علي ابوالحسني صبح امروز در اولين روز همايش يكصدمين سال مشروطيت با عنوان «مشروطيت حاج شيخ فضل الله نوري و پاسخ به برخي پندارها» گفت:شيخ فضل الله برخلاف تبليغات دروغين مخالف مشروطه نبود، بلكه منتقد مشروطه بود و از ابتداي نهضت مشروطه تا لحظه اعلام مشروطه خواهي، مشروعه خواه بود.
وي اظهار داشت:ذهنيت تاريخي ما در مورد مشروطيت به لحاظ ابهام‌هايي كه وجود دارد، ذهنيتي ابهام آلود، مغشوش و آشفته است و يك تقسيم بندي نخ نما وجود دارد كه رجال مشروطه را به مشروطه خواه و مستبد تقسيم مي‌كند.
اين پژوهشگر افزود: مشروطه عنوان كلي و مطلقي شده كه به آخوند خراساني و تقي خان يكسان اتلاق مي‌شود كه درست نيست.
ابوالحسني خاطرنشان كرد: مشروطه با عدالتخانه خواهي شروع مي‌شود،اما در ميان راه عدالتخواه گم مي‌شود و مشروطه جاي آن را مي‌گيرد و اينها بخشي از آثار و مكتب تاريخ نگاري مشروطه است، كه براي اصلاح آن نيازمند تبيين دقيق واژه‌ها هستيم، همچنين بايد جريانهاي عصر مشروطيت تفكيك شوند.
وي در تبيين آراء شيخ فضل الله در فرايند شكل گيري مشروطه اظهار داشت:مشروطيت از نگاه شيخ در روحانيت حداقلي و حداكثري قابل تحقق است، كه امروز جمهوري اسلامي در قالب همان مفهوم حداكثري مشروطه جريان دارد.
اين پژوهشگر با انتقاد از نحوه تاريخ نگاري مشروطيت اظهار داشت:بررسي دقيق انقلاب مشروطه نشان مي‌دهد كه تاريخ آن مملو از ابهام و تهمت در مورد شخصيت‌هاي جريان ساز مي‌باشد، كه در اين جا مي‌خواهم به ابهاماتي كه در مورد تشخيص شيخ فضل الله در تاريخ وجود دارد، اشاره كنم.
ابوالحسني خاطرنشان كرد: آنچه مسلم است، اين كه شيخ فضل الله در فعاليت‌هاي خود از جمله كساني بود كه به شدت به مبارزه با استبداد مي‌پرداخت،اما در تعاريف و تقسيم بندي فعاليت‌هاي گروه‌هاي مشروطه خواه اين موضوع به صراحت ديده نمي‌شود.

وي افزود: در فرايند مشروطه خواهي ما شاهد شكل گيري دو طيف مشروطه خواه بوديم كه در يك سر آن مشروطه خواهان حداقلي مثل تقي زاده قرار داشت و در سر ديگر آن مشروطه خواهان حداكثري بودند،كه شيخ فضل الله از جمله اين افراد است.
ابوالحسني در ادامه با مقايسه افكار شيخ فضل الله با آخوند خراساني و نائيني اظهار داشت: شيخ فضل الله در رويكرد خود واقع بين بود در حالي كه آخوند خراساني به دنبال تحقق ايده‌هاي آرمانگرايانه‌اش در جريان مشروطه بود.
وي با تقدير از حركت شيخ فضل الله در به ثمر نشستن مشروطيت گفت: تلاشها و پيگريهاي شيخ منجر شد كه وي دست خط تاسيس مجلس شوراي ملي را از شاه بگيرد.
اين مورخ افزود: در ادامه نيز شيخ براي تحقق مشروطه مشروعه به حضرت عبدالعظيم رفت و در آنجا متحصن شد.
وي گفت: شيخ فضل الله رهبري است كه نبض زمان و جنبش را در دست داشت و متناسب با شرايط روز تاكتيك آن را انتخاب مي‌كرد.(farsnews)