مازندنومه؛ احسان شریعت، کارشناس ارشد جامعه شناسی: هویت هر قوم و ملتی مجموعه ای از عناصر گوناگون را تشکیل می دهد.

 از زبان گرفته تا آداب و رسومی که در آن فرهنگ وجود دارد، همه و همه مجموعه ی هماهنگی را تشکیل می دهند. در این میان زبان به عنوان یکی از عناصر بسیار مهم در هر فرهنگی نقش مهمی را ایفا می کند.

 زبان وسیله انتقال پیام های فرهنگی بوده و بستر ارتباط های انسانی و شناسایی هویت به انسان هاست. افرادی که به استان های آذری زبان رفته اند با پدیده جالبی مواجه می شوند که معمولاً توجه همه ی این افراد را به خود جلب می کند.

آذری ها در گفتگوهای روزمره زندگی به طور کامل از زبان آذری استفاده می کنند. آن ها بسیار به زبان خود اهمیت داده و به وسیله استفاده ی مداوم از آن، در مقابل روند کمرنگ شدن هویت های قومی مقاومت می ورزند.

 مسأله هنگامی پررنگ می شود که در هویت قومی یک منطقه شکاف هایی به وجود می آید. در این حالت زبان به عنوان بخش جدایی ناپذیر هویت دچار اختلال و ضعف هایی می شود.

 این پدیده در فرهنگ و هویت مازندرانی تا حدی مشهود است. به کارگیری زبان مازندرانی در سالیان اخیر از جانب نسل های جوان کمتر مشاهده می شود.

 اینکه کاهش استفاده نسل های جوان از زبان مازندرانی چه دلایلی دارد موضوعی است که در این مجال نمی گنجد. صورت مسأله این است: نسل جوان مازندرانی (به ویژه اقشار شهرنشین) کمتر از زبان مازندرانی استفاده می کنند.

این مسأله متولیان فرهنگ در مازندران را نگران کرده و آنان را به فکر راه حل هایی برای حفظ زبان مازندرانی وا داشته است.

یکی از راه هایی که به فکر دلسوزان فرهنگ مازندرانی افتاده استفاده از ابزار تبلیغاتی مهم تلویزیون است. شبکه ی استانی مازندران که توسط صدا و سیمای مرکز مازندران به تولید برنامه های مرتبط با فرهنگ مازندران می پردازد، همه ی اهتمام خود را در راه حفظ زبان مازندرانی به کار می گیرد.

 از تولید فیلم ها و سریال هایی که به زبان مازندرانی ساخته شده تا برنامه هایی که به معرفی مناطق استان پرداخته و به وسیله آن به معرفی هویت و زبان مازندرانی پرداخته می شود.

در مجموع می توان برنامه های شبکه استانی از حیث ارتباط با حفظ زبان مازندرانی را به دو قسمت تقسیم کرد: 1- برنامه هایی که در قالب فرهنگ مازندرانی می گنجد. 2-برنامه هایی که در قالب فرهنگ مازندرانی نمی گنجد.

1- برنامه هایی که در قالب فرهنگ مازندرانی می گنجد : این دسته از برنامه ها با فرهنگ و زبان مازندرانی همجنس بوده و مخاطبان به طور ناخودآگاه با آن ارتباط همدلانه ای برقرار می کنند؛ چرا که این برنامه ها از دل خود فرهنگ مازندرانی بیرون آمده و برای مخاطبان نامأنوس نیست.

 به طور مثال برنامه هایی که در آن به معرفی مناطق گوناگون استان پرداخته می شود از این دست برنامه هاست. در این برنامه ها گروه برنامه ساز به یکی از روستاها یا مناطق استان رفته و از فرهنگ آن نقطه گزارش های مبسوطی را ارائه می دهد.

 در این حالت آنچه هست به طور طبیعی نمایش داده می شود. برای مثال عده ای از روستاییان نمایش داده می شود که در حال کار یا در مراسم ها و جشن ها هستند که در همان حال از زبان مازندرانی استفاده می کنند. این برنامه ها بازتاب واقعیت است. همان چیزی که واقعاً هست.

 2- برنامه هایی که در قالب فرهنگ مازندرانی نمی گنجد : این دسته از برنامه ها که می توان آن را رفتار تصنعی نامید. برنامه هایی است که قصد دارند به اجبار نوعی مازندرانی حرف زدن کاملاً تصنعی را به مخاطبان تلقین کنند.

 برای مثال یک مجری در برنامه ای کاملاً رسمی و کارشناسانه مازندرانی حرف می زند. در این حالت آن مجری آن اندازه تصنعی حرف می زند که حتی یک فرد غیرمازندرانی کاملاً می تواند حرف هایش را بفهمد.

طوری که گویی وی در حال فارسی حرف زدن است تا مازندرانی. این به دلیل آن است که در آن زمینه مازندرانی حرف زدن موضوعیتی ندارد.

 در واقع تلاش برنامه سازان در این وضعیت همچون باغبانی است که می خواهد در کویر برنج بکارد. مسلماً استفاده از یک محتوای معین باید با ساختار آن محتوا هماهنگ باشد.

 ساختار اجتماعی آن نوع از ارتباط کلامی، مازندرانی حرف زدن را بر نمی تابد. به همین دلیل هنگامی که در آن ساختار افراد سعی می کنند به اجبار زبان مازندرانی را وارد سازند، نوع طنزگونه و ناهماهنگی از برنامه ی تلویزیونی ایجاد می شود.

 به نظر می رسد متولیان امر فرهنگ در رسانه های استانی می بایست به این موضوع دقت کنند که در هر ساختاری نمی توان عناصر فرهنگی را به اجبار جایگزین روندهای پیشین کرد. 

ایمیل نویسنده: (abie_malakouti_2008@yahoo.com)