قالي كلاردشت، گنجينه‌اي از هنر و هويت ايراني وبه ويژه منطقه غرب مازندران در بوته فراموشي قرار گرفته و نياز به بازيابي دوباره دارد.

كارشناسان از فرش دستباف در بعد زيبايي شناختي و هنري به عنوان گواه زنده تاريخ و تمدن ايرانيان ياد مي‌كنند و به عنوان مهمترين كالاي صادرات غيرنفتي و پراشتغال‌ترين صنعت دستي كشور جايگاه ويژه‌اي در عرصه اقتصادي و اجتماعي دارد.

اگر چه مازندران با جمعيت بيش از سه ميليون نفر در حاشيه جنوبي درياي خزر نام پرآوازه‌اي در هنر صنعت فرش ندارد ولي با " قالي كلاردشت " داراي شهره جهاني است.

در مازندران از ‪ ۱۷‬هزار بافنده فرش دستباف شناسايي شده ، ‪ ۱۰‬هزار نفر فعال هستند كه از اين تعداد دو هزار نفر در غرب مازندران فعاليت دارند.

همچنين ‪ ۳۹‬شركت تعاوني فرش دستباف شهري و هشت شركت تعاوني فرش دستبافت روستايي در اين استان وجود دارد.

فرش كلاردشت با داشتن قدمتي ‪ ۳۰۰‬ساله يك هنر سنتي به شمار مي‌آيد كه با مهاجرت اقوام كرد كرمانشاه و لرها به اين منطقه رواج يافت.

هرچند اوج هنر قاليبافي در كلاردشت در سال ‪ ۱۳۴۷‬بود ولي اين هنر دستباف در سالهاي ‪ ۷۱‬تا ‪ ۷۳‬توانست مقام سوم را از لحاظ كيفيت مواد اوليه رنگ و بافت در بين فرش‌هاي جهان به خود اختصاص دهد.

فرش كلاردشت از قاليهاي درشت بافت (خرسك) است كه معروفترين گونه آن در روستاي "مكارود" بافته مي‌شود، نقوش اين قالي بيشتر ذهني و بدون نقشه و بر گرفته از طبيعت زيبا است.

نقش " مل چفته " در حاشيه، صندوقي و جنگلي از معروفترين نقوش و طرحهاي مرزقان ، قفقازي، گل شاه‌عباسي، لچك، ترنج، رودباركي، شمله، خركي، شكري ، چخماقي و مزلقان از ديگر نقوشي است كه در زينت اين قالي سنتي بكارمي‌رود.

رنگهاي فرش كلاردشت مانند قرمز تيره، آبي تيره و قهوه‌اي از نوع رنگهاي مرده‌اند كه از پوست گردو و گياهاني به نام كاش و روناس تهيه مي‌شود.

الياف اين فرش در گذشته ‪ ۱۰۰‬درصد پشم بود و تعداد گره نيزبه كيفيت فرش بستگي دارد و بطور ميانگين ‪ ۳۰‬رجشمار مي‌باشد كه از دارهاي طولي، عرضي و افقي براي بافت آن استفاده مي‌شود.

علاوه بر بازارهاي داخلي، كشورهاي نظير آلمان، فرانسه، ايتاليا، كانادا و اميرنشينان خليج فارس عمده خريداران قالي كلاردشت را تشكيل مي‌دهند.

در همين حال جمعي از كارشناسان معتقدند ، مواد اوليه نامرغوب، نبود حمايت مالي، ساماندهي نشدن توليد، بي‌توجهي به آموزش، عدم آشنايي به نياز بازار، نبود نظارت و برنامه نداشتن موجب شد تا در سالهاي اخير، قالي كلاردشت به عنوان گنجينه‌اي از هنر و هويت به بوته فراموشي سپرده شود.

يك بافنده فرش كلاردشت در اين زمينه گفت : چله كشي بدون پايين آوردن دار قالي، گره تركي دستبافت، يك ريشه بودن يا سوماك بافي‌پايان فرش، استفاده از رنگهاي ملايم و سير، تنوع نقوش و دوام زياد از دلايل شهرت اين فرش در جهان است.

" فاطمه كاوسي" كه حدود ‪ ۳۰‬سال در زمينه فرش كلاردشت تحقيق و فعاليت مي‌كند، ادامه داد : تمام شهرت اين فرش مربوط به رنگ و پشم بكار رفته درآن بود ولي امروزه به دليل روي آوردن به رنگهاي شيميايي و استفاده از پشم دباغي شده بر كيفيت آن تاثير منفي گذاشته است.

وي افزود : دارهاي قالي در گذشته بيشتر از نوع چوبي و ترتيب قرار گرفتن آن بگونه‌اي بود كه بافنده به راحتي مي‌توانست پشت فرش را ببيند و عيوب را برطرف كند.

وي خاطرنشان كرد : اكثر دارهاي قالي مورد استفاده كنوني از نوع فلزي هستند و بافنده مجبور است براي رفع عيب چند بار چله فرش را پايين آورد كه اين امر نقايص را افزايش مي‌دهد.

به گفته كاووسي در چله‌كشي چوبي براي بافت فرش در هر ابعاد يك چوب خاص تهيه مي‌شد ولي اكنون چله‌هاي فلزي اين مزيت را ندارند.

اين محقق و مربي فرش صنايع دستي غرب مازندران تصريح كرد : بروز تحولات اجتماعي ، افزايش قيمت زمين، فروش و كاهش دام بويژه گوسفند در نتيجه سبب جمع شدن كارگاههاي قالي بافي در اين منطقه شد.

وي با اشاره به اينكه طرح هاي بكار رفته در اين قالي ذهني و بدون نقشه است ، اضافه كرد : اين طرحها قابل اندازه‌گيري نبوده و بافندگان كنوني از آموزش و تخصص لازم برخوردار نيستند.

وي بر لزوم آموزش تخصصي و مهارتي فرش بافان سنتي، بكارگيري مواد مطلوب و تلاش براي بهبود كيفيت فرش كلاردشت تاكيد كرد.

مربي و كاردان فرش اداره بازرگاني نوشهر و چالوس ادامه داد : كيفيت نامطلوب برخي توليدات به عنوان اصلي‌ترين عامل دور شدن فرش دستبافت كلاردشت از بازارهاي فروش جهاني است.

" مريم غني زاده افزود: فرش محصول صد درصد توليد داخلي است و بايد با عزم جدي اين هنر- صنعت ملي را حفظ و توسعه دهيم.

وي بيان داشت : فرش بايد براساس نياز مصرف‌كنندگان توليد شود كه ارتباط بيشتر بين توليدكننده و صادركننده در دنياي كنوني ضروري است.

غني زاده، فقدان توجه به تنوع در طراحي و نوآوري در توليد از ديگر عوامل ركود فرش دستبافت اعلام كرد.

وي خاطرنشان كرد : بجاي توسعه واحدهاي خانگي بايد به فكر توسعه مجتمع- هاي قاليبافي و افزايش نظارت و آموزش فرشبافان باشيم.

يك بافنده قالي دستبافت از نوشهر گفت : صدور فرش‌هاي دستبافت دو خفت و تقلبي در سالهاي گذشته به خارج از كشور بر جايگاه آن تاثير منفي گذاشت.

" حوا نجار" افزود : ساماندهي مواد اوليه، ترويج رنگهاي گياهي در توليد فرشهاي دستبافت و بازاريابي توليدات براي حمايت از آن ضروري است.

وي ضمن تاكيد بر طولاني شدن مدت باز پرداخت تسهيلات زود بازده ارايه شده از سوي مسوولان امر يادآور شد : اكنون زمان بازپرداخت يكماه پس از دريافت وام آغاز مي‌شود كه بسياري از توليدكنندگان به دليل درآمد كم قادر به پرداخت اقساط آن نمي‌باشند.

مسوول اتحاديه فرش دستبافت روستايي غرب مازندران ، كمبود وام، نبود حمايت مالي، نداشتن برنامه براي صادرات و رفع مسايل بهداشتي قاليبافان از جمله مشكلات فراروري برشمرد.

" علي اسحاقي" افزود: درحال حاضر فرش زير نظرسازمان بازرگاني قرار گرفت كه اين مي‌تواند در توسعه و صادرات اين صنعت موثر باشد.

وي اظهار داشت: استفاده ازايده كارشناسان و هنرمندان طراح فرش درارتقاي كيفي اين محصول ضروري است.

به گفته‌اسحاقي در سال جاري ‪ ۱۸۰۰‬تخته‌فرش دستبافت دراين منطقه توليد شد.

مسوول اتحاديه فرش دستبافت روستايي غرب مازندران ادامه داد : ‪ ۱۵۰‬نفر از مجموع دو هزار قالي باف شناسايي شده اين منطقه زير پوشش بيمه تامين اجتماعي قرار دارند.

مدير عامل شركت تعاوني فرش دستبافت كلاردشت گفت : نبود امكانات مناسب و ارايه نشدن تسهيلات بلاعوض سبب شد تا اين هنر به فراموشي سپرده شود.

" الله‌نور عليجاني " اضافه كرد : فرش دستبافت براي رونق نيازمند متولي خاص و برنامه مشخص مي‌باشد.

وي تاكيد كرد : براي مطرح شدن فرش دستبافت در بازارهاي جهاني علاوه بر رفع موانع فراروي بايد در زمينه تبليغات برنامه‌ريزي كرد.

به گفته عليجاني، در حال حاضر ‪ ۱۵۰‬قاليباف در بخش كلاردشت فعاليت دارند.

بخش كلاردشت چالوس با ‪ ۵۰‬هزار نفر جمعيت در غرب مازندران واقع است.(irna)