مازندنومه؛ سرویس سیاسی، سعدیه سهرابی، نویسنده و پژوهشگر: بازی با کلمات زیباست! گاهی گوش را نوازش می دهد و گاهی انسان را به اندیشه وا می دارد؛ مانند کلمه ی زیبای عاریت گرفته شده از مبانی جامعه شناسی بنام حقوق شهروندی که وزارت کشور برای آن کارگروهی تشکیل داده است بنام صیانت از " امنیت عمومی و حفظ حقوق شهروندی."

با خواندن نام این کارگروه یاد قصه ی برج عاج نشینی صاحبان علم(نه فقط کسانی که مدرکی را در دست دارند صاحبان واقعی علم) و دوری آنها از کارهای اجرایی و عدم استفاده ی عاملان اجرایی از علم و اندیشه ی واقعی افتادم.

با بررسی مصوبات، صورتجلسات، بخش نامه ها، ابلاغیه ها، پیشنهادها و... در این کارگروه به وضوح مشاهده می شود که هم امنیت عمومی نادیده گرفته شده است و هم حقوق شهروندی و داستان، قصه ی احاطه ی جز بر کل است، زیرا بر اساس تعاریف، حقوق شهروندی جزئی از امنیت عمومی است.

به طور مشخص مقوله امنیت عمومی در ترمینولوژی حقوق بشری، به معنای حمایت‌های دولتی از سلامت و رفاه عمومی و راهكارهایی كه به منظور حمایت از ساكنان (جمعیت) كشوری اتخاذ می‌شود، تعریف شده است؛ راه کارهایی همچون: ایمنی و حمایت در برابر پدیده‌های طبیعی، حفاظت عموم افراد جامعه یا آزادی‌های آنها در مقابل خطر و تهدید داخلی و خارجی، پیشگیری از تبعیض و حمایت از اقلیت‌ها، وجود مقررات برای صلح عمومی نظم و انضباط اجتماعی، احترام به عدالت حقوقی، قواعد و مقررات از ناحیه پلیس و دیگر نهادهای رسمی به منظور حمایت از ایمنی افراد درباره عبور و مرور، آیین نامه رانندگی و حمل و نقل، شرایط و مقررات مربوط به كار، امنیت حیثیت و حیات و حقوق مادی افراد.

به طور کل امنیت عمومی معیاری برای سنجش نظم عمومی برقرار شده به وسیله ی دولت‌ها به كار گرفته می‌شود و در پی حفظ و حراست شهروندان از گزند آسیب ها، تعارضات جانی و مالی و غیره است.

امنیت عمومی و شاخص های آن فعلا در این کارگروه بررسی نمی شود و فقط تزیین کننده ی آن است، اما جزء (حقوق شهروندی ) نقل محافل است. هر مفهوم باید در دو قالب تعریف شود، اول اسمی که بر می گردد به شناخت موضوع و دوم عملیاتی که بر می گردد به شاخص سازی آن در جامعه و مقیاسی برای سنجش آن.

پس قبل از هر چیز باید موضوع را شناخت و بعد بررسی کرد که میزان تحقق آن در جامعه، اداره، برون سازمانی، درون سازمانی و... چقدر است.

سوالی که ذهن را مشغول می کند این است که مسئولان ما چقدر با تعریف حقوق شهروندی و شاخص ها و مصداق های آن در جامعه آشنا هستند؟

حقوق شهروندی گزاره ای است که در دو مقوله جای می گیرد: حقوق شهروندی و تکالیف شهروندی، یعنی رابطه ای دوسویه بین دولت و مردم و به همین خاطر حقوق شهروندی زمانی به وقوع می پیوندد که دولتها با شفافیت، اعتماد مردم را جلب کنند و در آشنایی آنها با قوانین و حق خود از طریق آموزش صحیح اهتمام جدی داشته باشند و مردم نیز با قانون مداری و مشارکت دولت ها را یاری رسانند.

  برای شناخت شاخص ها و مقیاس سنجش حقوق شهروندی مطالب زیر را مطرح می کنیم:

الف- حقوق شهروندی حق شهروندی یعنی حقی را که قانون، عرف ، اخلاق، دین و ... بر اساس جامعه ی هدف (زنان، مردان، کودکان، جوانان، سالمندان، معلولان، اقلیت ها، قومیت ها، نژادها و ..) برای شهروندان مشخص می کند و دولت، نهادهای خصوصی و عمومی و مسئولان و زیر ممجموعه ی آنها موظف به اجرای آن هستند که تمامی این موارد ضمانت اجرائی محکم و قوی را می طلبد.

حقوق شهروندي خود داراي چند بعد است و هر يک از اين ابعاد نيز داراي مولفه هايي هستند. مارشال سه نوع حقوق شهروندي را بيان مي کند: حقوق مدني، سياسي و اجتماعي که مولفه های آن توسط دکتر فریدون وردی نژاد تدوین شده است و به این شرح است:

1-حقوق مدنی: آزادی انتخاب شهروندان، آزادی بیان، انعکاس نظرات واقعی مردم در وسایل ارتباط جمعی، عدم تبعیض سنی، جنسی، قومی، مذهبی و درآمدی ، حق استفاده دموکراتیک از فضای شهری ، دسترسی شهروندان به مسئولان شهری، نظارت بر عملکرد مدیران و دسترسی شهروندان به اطلاعات مدیریت شهری.

2-حقوق اجتماعی: عدالت اجتماعی ، امنیت جسمی و روانی برای همه شهروندان در سطح شهر، سیستم های دادرسی عادلانه و دفاع کم هزینه برای همه اقشار، آسایش خاطر و نبود اضطراب و نگرانی و خشونت در سطح شهر، بستر رشد فرد توسط جامعه ، راحتی رفت و آمد در سطح شهر و توجه به حمل و نقل عمومی، کاهش پدیده های ضد اجتماعی و تخریب اموال عمومی، کاهش بیماری های اجتماعی از جمله اعتیاد ، کاهش آسیب های اجتماعی از جمله متکدیان، کودک آزاری، آسیب های جنسی علیه زنان و فساد اجتماعی، کاهش زباله، ساختمانی و جانوران موذی در سطح شهر، برخورداری از خدمات عمومی شهری و خانگی ازجمله ذخایر آب آشامیدنی سالم، نیروی برق، روشنایی و سوخت، برخورداری از بیمارستان و خدمات پزشکی و مدرسه استاندارد و تسهیلات آموزشی بدون تبعیض، کاهش آلودگی هوا، آب، ترافیک و آلودگی های صوتی، میزان فضای سبز موجود در مقابل نیازهای شهر، برخورداری از اشتغال مناسب و فضای سالم کاری، تسهیلات اوقات فراغت فرهنگی و مذهبی تسهیلات ورزشی، بهره برداری مشارکتی از فضاهای عمومی شهری، حمایت از گروهها و افراد آسیب پذیر مانند فقرا، بیماران، کودکان، معلولان و سالمندان .

3-حق سیاسی: مولفه هاي حق مشارکت سياسي، حق برخورداري از راي و عضويت درگروهها و احزاب سياسي را شامل مي شود .

ب- تکالیف شهروندی:

1-قانون مداری: عمل و احترام به قانون ، عمل و احترام به قانون ، مشارکت مردم در ترغیب یکدیگر به قانون

2- مشارکت مدنی : مشارکت در تصمیم گیری های عمومی

3- مشارکت اجتماعی : حفظ سلامت اخلاقی جامعه و احترام به بنیان خانواده ، احترام به حقوق یکدیگر در جامعه ، احترام به تنوع فرهنگی ، عدم ایجاد زحمت برای همسایگان 

*مطلب مرتبط:

اعزام گروه بازرسان وزرات كشور برای بررسي وضعيت حقوق شهروندي