مازندنومه، سرویس سیاسی، سردبیر: آن چه در پی می آید متنی است که اوایل آبان ماه برای مهندس محمداسلامی فرستادم تا پیش از ورود به استان و روز معارفه، دورنمایی از مهم ترین چالش ها و مشکلات مازندران داشته باشد. متن زیر ویراسته ی همان نوشتار نخست است:

وجود برخی قوانین کهنه از دهه ها پیش و سوءتدبیرها مانع از ممتاز شدن مازندران در عرصه ملی توسعه شده است.

این جا چه کم دارد از موهبت های خدادادی؟ هیچ، همه چیز دارد. اما چرا  بنا بر گزارش های رسمی ما تنها در سال گذشته: در تحقق درآمدهای عمومی، در سهم درآمدهای مالیاتی در درآمدهای عمومی، در سهم مالیات های مستقیم، در تعداد طلاق ثبت شده، در نرخ مشارکت اقتصادی، در سرانه فضای سبز شهری، در تعداد شرکت های تجاری و تعاونی منحل شده، در تعداد شرکت های تجاری و تعاونی ثبت شده در استان، در تعداد دانشجویان استان، در نسبت دانشجو به هیات علمی، در صادرات غیرنفتی و در شمارگان کتاب های منتشر شده و برخی آمارهای دیگر با کاهش و سیر نزولی مواجه بودیم؟!

باید مازندران را در تراز ملی نگریست و نگاه نماینده جدید دولت در استان نیز چنین است. نزدیک به یک و نیم درصد ایران، سهم مازندران است. قرار گرفتن در ساحل جنوبی بزرگترین دریاچه جهان و همجواری با چهار کشور ساحلی و همسایگی با پایتخت ایران از طریق سه محور، موقعیت این استان را راهبردی کرده است.

 امتیاز حمل و نقل دریایی با کشورهای همسایه از طریق منطقه های ویژه اقتصادی در شرق، مرکز و غرب مازندران (که باور داریم باید حداقل یک منطقه آزاد تجاری نیز داشته باشیم)، شبکه سراسری راه آهن و وجود فرودگاه‌های دشت ناز، نوشهر و رامسر  به این استان تعلق دارد.

امروز مازندران ما مشکلاتی دارد که استاندار جدید باید برای رفع آن ها گام بردارد.

1-  دشت مازندران به ویژه در مناطق شرق استان به خاطر اضافه برداشت از چاه های مجاز و حفر چاه های غیر مجاز در معرض تهدید جدی شوری آب قرار گرفته است. بهره وری پایین، کاهش کیفیت، آلودگی ها، پایین رفتن سطح آبهای زیر زمین و چاه ها از چالش های حوزه آب استان است.

82 هزار حلقه چاه در بخش های کشاورزی، صنعت، خدمات شهری و روستایی استان وجود دارد که سالانه بیش از یک میلیارد مترمکعب از آنها برداشت می شود و بیش از 30 درصد این چاه ها غیرمجازند.

اقلیم مازندران با سرعت در حال تغییر است و در سال های اخیر نم نم باران خاطره انگیز این استان جایش را به بارندگی های رگباری داده است .

سالانه حدود یک میلیارد و ‎ 550میلیون مترمکعب آب در بخش آب های سطحی و یک میلیارد و ‎ 350میلیون مترمکعب در بخش آب زیرزمینی بهره برداری می شود و بقیه آب های  سطحی طی سال به صورت هرز به دریا می ریزد.

مهار آب های سطحی توسط سدهای بزرگ و کوچک و آبندان های ما کمتر از 11 درصد است و مدیریت جدید استان نمی تواند از کنار اینها به سادگی بگذرد.

در سال‌های اخیر شاهد حذف چند میلیون هکتاری جنگل‌های شمال بوده‌ایم و اکنون برنامه ششم توسعه تلاش دارد با طرح تنفس، جلوی این تخریب را بگیرد. روزانه ۴۰ هکتار از جنگل‌های شمال مورد تخریب کمی و کیفی قرار می‌گیرد و سرانه جنگل در کشور ما نسبت به دنیا بسیار پایین‌تر است. می گویند 30 سال آینده جنگلی باقی نخواهد ماند و ما باید برای این اقلیم و برای حفظ آب و جنگل و محیط زیست مان راهبرد داشته باشیم.

2- به دلیل نوع محصولات کشاورزی استان (برنج ، گندم دیم، صیفی جات و باغات) ضریب حساسیت استان مازندران به خشکسالی بسیار بالاست، بدین معنا که بر خلاف استان های دیگر، خشکسالی خفیف تهدید بزرگی برای کشاورزی و اقتصاد مرتبط با آن در استان مازندران خواهد بود.

مازندران با داشتن 460هزار هکتار زمین های زراعی و باغی سالانه 72 نوع محصول کشاورزی تولید می کند و در تولید برنج سفید، مرکبات و آبزیان رتبه های برتر کشور را دارد.

با این وجود کشاورزان، باغداران و دامدارهای مازنی از کارشان رضایت ندارند، واردات بی رویه، کوچک شدن زمین های زراعی، مکانیزه نشدن کامل و اقتصاد واسطه گری سبب شده سود زراعت آن چنان نباشد که جوان ترها را به ادامه حرفه پدرانش ترغیب کند. در سال های گذشته برخی روستاییان زمین های خود را فروخته و صنعت ویلاسازی جای زراعت و باغبانی را گرفت. این ها باید دغدغه مدیریت ارشد استان باشد.

 3- ٨٠‌ درصد سواحل کشور تصرف شده و وضع تصرف‌ها در مازندران شدیدتر است و باید گفت این استان تقریبا دیگر ساحلی ندارد.

در دولت دکتر روحانی دریاخواری متوقف شد و آزادسازی سواحل تصرف‌شده در دستورکار قرار گرفت، لیکن این راه دشوار و آزادسازی حریم دریا به نفع مردم استان و کشور، باید محکم تر طی شود. دریا و منافع و زیبایی های آن برای مردم است، نه سازمان ها و اداره ها و از ما بهتران! دریا مبنای گردشگری و ورزش های دریایی، شیلات و صادرات به خارج از کشور است و باید نگاهی نو به آن داشت.

4- پیشرفت های حوزه راه استان در دولت کنونی محسوس است. با کوشش و حمایت های دولت، حالا تردد در هراز و سوادکوه مانند سال های گذشته نیست و آسان تر و کم ترافیک ترشده است.

صدها نفر در بیش از صد جبهه کاری قطعه نخست آزادراه تهران – شمال را در دست ساخت دارند که از این نظر یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌های راه‌سازی خاورمیانه به‌شمار می‌رود.

رفع گلوگاه‌های ترافیکی نوار ساحلی خزر نیز یکی‌دیگر از اولویت‌های دولت یازدهم است که در سال های اخیر چند کنارگذر افتتاح شد و گلوگاه‌های ترافیک دیگری نیز باید احداث شود. در کنار این ها باید برای سرعت بخشی در احداث راه های جدید مانند محور قزوین-تنکابن و سایر راه های جدید هم اندیشه کرد.

5- در ۱۰ سال گذشته میزان صادرات استان مازندران ده برابر شده است، لیکن منفعت صادرات باید ملموس باشد و سودش به تک تک خانوارهای مازندرانی، به ویژه تولیدکنندگان برسد. رفع موانع و ارائه مشوق های صادراتی و شناسایی کارشناسانه ی بازارهای هدف باید در دستور کار قرار گیرد و صادرات مازندران نباید شکننده و فصلی باشد.

وضعیت صنعت نیز در مازندران دلخواه نیست و نیمی از واحدهای صنعتی استان به صورت نیمه‌ کاره فعالیت می‌کنند. مشکلات نبود سرمایه در گردش و همکاری نکردن بانک ها سبب شده سهم صنعت مازندران در توليد ناخالص داخلي اندک باشد. بر اساس اطلاعات به دست آمده تنها 27 درصد از كارگاه هاي صنعتي استان بالاتر از 100 نفر نیرو دارند.

وجود قوانين و مقررات دست و پا گير بر سر راه صادرات، فقدان يا كمبود تسهيلات و اعتبارات جهت تأمين مواد اوليه و كالاهاي مورد نياز بخش هاي توليدي، سياست های تجاري ناكارآمد، نبود ثبات اقتصادي، نبود زير ساخت هاي فيزيكي مناسب، ضعف اقدامات تشويقي، ترويجي و خدماتي پس از سرمايه گذاري، بهره وري پايين نيروي كار، سياست هاي پولي و مالي نامناسب، توزيع نامتوازن شهرك هاي صنعتي استان، ضعف استفاده از تكنولوژي مناسب در توليد كالاها و نبود انسجام و هماهنگي لازم بين دستگاه هاي مختلف اجرايي مهم ترین مشکلات بخش صنعت و صادرات مازندران است که باید در این حوزه تدبیری جدی شود.

6- مازندران از آن دست استان‌هایی است که علی‌رغم دارا بودن منابع و ظرفیت‌های بسیار زیاد، برای اشتغال‌آفرینی دچار چالش است. امروز بیکاری جوانان ما به عنوان یکی از مهم‌ترین مشکلات و دغدغه‌های مردم و جوانان این استان مطرح است.

نرخ بیکاری دو رقمی در شان استان نیست. مهم ترین راهبرد مدیر ارشد باید برای تنوع بخشی و ایجاد شغل در بخش های خدمات، صنعت و کشاورزی در کنار گردشگری باشد و در این مسیر برنامه های کوتاه مدت و میان مدت قابل اجرا داشته باشد. معضل بیکاری با شعار و مصاحبه و همایش و جلسه و آمارسازی برطرف نخواهد شد.

ما باید اشتغال پایدار را در راستای تکمیل حلقه‌ها و خلاءهای موجود در زنجیره ارزش دنبال کنیم و در کنار تسهیلات به توانمند سازی، آموزش و نهاد سازی توجه ویژه‌ای داشته باشیم.

در بسته اشتغال فراگیر که تابستان امسال با امضای وزرای تعاون، کار و رفاه اجتماعی و کشور ابلاغ شد، برای بخش کشاورزی 10 رسته فعالیت تعریف شده که در قالب آن، 69 هزار شغل باید ایجاد شود.

این 10 رسته فعالیت در بخش کشاورزی شامل توسعه گلخانه‌ها، توسعه گیاهان دارویی، توسعه آبزی پروری، صنایع تبدیلی و تکمیلی و خدمات بازرگانی، خدمات فنی و مشاوره‌ای مرتبط با کشاورزی (خدمات غیر دولتی)، خدمات مدرن سازی کشاورزی با مکانیزاسیون و تأمین نهاده‌ها، پروژه دامپروری و محصولات مرتبط، خدمات توسعه کسب و کار تعاونی‌های کشاورزی و کشت و صنعت‌ها، خدمات کسب و کارهای دامپزشکی و خدمات کسب و کارهای عشایری است و مازندران در همه این بخش ها حرف برای گفتن دارد. پس با این همه تنوع تنها در بخش کشاورزی، بیکاری نباید دغدغه خانواده های ما باشد

هم چنین به این باور رسیده ایم که اگر بخواهیم برای ایجاد فرصت اشتغال برنامه ریزی کنیم باید به گردشگری و صنایع دستی استان هم توجه کنیم.

سهم ایران در سند چشم انداز 20 ساله، 25 میلیون گردشگر است و مازندران باید با هدف گذاری مطلوب، به سهم خود در این سند برسد.

در بخش صنعت اگر بخواهند یک شغل پایدار ایجاد کنند بیش از ۳۰۰ میلیون تومان سرمایه گذاری است ولی در گردشگری با ۴۰ میلیون تومان امکان ایجاد یک شغل پایدار وجود دارد.

انواع گردشگری مانند گردشگری فرهنگی، ورزشی، سلامت، تجاری، هنری، تاریخی، طبیعت گردی، دریایی، مذهبی، گردشگری روستایی و مانند این ها به لحاظ روحی و روانی برای مردم بسیار مفید است و از نظر اقتصادی، چرخش مالی بزرگی دارد و شاه کلید توسعه مازندران است.

سرمایه ها به جای آنکه در بانک ها برای گرفتن سود 20 درصد انباشت شود، باید در مسیر عمران و آبادانی و ایجاد اشتغال در کشور قرار گیرد و گردشگری و هنرهای بومی باید پررنگ تر دیده شود.

قرار است 170 هزار شغل در بخش گردشگری و صنایع دستی طی برنامه ششم توسعه ایجاد شود و چه استانی پرمزیت تر از مازندران که به سهم واقعی خود در ایجاد شغل پایدار در این بخش دست یابد.

7- بر اساس آمارهای رسمی، مازندرانی ها روزانه بیش از سه هزار تن زباله تولید می کنند و این میزان با احتساب زباله تولیدی گردشگران در برخی از فصول سال تا دو برابر افزایش می یابد.

مازندران 22 شهرستان ، 58 نقطه شهری و حدود چهار هزار روستا دارد که علاوه بر جمعیت حدود سه میلیون و 300 هزار نفری استان، از 40 تا 45 میلیون نفر شب گردشگر هم در سال میزبانی می کند.

استان‌های شمالی کشور در ایام تعطیل پذیرای بیش از ۱۰ میلیون نفر مسافر هستند، بنابراین مشکل پسماند استانهای شمالی یک مشکل فرا استانی‌ست که نیاز به توجه ویژه دارد.

زباله های تولیدی این تعداد جمعیت در حال حاضر در نزدیک به 30  نقطه دفن یا دپو می شود، روش هائی که با توجه به محیط زیست شکننده مازندران به مثابه روشن نگه داشتن آتش کنار انبار ذخیره بنزین است .

بر اساس ماده 193 قانون برنامه پنجم توسعه، تا پایان سال چهارم اجرای این برنامه یعنی سال 94 باید دفن پسماند در شهرهای ساحلی و شمالی با جمعیت بیش از 200 هزار نفر باید ممنوع می شد، موضوعی که در استان مازندران به خاطر نبود راهکار جایگزین نادیده گرفته شده است .

کاهش تولید زباله با برنامه ریزی مدون در خصوص میزان مصرف، استفاده از وسایل با کیفیت و بادوام، مراقبت و نگهداری صحیح وسایل، نگهداری در شرایط مناسب و تفکیک زباله از مبدا نیز ضروری است و در کنار این ها باید نیروگاه های زباله سوز مدرن احداث شود تا بتوانیم از زباله، انرژی هایی مانند برق تولید کنیم.

حل معضل زباله در مازندران دست کم 30 سال زمان از دست داده است، سال هایی که بخشی از آن به خاطر وفور درآمدهای نفتی می توانست  فرصت طلائی محسوب شود، ولی مسئولان وقت فقط در حد شعار و انجام سفرهای خارجی برای بازدید از شیوه های دفع زباله از آن بهره بردند و عایدی دیگری جز مرتفع تر شدن کوه زباله در سواحل دریا و داخل جنگل ها و کنار رودخانه ها برای استان در پی نداشت.

8- شاخص های سلامت مازندران وضعیت مطلوب ندارد. بیش از نیمی از جمعیت ۱۵ تا ۶۴ سال مازندران دچار اضافه وزن و چاقی هستند و مازندران رتبه نخست چاقی را در اختیار دارد. بر اساس آمار رسمی نزدیک به دو سوم از جمعیت استان اضافه وزن دارند.

همچنین دیابت و چربی خون، سبب افزایش آمار مبتلایان به بیماری های قلبی و عروقی در استان مازندران شده است. در نوار شمالی ایران سرطان دستگاه گوارش  مانند معده، روده بزرگ و مری شایع است.

از سوی دیگر مراکز درمانی و بیمارستان های استان مطالبات زیادی از بیمه ها دارند و این معضل در روند درمان بیماران تاثیر منفی می گذارد.

باید کیفیت بهداشت و درمان در مازندران با ترویج تغییر سبک زندگی و گرایش به سمت زندگی سنتی و پرتحرک گذشته با مصرف غذاهای سالم و رفع موانع سه ضلع مثلث پزشکان، مراکز درمانی و بیماران به سمت بهبود پیش رود و به جای سرطان و دیابت و چاقی، ما در شاخص های سلامت ارتقا یابیم.

9- دولت دکتر روحانی دولت فرهنگ و رسانه است. بر این باوریم که بسیاری از مشکلات ما ریشه فرهنگی دارد. برای مثال همین طلاق که آمار آن در استان مازندران افزایش داشته، بیشتر از فقط اقتصادی و بیکاری در فقر فرهنگی ریشه دارد.

مشكلات فرهنگي استان به آسيب شناسي نیاز دارد. در صدر همه رکن ها، خانواده قرار دارد و کارهای فرهنگی بایسته و مستمری باید باید برای خانواده ها اجرا شود.

 در دولت دکتر روحانی جانی دوباره بر کالبد فرهنگ و هنر مازندران دمیده شد؛ سینماهایی که بنا به دلایلی از جمله نداشتن صرفه اقتصادی سال ها قبل یکی یکی تعطیل شدند، بازگشتند و ناشرانی که دست خالی و با توان اندک در این حوزه فعالیت داشتند، اکنون رضایت خاطر بیشتری دارند.

البته حوزه فرهنگ با مشکل ساختاری مواجه است و تعدد مراکز فرهنگی مهمترين مشکل ما در اين حوزه است. نبود سالن هایی برای برپایی نمایشگاه های فرهنگی، نیز نبود مجتمع ها و سالن ها و آمفی تئاترها هم مشکل دیگری است که هنرمندان و مردم استان با آن مواجهند.

در این مسیر هنرمندان نبايد نااميد شوند، بلکه بايد با تمام توان برای رفع مشکلات اقدام و دغدغه  خود را بيان کنند و به حل مشکلات امیدمند باشند.

مازندران مهد فرهنگ و هنر و سرزمین شاعران و مرثیه سرایان و خطاطان و موسیقیدانان و نویسندگان و محققان نامی است. هنرمند و اهالی رسانه های ما نباید دغدغه بیمه و مسکن نیازهای اولیه زندگی را داشته باشند. روح هنر و فرهنگ و رسانه باید در سلول های همه مردم و مسئولان استان تجلی یابد و فرهنگ و هنر و رسانه خانگی و دست یافتنی ارزان شود.

مشکلات فراوان است اما امیدواری به حل مشکلات، با تدبیر و عقلانیت، قابل تسری و جاری شدن در جامعه سه میلیون نفری ماست. نباید با حاشیه سازی فرصت سوزی کرد و در مسیر توسعه استان از یک ثانیه هم نمی شود گذشت.

*طرح و گرافیک: «سیدروح الله شجاعی»