ماه محرم ، يادآور رشادت ها و ايثارگرى هاى سالار و سرور آزادگان عالم حضرت حسين بن على عليه السلام و ياران وفادارش است. تكيه ها، حسينيه ها و مساجد شهرستان هاى استان مازندران از جمله شهرستان بابل در ماه محرم شاهد پرشورترين صحنه هاى عزادارى و نوحه خوانى در رثاى سرور شهيدان حضرت امام حسين عليه السلام، سومين ستاره تابناك آسمان امامت و ولايت است.

در دهه اول ماه محرم، اين عزادارى ها همه شب با شكوه خاصى بعد از اقامه نماز مغرب و عشا آغاز مى شود. پس از سخنرانى روحانيان و وعاظ و مراسم سينه زنى و كرب زنى اين مراسم ها با اطعام گسترده عزاداران و اهالى محل پايان مى يابد. هزينه برپايى اين مراسم هاى مذهبى و اطعام سوگواران و عزاداران حسينى از محل موقوفات و كمك هاى مردمى تأمين و پرداخت مى شود.

 مردم استان مازندران همه ساله به مناسبت فرا رسيدن ماه محرم، علاوه بر مراسم سخنرانى و مداحى سنت هاى ويژه خود را اجرا مى كنند. مردم مؤمن و سوگوار استان مازندارن غير از مراسم سخنرانى و استفاده از مبلغان، مراسم سينه زنى و زنجيرزنى را در روز و شب هاى محرم در سطح شهر و روستاهاى استان با سازماندهى اداره تبليغات اسلامى برگزار مى كنند.

از جمله مراسم هاى سنتى عزادارى و سوگوارى مازندرانى ها برگزارى مراسم تعزيه است كه در بيشتر روستاها و شهرها درباره موضوع به شهادت رسيدن ياران امام حسين عليه السلام اجرا مى شود.

 از ديگر مراسم مردم عزادار، تشكيل دسته هاى عزادارى و سينه زنى و زنجيرزنى با لباس هاى مختلف همدست در سنين كودكان، نوجوانان، جوانان و بزرگسالان است. ديگر مراسم هاى سنتى مردم استان عبارت است از: حمل گهواره حضرت على اصغر عليه السلام، حمل نماد شمربن ذى الجوشن، حمل نماد امام سجاد عليه السلام، نمايش اسير كردن اهل بيت امام حسين عليهم السلام در قالب اسير كردن ۵۰ تن از كودكان با حالت آه و شيون و شلاق زدن كودكان از سوى دشمنان و نمايش شور و شعف دشمنان و به آتش كشيدن خيمه هاى نمادين كه به صورت مجزا و پشت سرهم و با تزئين لباس هاى مخصوص در سطح روستاهاست.

 در كنار مرثيه خوانى، سينه زنى و زنجيرزنى و كرب زنى هيأت هاى عزادار كه كرب شامل ۲ قطعه كوچك چوبى است كه در كف دستان قرار مى گيرد و با خواندن اشعار مداحان به صورت ۲ ضرب، ۳ ضرب و ۷ ضرب و چند ضرب به هم كوبيده مى شود، حكايت از حزن و اندوه است، مراسم هاى ديگرى همچون پرده خوانى، شامل پارچه هاى پرده اى از نقاشى صحنه هاى درگيرى ظهر عاشورا و تصاوير سربازان و افراد شركت كننده در نبرد حق عليه باطل و اشقياء و اتقياء و ظلم و ستمى كه بر امام حسين عليه السلام و اصحاب با وفايش كه از سوى نقال روايت مى شود.

* آداب ماه محرم در بابل

 در شب و روز هفتم ماه محرم، مردم عزادار و سوگوار و هيأت هاى عزادار محلات در تكايا و سقاتالارهاى اين شهرستان از جمله پيرعلم، امامزاده قاسم، كيجا تكيه، ابوالحسن كلا، شياده، شهيدآباد، لنگور مقرى كلا و ساير سقاتالارهاى روستاها، مراسم هاى ويژه سنتى هفتم محرم را كه منتسب به حضرت باب الحوائج حضرت ابوالفضل العباس عليه السلام است، با شكوه خاصى به جاى مى آورند.

 براساس يك سنت جارى، مردم سوگوار و هيأت هاى عزادار بابل به انگيزه مصادف شدن روز هفتم محرم با مسدود شدن آب روى اصحاب با وفاى امام حسين عليه السلام و به ياد سقاى تشنه لب كربلا، با تجمع در اين اماكن متبرك و روحانى، براى رفع حاجات خود و برآورده شدن مشكلات و شفاى عاجل بيماران، مراسم نذر و نياز و توسل را به جاى مى آورند. آنان با خيرات كردن چاى، شير، شربت و حلوا و نان هاى قندى و سوخارى ميان عزاداران و قربانى كردن گوسفند در اين مكان ها به سوگ نشسته و خاطره جانبازى ها و رشادت هاى سالار دشت نينوا، حضرت ابوالفضل عليه السلام، علمدار و حماسه سازان عاشورا را گرامى مى دارند. در روزهاى تاسوعا و عاشوراى حسينى اين عزادارى ها با مجالس وعظ و تعزيه و دسته روى به اوج خود مى رسد و مردم با پوشيدن جامه هاى سياه با حزن و اندوه خاصى در سطح تكايا و مكان هاى مذهبى محلات شهر و روستا تجمع كرده و با دسته روى از هر محله به ساير محلات و روستاهاى همجوار عزادارى مى كنند.

 دسته هاى عزادار شامل سينه زنان، زنجيرزنان و كرب زنان در سطح شهر بابل با عبور از محلات در مقابل مسجد يا تكيه هر محله عزادارى مى كنند. اين مراسم در محوطه و صحن امامزاده قاسم و تكيه پيرعلم بابل از ويژگى خاصى برخوردار است. عزاداران در اين مراسم علاقه مندى و پايبندى خود را به ساحت مقدس خاندان عصمت و طهارت ابراز مى دارند.

 * سنت ديرينه تعزيه در ماه محرم

 تعزيه، يك مراسم نمايشى و مذهبى است كه ابتدا به منظور همدردى براى سالار و سرور شهيدان عالم حضرت حسين بن على عليه السلام و تشريح وقايع شهادت آن امام همام و ياران وفادارش به وجود آمده بود كه به صورت روضه خوانى در منازل شخصى برگزار مى شد. بعدها در تكايا و مكان هاى مذهبى و سقاتالارها ادامه يافت تا در نهايت تبديل به تعزيه نمايشى شد. معمولاً هر تعزيه از ۱۰ تا ۱۵ بازيگر و چند نوازنده طبل و شيپور و قره نى و سنج و دهل تشكيل مى شود كه در مواقع ضرورى داستان، تعزيه خوانان را يارى مى دهند. تعزيه به علت نمايشى بودن و درك صريح آن همواره مورد اقبال عموم مردم قرار دارد.

 اين سنت با زنده نگاه داشتن خاطره حماسه سازان عاشورا، شخصيت ارزنده و ارزشمند آنها را نيز در اذهان مردم مقدس و پويا مى دارد. از يازدهم محرم مراسم سخنرانى و وعظ و تعزيه در حسينيه ها و تكايا و زينبيه ها و منازل مردم و مشتاقان اهل بيت عليهم السلام به تلاوت تا پايان ماه محرم و ماه صفر ادامه مى يابد. برخى از اين مراسم صبح زود پس از اقامه نماز صبح و برخى در عصر قبل از اذان مغرب برگزار مى شود و مدت اين روضه خوانى ها يك هفته تا ۱۰ روز است و بر سردر منازلى كه مداحى و سخنرانى در ماه محرم در آن برگزار مى شود، بيرق ها و پارچه هايى از مجلس عزادارى امام حسين عليه السلام به چشم مى خورد.

* محرم در بلده نور

سينه زنى سنتى يا به اصطلاح محلى (گرد سينه) يا (كمرى سينه) شكلى از عزادارى در بلده نور است كه از گذشته هاى دور به يادگار مانده و جزو سنت و شناسه ما در عزادارى ها به شمار مى رود و چون نوع سينه زدن آن به شكلى خاص و جذاب اجرا مى شود، جوانان وكودكان را جذب خود كرده كه موجب مى شود اين سنت از بين نرود.با توجه به اين كه شكل جديد سينه زدن يعنى سينه زدن شور نيز در بلده نور، ميان جوانان مد شده، اما سينه زدن سنتى جايگاه خود را حفظ كرده است.

 شور و شوق كودكان براى ايستادن در صف براى سينه زدن تماشايى است و تا صف كودكان تكميل شود نيمى از زمان سينه زدن مى گذرد. بخصوص كه در صف كودكان ترتيب قد از اهميت زيادى برخوردار است و افراد با قد بالاتر سعى مى كنند كه در انتهاى صف قرار نگيرند. عزاداران طورى صف تشكيل مى دهند كه گرداگرد تكيه اين صف ادامه دارد و به صورت دايره وار دور تكيه ايستاده و رديف ديگرى نيز در روبه رو قرار مى گيرد و اين شكل ايستادن دالانى را تشكيل مى دهد كه مداح برخلاف سينه زنى هاى ديگر كه ايستاده است، در امتداد صف عزاداران حركت كرده و با تكان دادن دستان خود به شكلى نمايشى بر شور وحال سينه زدن مى افزايد.

يكى از بهترين مداحان سينه زنى سنتى شعبان سعيدى - پيرمرد كهنه كار- است و سيدهدايت الله حسينى، حاج قاسم سعيدى، يونس سپهريان، محمد عباسى، اصغر موحدنيا، مجيد سعيدى نيز جزو مداحان هستند. مهم ترين گزينه اى كه موجب جذابيت كار مى شود، منظم بودن است، چون نحوه حركت دست ها در اين روش خيلى سريع و موزون است، معمولاً افرادى كه شكل اصلى اين نوع سينه زدن را به خوبى فرا گرفته اند در كنار يكديگر قرار مى گيرند و در صورتى كه نفر كنارى نتواند درست سينه بزند موجب بى نظمى در شكل سينه زدن مى شود.

نوع مداحى و اجراى آن نيز منحصر است و با چند نوع مدح منحصر به خود كه از قديم به ياد گار مانده مى توان اجرا كرد. نحوه سينه زدن نيز در ۴ شكل، در زمان هاى مختلف بسته به نوع مدح، اجرا مى شود .در ابتدا تا صف عزاداران تكميل شود سينه زدن به صورت آرام آرام اجرا مى شود، به اصطلاح علمى تر، افراد خود را براى سينه زدن گرم مى كنند. با تغيير مدح و آهنگ آن، نحوه سينه زدن تغيير كرده و سريع تر اجرا مى شود كه در اين مرحله افرادى كه مهارت بيشترى دارند از ديگران متمايز هستند و در اين مرحله كمى براى تازه كارها اجراى آن سخت است.

 معمولاً مدح اين مرحله جن و ملك قربان تو است. مرحله سوم كه مدح آن «يا على يا عليا يا على» است، دست ها ديگر پايين نيامده و به سمت بالا حركت مى كند. مرحله چهارم كه مدح آن «حسين، حسين، حسين» است، با تك سينه اى كه زده مى شود فقط يك بار دست ها سريع به پايين حركت مى كند.

 در مرحله آخربا يا على و يا حسين گفتن عزاداران، مراسم به پايان مى رسد. مدت اين سينه زدن تا يك ساعت هم طول مى كشد و برخلاف ديگر سينه زدن ها انرژى زيادى صرف مى شود. البته اين جزئيات كار بود كه عنوان كردم و قصدم معرفى اين نوع سينه زدن بود كه فقط ديدن آن از نزديك جالب است و با كلمات نمى توان آن را تشريح كرد. اما چه موزون عزادارى شود چه غيرموزون، مهم نفس عمل است.(iran-newspaper)