مازندنومه، سرویس سیاسی: تحزب در جامعه ایرانی، علت انحلال حزب جهوری، شرایط فرهنگی جامعه در نگاه به احزاب، وضعیت حزب اعتماد ملی، انتخابات پیش رو و… موضوعاتی بود که مسئول دفتر سیاسی حزب اعتماد ملی در یک گروه تلگرامی به آنها پاسخ داد و در سایت "اعتماد ملی" منتشر شد.

سیدرحیم ابوالحسنی، استاد دانشگاه و مدیرگروه سابق علوم سیاسی دانشکده حقوق دانشگاه تهران و گزینه احتمالی اصلاح‌طلبان بابل برای انتخابات مجلس شورای اسلامی، در این گفت وگو در رابطه با علت رکود احزاب در ساهای اول انقلاب و نقش احزاب در نهادینه کردن دموکراسی در ایران پس از انقلاب، گفت: «دراوايل انقلاب اصلا حزبي وجود نداشت. احزاب توده مجاهدين خلق و چريك هاي فدايي حزب نبودند بلكه سازمانهاي چريكي بودند.»

وی با اشاره به شکل گیری حزب جمهوري در سالهای پس از انقلاب، تشتت نظرات و نگرش ها و مشكلات فرهنگي و ساختاري را علت ناکامی این حزب دانست.

مسئول دفتر سیاسی حزب اعتماد ملی در مورد فعاليت نمايندگان احزاب در استانهايي مانند مازندران و همچنين نقش آنها را در توسعه و به كرسي نشستن حرف مردم براي انتخاب مديران شايسته، گفت: «احزاب فعال هستند اما متاسفانه نقش موثري ندارند به علت اينكه احزاب در بدو تولدشان پس از انتخابات ۹۲ هستند و هنوز بيشتر از اينكه به دنبال تعيين مسولان باشند بيشتر به دنبال سازماندهي خودشان و آماده كردن خود براي انتخاباتاند. به نظر نمي رسد که در حال حاضر، احزاب نقش چندان جدي اي داشته باشند مگر به صورت لابي هاي شخصي و گروهي.»

او در ادامه با اشاره به نقش رسانه ها در هر چه سریعتر شکل گرفتن احزاب و با بیان این که اميدوارم رسانه‌ها به گونه‌ای حركت كنند كه احزاب هرچه سريعتر شكل بگيرند، افزود: «هر فرد فعال سياسي كه خواهان مشاركت در سياست است باید در يكي از تشكل ها جاي بگيرد و بتواند نقش موثرتري داشته باشد.

اين انديشه كه ما عضو هيچ حزبي نباشيم و مستقل عمل كنيم متاسفانه باعث مي‌شود كه هيچكدام نقش موثري نداشته باشيم، بنابراين پس از مدتي مايوس مي‌شوند. بايد بدانيم كه قدرت در جمع است پس بايد فرهنگي را در جامعه ايجاد كنيم كه پذيرش عضويت در گروه‌های سياسي و احزاب مذموم نباشد و هر فعال سياسي قبل از اقدام بايد حزب و تشكل خودش را اعلام كند تا موثر واقع شود.»

 تربیت سیاسی نشده‌ایم

ابوالحسنی در پاسخ به این سال که چه عواملي در ادامه حیات احزابی مانند حزب جمهوی در ابتداي انقلاب می‌توانستند نقش داشته باشند، اظهار کرد: «عوامل متعددي در این زمینه نقش دارد. اولين و مهمترين عامل پذيرش كار جمعي، تربيت سياسي و كار سازماندهي شده است. واقعيت اين است كه همگي ما قبل از انقلاب و دوران مدرسه حتي تربيت سياسي جمعي نشده ايم و متاسفانه احزابي هم وجود نداشتند كه ما داخل آن تشكل‌ها تربيت سياسي شويم و اين بزرگترين مشكل است.

او در ادامه سخنان خود افزود: «مشكل دوم اين است كه اول انقلاب نظام، نظامي انقلابي بود يعني نظام پايدار نبود و هرروز سياستهاي راديكالي را در پيش مي گرفت. معمولا احزاب نمي توانند سياست راديكالي را در پيش بگيرند و بايد در يك سياست مذاكره و چالش و طراحي شده ادامه حيات بدهند.»

مسئول دفتر سیاسی حزب اعتماد ملی با بیان این که دراوایل انقلاب افراد سابقه همکاری باهم را نداشته و یکباره كنار هم جمع شده بودند و لزوما از همفكري كامل برخوردار نبودند، گفت: «از این مهمتر اينكه عرصه سياست عرصه حسادت، شكاف و تضاد است كه مشكلی فرهنگي محسوب می‌شود. نبايد از عامل ساختاري غافل شویم در اول انقلاب قانون اساسي و قوانين عادي مصوب نشده بودند. ساختار اقتصادي جامعه شكل نگرفته بودند هنوز هم در جامعه ما كه شرايط كمي از لحاظ اقتصادي باثبات تر است. دولت دولتي رانتي است كه نظامش را ضد حزبي ايجاد مي كند.»

ابوالحسنی در پاسخ به این سوال که آيا حاکمیت تاب تحمل احزاب را دارد، با بیان این که به جای کالبدشکافی سالهای آغازین انقلاب، باید بیشتر به وضع حاضر بپردازیم، گفت: «احزاب و تشكل ها همراه با نيروهاي دانشگاهي اعم از جامعه شناسي و روان شناسي و رشته هاي مختلف علمي اتاق فكرهايي ایجاد کنند و اين موضوع را به بحث بگذارند كه الان مشكلات حزب چيست نه اينكه سمينار بلكه اتاق فكرهاي علمي كه واقعا در آنها بحثهای جدی شکل بگیرد.»

او با بیان این که عرصه سياست عرصه رقابت است و حاكميت نيز چيزي جز يك گروه حاكم نيست، اظهار کرد: «در جامعه شناسي سياسي مي‌گويند آنچه كه حاكم است يك گروه سياسي است و طبيعتا هيچ گروه حاكمي اجازه نمي‌دهد كه رقباي او به قدرت برسند بنابراين رقبا هم بايد تدبير و برنامه‌ريزي كنند و استراتژي‌هايي را طراحي كنند كه با اصول منطبق با شرايط موثر بتوانند آن مسير را دنبال كنند. هيچ چيزي محال نيست.»

او در توضیح این که چرا احزاب ما در شرایط کنونی به طور واقعی و اصولی حزب نیستند، با برشمردن چند علت، بیان کرد: «علت نخست ساختار سياسي اجتماعي جامعه است كه طلب نمي‌كند احزاب فعال باشند. حزب در جامعه اي فعال است كه ساختار اقتصادي آن توسعه پيدا كند و گروه‌هاي با منافع شكل بگيرند كه براي دستيابي به منافع شان نيازمند به حزب باشند.»

ابوالحسنی علت دوم پيدايش و قدرت گیری احزاب را وجود قانون انتخابات صحيح دانست و تصریح کرد: «متاسفانه قانون انتخابات ما قانوني ضد حزبي است.»

مسئول دفتر سیاسی حزب اعتماد ملی در پاسخ به این پرسش که با توجه به ناسنجیده خوانده شدن سخنان روحانی از سوی برخی، چقدر برای آقای روحانی در این تقابل شانس قائل است، گفت: «عرصه سیاست صفر و صدی نیست بلکه عرصه تعامل بازیگران و مهارت آنها در بازی سیاسی است. به نظر من آقای روحانی بازیگر توانمندی است که می‌تواند در بازی سیاسی اهداف بسیاری از مردمی را که به او رای دادند، محقق کند. اما شرط مهم آن حمایت مردم، نخبگان و تشکل‌های سیاسی و به عبارت دیگر افکار عمومی است.»

از مواضع اصلاح‌طلبانه روحانی حمایت نمی‌شود

ابوالحسنی در ادامه اظهارات خود افزود: «فکر می‌کنم در حال حاضر روحانی بیشتر از همه اصلاح‌طلب شده و حرف‌های اصلاح‌طلبانه می‌زند اما متاسفانه به علت سکوت حاکم بر چنین مواضعی، حمایتی از او نمی‌شود و این مساله ریشه در ساختارهای سیاسی کشور دارد.»

وی ادامه داد: روحانی توان یک بازی موفق را دارد.

ابوالحسنی در خصوص ارزیابی وضعیت و جایگاه احزاب ندا و اتحاد اسلامی با توجه به بازداشت آقای شکوری، عنوان کرد: «معتقدم حضور احزاب تحت تاثیر سه متغیر است. اولین جایگاه مهم احزاب، پایگاه طبقاتی آنهاست؛ این که احزاب چه هویتی از خودشان نشان می دهند و منافع و مطالبات چه دسته و گروهی از جامعه را منعکس می کنند.»

او افزود: «افراد به لحاظ فرهنگی دارای پایگاه‌های سنتی، مدرن و دینی‌اند. به‌لحاظ سیاسی، افراد به چپ، راست و معتدل تقسیم می‌شوند و از لحاظ اقتصادی در قالب توده‌ای، پائین، متوسط و رو به بالا دسته بندی می‌شوند. این جایگاه‌ها از آن منظر مهم است که حزب بخواهد نشان دهد چه مطالباتی از جامعه دارد و در کدام بخش از جامعه پایگاه دارد.»

او متغیر دوم را میزان تاثیرپذیری احزاب از فعالیت، ساماندهی و کارکرد خودشان دانست و بیان کرد: «بستگی دارد که حزب از چه ایدئولوژی، انگیزه، تشکل و سیاستگذاری برخوردار باشد.

مورد دیگر این که چقدر ساختار سیاسی به حزب اجازه فعالیت می‌دهد. به نظر من احزاب ندا و اتحاد هنوز پایگاه طبقاتی شان را  تعریف نکرده‌اند، بنابراین باید منتظر بمانیم و ببینیم آنها چه پایگاه طبقاتی از خودشان نشان می‌دهند.»

ابوالحسنی حزب ندا را متشکل از افرادی دانست که به علت فقدان حزب مشارکت، به دنبال فعالیت سیاسی و یک نوع امنیت بودند.

وی در ادامه افزود: «طبیعتا از این به بعد باید شاهد آن باشیم که این حزب یک پایگاه طبقاتی سیاسی واحد برای خودش تعریف کند.»

 اعتماد ملی منعی برای فعالیت ندارد

مسئول دفتر سیاسی حزب اعتماد ملی در مورد ارزیابی وضعیت فعلی حزب اعتمادملی با توجه به در حصر بودن دبیرکل این حزب، بیان کرد: «حزب اعتماد ملی بعد از ۸۸ هیچ گونه منع قانونی برای فعالیت سیاسی پیدا نکرد، فقط متاسفانه دفتر حزب توسط گروهی نامعلوم مورد دستبرد قرار گرفت که هنوز هم کسی مسئولیت آن را به عهده نگرفته است.»

وی با بیان این که از سال ۸۸ تا ۹۲ نیروهای حزب اعتماد ملی تا حدی که شرایط سیاسی و امنیتی اجازه می‌داد با هم در ارتباط بودند، اظهار کرد: «چند ماه مانده به انتخابات سال ۹۲ با توجه به باز شدن نسبی فضای سیاسی، نیروهای حزب اعتماد ملی گردهمایی های بیشتری داشتند به طوری که در انتخابات سال ۹۲ برای ستاد روحانی فعالیت زیادی داشتند، اما پس از روی کار آمدن دولت یازدهم خواستار هیچ گونه پست و مقامی نشدند بلکه بر ساماندهی حزب متمرکز شدند تا شورای مرکزی را به صورت فصلی برگزار کنند.»

ابوالحسنی با اشاره به این که در حال حاضر تقریبا در تمام استانها این شورا تشکیل شده یا در صدد تشکیل است و تلاش می کند بر اساس مرامنامه و اساسنامه خودش فعالیت کند، تصریح کرد: « به نظر می رسد که حزب اعتماد ملی از پایگاه خوبی برخوردار باشد به ویژه به خاطر مواضعی که دبیرکل حزب در جریان انتخابات ۸۸ در دفاع از انتخابات سالم اتخاذ کرده بود.»

او درباره نقش شبکه‌های اجتماعی در شرایط کنونی، گفت: «در حال حاضر، احزاب آن حضور فعالی که باید داشته باشند را ندارند، در چنین شرایطی شبکه‌های اجتماعی می‌توانند نقش مهمی ایفا کنند یعنی همان نقشی که احزاب می‌توانند داشته باشند. فعالیت احزاب هویت‌بخش است از آن جهت که هویت خاصی را در جامعه القا می‌کنند. هویت‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی باعث می‌شود در جامعه نوعی گفتمان شکل بگیرد.»

ابوالحسنی با اشاره به کارکرد اطلاع‌رسانی شبکه‌های اجتماعی، بیان کرد: «شبکه‌های اجتماعی می‌توانند نقش تاثیرگذاری در حضور هر چه فعال‌تر احزاب داشته باشند اما واقعیت این است که نمی توانند در این زمینه به‌طور کامل نقش خود را ایفا کنند زیرا بخش اعظم جامعه، توده مردم هستند و شبکه‌های اجتماعی باید به سهم خودشان تلاش کنند تا جامعه را به سمت شکل‌گیری احزاب سوق دهند.»

او با بیان این که قانون انتخابات تغییر نخواهد کرد و این که احزاب باید سعی کنند در همین شرایط اکثریت مجلس را به دست آورند، گفت: «آنها باید در اولین فرصت قانون انتخابات را تصویب کنند. همین‌طور بحث نظارت استصوابی باید مورد بررسی قرار بگیرد به گونه‌ای که اگر یک گروه بر شورای نگهبان حاکم بود، توان حذف رقبای خود را نداشته باشد.»

ورود نیروهای علمی اصلاح‌طلب

مسئول دفتر سیاسی حزب اعتماد ملی در ادامه افزود: «شورای نگهبان حامل گفتمانی است که جامعه بخشی از این این گفتمان را نمی‌پذیرد و راه حلی که در این زمان می‌توان ارائه داد این است که در انتخابات، دوستان اصلاح‌طلب با ورود نیروهای علمی، کرسی‌های بیشتری را به دست آورند.»

ابوالحسنی در پاسخ به سئوالی درباره ظرفیت قانونی رفراندوم در مورد موضوعات مختلف، با تاکید بر پذیرش حکمیت مردم در مورد اختلاف‌ نظرها، گفت: «در مواردی که نظام را وارد چالش خواهد کرد، می‌توانیم از طریق رفراندوم و با حکمیت مردم، مسائل را حل کنیم.»