مازندنومه؛زهرا اسلامی،روزنامه نگار و مدیرمسئول ماهنامه ارمون:(این مطلب در شماره سوم ماهنامه ارمون منتشر شد.)

روبرو دماوند، پشت سر خزر، روبرو دریا، پشت سر جنگل، زیر پاساحل؛ روی سر باران، این سو شالیزار، دیگر سو مرتع. آفتاب همسایه، باران صاحب خانه، خاک حاصلخیز، زمین پر نعمت، رودها پر آب، چشمه ها جوشان، جنگل رویایی، دریا دیدینی.

قلم از وصف چهره زیبای مازندران این نگین انگشتری ایران می ماند.

* طبیعت شکننده

طبیعت در این سامان به همان اندازه که زیباست، شکننده است؛ مثل یک کودک، مثل یک نهال. وضعیت اقلیمی و طبیعی استان مازندران که محصور در تمامی نعمت های خداوندی است، شرایط منحصر به فردی را به وجود آوررده که در روش زندگی انسانی و انجام فعالیت های اقتصادی با توجه به شرایط محیطی (انسانی، جانوری، گیاهی) تاثیر بسزایی گذاشته است.

 منبع غنی آب های زیرزمینی، بارش های فراوان و رطوبت کافی، موجب شده تا پهنه گسترده ای از استان با جنگل های انبوه و مراتع سرسبز و خرم و انواع گیاهان و جانوران در زیستگاه ها، زیست بوم های مختلفی را تشکیل دهند.

 در چنین شرایطی، در فعالیت های صنعتی که به کارگیری روش های تولید آن در بردارنده گونه ای از آلودگی های محیطی نظیر: دود، سرو صدا، فاضلاب های صنعتی و .... است و نیز در بخش زندگی ماشینی انسان که نوع دیگری آلودگی های محیطی مثل زباله، فاضلاب خانگی و ... را شامل می شود وجود مدیریت پیشگیرانه در جهت کاستن عوارض منفی و مخرب و البته غیر قابل جبران این آلودگی ها، ضروری است.

*مشکلات زیست محیطی مازندران

 استان مازندران، در بخش حفاظت از محیط زیست انسانی، با وجود دفع غیربهداشتی زباله ها در تمامی شهرها، فاضلاب های خانگی روستایی و گاهی شهری؛ در حاشیه منازل مسکونی، به دلیل نبود سیستم مناسب فاضلاب و بالا بودن سطح آب های زیر زمینی و نیز در حفاظت از محیط زیست طبیعی با دفع غیراستاندارد فاضلاب های صنعتی، آلودگی رودخانه ها، دریا و تخریب جنگل و مرتع با مشکلات عدیده ای مواجه است.

مازندران سرزمین رودخانه ها و چشمه ها، رودهای متعددی را در خود جای داده که سیاه رود، شش رودبار، هراز، هزارجریب، چالوس، سرد آبرود، لار و هزار جزو رودخانه های حفاظت شده استان محسوب می شوند و کلیه مرداب ها و رودگاه ها و خلیج های مجاور دریای خزر و رودخانه هایی که به این آب ها و یا دریای خزر می ریزند نیز جزو رودخانه های حفاضت شده می باشند.

اکنون دیگر دیدن چهره بعضی رودخانه ها در تعدادی از شهرهای استان بسیار تاسف بار است، رودهایی که به هر چیزی شبیه است به غیر از رودخانه.

 تعدادی از این رودها نیز به محلی برای جمع آوری زباله های خانگی، انباشت فاضلاب ها و... تبدیل شده اند. ورود فاضلاب های خانگی و گاهی صنعتی به این رودخانه ها که قریب به اتفاق آن ها راه به دریا دارند، نه تنها چهره شهرها و طبیعت را زشت و مشمئز کننده می سازد که آلوده کننده دریا و تهدیدی برای موجودات دریایی است.

حالا ما با این اوضاع و احوال، می خواهیم گردشگری استان را افزایش بدهیم. نگاهی به رودخانه های حاشیه شهرهای سایر استان های کشور، مثل؛ اصفهان و زیبایی بکر طبیعت در این مناطق و چگونگی استفاده مردم از این نعمت های خداوندی شاید ما را به خودمان بیاورد.

*مثنوی هفتاد من کاغذ

حکایت زباله در مازندران، مثنوی هفتاد من کاغذ است! اصلا شهری در مازندران سراغ نداریم که با مشکلات عدیده چگونگی از بین بردن زباله مواجه نباشد!

 تولید پسماند در زندگی روزمره، امری اجتناب پذیر است اما ناآگاهی کافی و استفاده از الگوهای نادرست مصرف، جامعه را به تولید بیش از پیش پسماند که تریب کننده محیط زیست می باشند، هدایت می کند.

 حکایت دفن بهداشتی و غیربهداشتی زباله های شهرهای بابل و ساری، یقینا در خاطر مازندرانی ها باقی است و سر و صدا ی خرید دستگاه زباله سور و احداث کارخانه کمپوست و... که رنگ واقعیت به خود نگرفته اند.

مازندران نزدیک به سه میلیون نفر جمعیت دارد و سالانه میلیون ها نفر به مازندران سفر می کنند و بدون شک این چندمیلیون نفر، زباله های بسیاری تولید و در محیط زیست رها می سازند.

*اعتراض اهالی حاشیه شهر ساری!

نبودمدیریت مناسب زباله، تنها به تصرف زمین با روش دفن منجر نمی شود که می تواند با ایجاد آلودگی های بعدی، مثل؛ بوی تعفن، آلودگی خاک و آب های سطحی و زیرزمینی ناشی از نفوذ شیرابه، انتقال عوامل بیماری زا از طریق ناقلین مختلف، به صورت مستقیم و غیرمستقیم، انتشار گاز گلخانه ای متان، آلودگی هوا و بروز حوادثی از قبیل انفجار را به همراه داشته باشد.

 اعتراض اهالی ساری، به دفن زباله ها در نزدیکی محل سکونت آن ها که تا همین چند وقت پیش ادامه داشت، نمونه ای از مضرات این روش از بین بردن پسماندهاست.

دستگاه زباله سوز هم که داستان خودش را دارد. از دستگاه زباله سوز و کارخانه کمپوست خبری نیست از کارخانه کمپوست هم که هنوز در مرکز استان خبری نیست، مثل راه اندازی دستگاه زباله سوز آن! در مازندران سر سبز،، بازیافت یا همان برگرداندن مواد مستعمل، زائد و دور انداختنی به سیستم تولید، برای مصرف مجدد آن ها در ساختن کالاها، با هدف حفاظت هرچه بیشتر منابع کمیاب و تجدید ناپذیر، شعاری بیش نیست.

خدا کند، من هم مثل بسیاری از هم استانی هایم، در این باره اشتباه کنم و در مازندران که زمین از طلا هم با ارزش تر است، از بازیافت که نیاز به محل دفن بهداشتی و وجود زباله سوز را کاهش می دهد، خبری باشد و به تبع آن آلودگی محیط زیست از ناحیه زباله ها کاهش یابد.

 از بین بردن زباله های خطرناک بیمارستانی نیز در مازندان موضوع قابل پیگیری و دارای اهمیت دیگری است. تعداد بیمارستان های دارای زباله سوز، انگشت شمارند و هچنان این زباله های میکروبی و خطرناک به روش های قدیمی و سنتی دفن می شوند.

 در مازندران، تنها در سایه مدیریت درست در انجام فعالیت هاست که می توان به حفظ و تداوم بهره مندی از منابع طبیعی خدادادی؛ دریا، جنگل، مرتع و.... امیدوار بود.

*ورود صنعت تخریب کننده محیط زیست، ممنوع!

 دفع غیراستاندارد و غیربهداشتی فاضلاب های صنعتی در استان که صنعت آن به دلیل همین محدودیت های زیست محیطی، هرگز آن طور که باید و شاید، روی پا نشده نیز، یکی دیگر از این معضلات زیست محیطی مازندران است.

بدیهی است که توسعه صحیح و سامان یافته صنعت، در اشتغال زایی و صنعتی شدن استان که مسئولان ارشد، دغدغه آن را دارند،نقش موثری دارد.

در عین حال، چنانچه رشد صنعتی، از برنامه ریزی علمی مثمر ثمر، برخوردار نباشد، مسائل و مشکلات مهم زیست محیطی را به وجود می آورد که بی شک ساکنان این سامان، با آن دست به گریبان خواهند بود.

ایجاد شهرک های صنعتی؛ علاوه بر توجیه فنی، اقتصادی و اجتماعی، نیازمند توجیه زیست محیطی است و با توجه به شرایط آب و هوایی و منابع آب و خاک و روابط اقتصادی و اجتماعی مردم در شهرهای مختلف، برای تاسیس هر شهرک صنعتی می بایست توجیهات لازم ارائه شود و طرحی بدون مطالعه کافی اجرا نگردد. هم چنین نقش ایجاد شهرک ها در میزان بهبود وضعیت اشتغال نیز کاملا روشن و مشخص باشد.

امروز هر شهروند مازنی، انتظار اشتغال زایی و رفع بیکاری فرزندان این دیار را می کشد و تاسیس شهرک های صنعتی و صنایع برای اشتغال زایی، امری ضروری است ولی بی تردید، ایجاد اشتغال نباید به قیمت تخریب محیط زیست، ویرانی طبیعت، آلودگی خاک، هوا، آب های جاری و زیرزمینی، آلودگی های صوتی، حذف بخش زیادی از زمین و پوشش گیاهی تمام شود.

 حالا چندین و چند واحد صنعتی در استان، علی رغم وجود مشکلات دفع فاضلاب صنعتی و رعایت نکردن ضوابط زیست محیطی همچنان در حال فعالیت هستند، خدا می داند.

 شعار امروز جهان و روزهای آتی، توسعه پایدار است. توسعه پایدار نیز بدون آسیب دیدن محیط زیست، معنا می یابد.

 ایجاد تصفیه خانه های فاضلاب در شهرک های صنعتی، ایجاد گلخانه ها در شهرک ها، ارزیابی اثرات زیست محیطی، نظارت بر راهبری سیستم های تصفیه فاضلاب، تهیه طرح و اجرای شبکه جمع آوری و انشعاب فاضلاب عمومی در شهرک ها، ارائه مشاوره به واحدهای تولیدی، جهت رفع مشکلات زیست محیطی و... از عواقب استقرار صنایع در استان مازندران است.

*جنگل های ممتاز شمال

 امروزه آلودگی های هوا و محیط زیست، تغییر آب و هوای زمین، بارش های بی سابقه و سیل های ویرانگر و گسترش زندگی شهری و نیاز به محیطی طبیعی و آرام، اهمیت وجود جنگل ها را بیش از پیش، برای انسان ها نمایان می کند.

زیبایی چهره زمین، ساماندهی گردش آب در طبیعت، حفاظت خاک، تلطیف هوا، جلوگیری از سرو صدا، جاذبه های گردشگری و اکوتوریسم و تولید فرآورده های چوبی، از مزایای جنگل است.

 دیرینگی جنگل های شمال از جمله مهم ترین موارد اهمیت این جنگل هاست. تخریب جنگل توسط مسافران و ساکنان مازندران و کاهش سطح جنگل در استان یکی از عمده ترین مشکلات زیست محیطی به شمار می رود.

اصل پنجاهم قانون اساسی، درباره حفاظت محیط زیست می گوید: در جمهوری اسلامی، حفاظت از محیط زیست که نسل امروز و نسل های بعدی باید در آن حیات اجتماعی رو به رشدی داشته باشند، وظیفه عمومی تلقی می گردد. از این رو فعالیت های اقتصادی و غیر آن که با آلودگی های محیط زیست یا تخریب غیرقابل جبران آن، ملازمه پیدا کند ممنوع است.

* جنگلبانان تنها

 جنگلبانان و محیط بانان، از جمله اقشاری هستند که به یاری حفاظت از طبیعت می آیند، اما تعداد این حافظان جنگل ها در مازندران آن قدر اندک است که هکتارها اراضی جنگلی را تنها یک جنگلبان با کم ترین امکانات پاسداری می کند.

 اکنون نه تنها در ایران که در جهان، حفظ محیط زیست و پیشگیری و کاهش روند تخریب آن مورد توجه عموم مردم قرار گرفته است.

تشکل های غیردولتی که در جهت آگاهی بخشی و حفاظت از محیط زیست تلاش می کنند، در استان های مختلف کشور از جمله مازندران، زمینه مشارکت احاد مردم در حفظ محیط زیست را فراهم کرده اند.

 اما تعداد محدود این تشکل ها در شهرهای استان، نبود اطلاع کافی از وجود چنین تشکل هایی، هم چنین عدم ارتباطات فرهنگی و آموزشی مناسب و مورد نیاز در این بخش و... اثرگذاری فعالیت های این گروه ها را محدود کرده است.

 در حالی که همین گروه ها و نمایندگان آنان در بعضی از مناطق کشور، حضور موثری در تصمیمات، سیاست گذاری ها و برنامه های زیست محیطی دارند. آموزش به فرزندان این دیار، در مدارس و دانشگاه ها در جهت چگونگی حفاظت و نگهداری از محیط زیست، باید بیش از هر زمان دیگری مورد توجه قرار بگیرد.

 چیزی نمانده که مازندرانی ها ازدست آلودگی محیط زیست و آب و خاک شان، قصد مهاجرت به تهرانی کنند که ساکنانش از آلودگی هوایشان به خانه و کاشانه ما پناه می آورند... اگر این همه بی رحمی ادامه پیدا کند.

 مظاهر زیبا و ارزشمند، میراث طبیعی ملی و فرهنگی، نسل گونه های کم نظیر و بی مانند گیاهی و جانوری، دشت و دمن، دریا و جنگل در مازندران متعلق به ماست، متعلق به همه ما. برگ های درختان کهن، خاک، رود و... از آن ماست.

محیط زیست ظریف و شکننده مازندران از میان می رود و ما می مانیم و هزار درد بی درمان، اگر قدر ندانیم؛ این بهشت برین روبرو جنگل، پشت سر دماوند، روبرو دشت پشت سر دریا، این سو آفتاب دیگر سو باران... را!