اندازی ایستگاه‌های دائم پایش آلودگی آب در دریای شمال را ضرورتی اجتناب ناپذیر دانست. محسن حقی گفت: متاسفانه بحران آلودگی آب در همه جای دنیا وجود دارد و در مناطقی که سیستم‌های پایش و حفاظتی و همچنین کنترل کمتر است آلودگی توسعه پیدا می‌کند. در این خصوص مطالعات زیادی انجام شده و در حال انجام است به طوری که از سال گذشته هر دو یا سه ماه یکبار در جنوب برای سنجش میزان آلودگی نمونه‌برداری انجام می‌شود. به تاکید این کارشناس در حال حاضر بیشترین آلودگی‌ها از ناحیه کشورهای حاشیه شمالی وارد دریای خزر می‌شود و آلاینده‌های شیمیایی، آب توازن کشتی‌ها و ورود نفت، بیشترین نقش را در آلودگی این دریا دارد.

حقی یادآور شد: موجوداتی که در بستر دریای خزر زندگی می‌کنند بیشتر در معرض خطر نابودی قرار دارند، زیرا این موجودات به محض قرار گرفتن در محیطی با آلودگی اندک به سرعت از بین می‌روند بنابراین لازم است که در این خصوص مسوولان اقداماتی جدی انجام دهند.

تشکیل گروهی ویژه برای پیگیری مسائل دریای خزر ضروری است
سیدمحمد کریمی- استاندار مازندران- گفت:بیش از 380 کیلومتر از نوار ساحلی خزر در این استان واقع شده، بنابراین ضرورت دارد با همکاری استان‌های دیگر کارگروه مورد نظر شکل بگیرد. اهداف مورد نظر در این نشست و اجلاس باید پیگیری شود تا در برنامه‌های آینده در اولویت قرار گیرد. آیت‌الله سیدکاظم نورمفیدی نماینده ولی فقیه در استان گلستان نیز گفت: دریا در اسلام مکان مقدسی است و باید از این سرمایه به نحو مطلوب استفاده شود. آلودگی دریای خزر از جمله مشکلات این دریا بوده که برای کاهش آن باید برنامه‌ریزی شود و استان‌های شمالی در قبال مسائلی نظیر آلودگی دریای خزر مسوول هستند و باید فکری در این زمینه اتخاذ شود.

 آلودگی دریای خزر بر میزان ذخایر آبزیان این دریا تاثیر منفی گذاشته است، به عنوان نمونه میزان برداشت خاویار از دریای خزر نسبت به دهه گذشته یک‌چهارم کاهش یافته است. نورمفیدی به سهم استان گلستان از دریای خزر اشاره کرد و افزود: سهم درآمدی استان از ذخایر این استان ناچیز است و باید در زمینه توسعه گردشگری در این بخش برنامه‌ریزی شود.

به هر ترتیب وجود دریای خزر یا دریاچه‌ای با این وسعت و قابلیت موضوعی نیست که بتوان به سادگی و بدون توجه از آن گذشته اما حفظ این سرمایه‌های عظیم نیازمند توجه بیشتر مسوولان و دست‌اندرکاران و برنامه‌ریزی در سطح کلان است و نباید این سرمایه گرانبها را از دست داد.(mehrnews)